دنیای اقتصاد: کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف، معضل بزرگ تجارت در ایران است. کارت‌هایی که اغلب به منظور فرار مالیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و متعلق به کسانی است که گاهی حتی کلیات تجارت را هم نمی‌دانند. حال آنکه با الکترونیکی شدن روند تجارت خارجی در کشور، این کارت‌ها شناسایی شده است. در حال حاضر گمرک‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از چند نشانه، کارت‌های یک‌بار مصرف را شناسایی کنند. براساس اطلاعات دریافت شده از سوی گمرک ایران، هرگاه حجم بالایی از واردات با کارتی که به تازگی صادر شده، انجام شود، زنگ خطر برای کارت‌های یک‌بار مصرف به صدا درمی‌آید. از سوی صاحبان کارت‌های یک‌بار مصرف، باید به صاحبان بار وکالت‌نامه بلاعزل بدهند. از این رو یکی دیگر از شاخص‌های تشخیص این کارت‌ها، نوع وکالت‌نامه‌های صادر شده برای ترخیص بار است. از سوی دیگر محل سکونت صاحب کارت نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال، اگر حجم واردات انجام شده با یک کارت بالا باشد و آدرس ثبت شده صاحب کارت مربوط به روستا یا منطقه‌ای محروم باشد، این موضوع از سوی گمرک پیگیری و احتمال فعالیت کارت یک‌بار مصرف بیشتر می‌شود. البته می‌توان تنوع کالایی را هم یکی دیگر از ابزارهای تشخیص کارت‌های یک‌بار مصرف دانست. زیرا کالاهایی که به‌واسطه این کارت‌ها وارد می‌شود، کالاهای مصرفی هستند. خبرگزاری فارس روز گذشته آماری از واردات کالا با کارت یک بار مصرف منتشر کرد. این آمار نشان می‌دهد، تنها با ۶۰ کارت بازرگانی یک‌بار مصرف یک میلیارد و۳۰۰ میلیون دلار کالا در چند ماه اخیر وارد شده که اخذ حقوق دولت و بیت‌المال تضییع شده است.

شرایط این کارت‌ها به‌گونه‌ای است که معمولا پیگیری حقوق دولت در تجارت با مشکل همراه بوده و صاحبان اصلی آن از بنیه مالی و توانمندی امور تجارت بی‌بهره هستند، بنابراین افرادی که به نام صاحبان این کارت‌ها واردات می‌کنند، با هدف نپرداختن بخشی از حقوق دولت، اقدام کرده و به نوعی در نظام اقتصادی کشور اخلال ایجاد می‌کنند. براساس این گزارش، در ماه‌های اخیر نیز رئیس سازمان امور مالیاتی عنوان کرده بود، از محل کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف ۸ هزار میلیارد تومان اصل و جریمه مالیات معوق وجود دارد که قابل وصول نیست. اطلاعات جدید به دست آمده از کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف نشان می‌دهد، تنها با ۶۰ کارت بازرگانی یک‌بارمصرف در هفت ماه اخیر بالغ بر یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار واردات انجام شده که در بررسی‌های گمرک مشخص شد، همه آنها کارت بازرگانی یک‌بار مصرف بوده است. طبق این اطلاعات، با پیگیری‌های صورت‌گرفته برای این ۶۰ کارت، ۲۰ هزار اظهارنامه واردات کالا به ثبت رسیده است. در صورتی که رقم ارزی واردات این تعداد کارت را با ارز ۳۴۰۰ تومان در نظر بگیریم، رقم آن بیش از ۴۴۲۰ میلیارد تومان می‌شود. پیگیری‌های به عمل آمده نشان می‌دهد، با دستور رئیس کل گمرک، به منظور کنترل و رسیدگی به حقوق دولت در رابطه با کارت‌های یک‌بار مصرف، واحدهای نظارتی فعال شده و در جلسات متعدد با مسوولان وزارت صنعت، این موضوع در دستورکار قرار گرفته است. برخی کارشناسان معتقدند، در حال حاضر حجم زیادی از واردات کشور از طریق کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف صورت می‌گیرد. به همین دلیل امکان شناسایی صاحبان اصلی کالا وجود ندارد و دولت و سازمان مالیاتی نیز نمی‌توانند حقوق بیت‌المال را مطالبه کنند، بنابراین ضرورت رسیدگی پرونده کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف امری اجتناب‌ناپذیر است. مراجع صدور کارت بازرگانی، برای جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی، محدودیت‌هایی برای صدور و استفاده از کارت بازرگانی در نظر گرفته‌اند که برخی از کارشناسان معتقدند شرایط جدید برای صدور کارت بازرگانی می‌تواند تا حدودی از مشکلات موجود در این زمینه جلوگیری کند. بر این اساس، وقتی کارت بازرگانی صادر می‌شود تا زمانی که دریافت‌کننده کارت یا کسی که برای تجارت کارت بازرگانی دریافت کرده است، اطلاعات اهلیت آن در گمرکات و سایر دستگاه‌های اجرای تایید نهایی نشده باشد، تا سقف مشخصی می‌تواند تجارت کند. حال آنکه این اهلیت قرار است از سوی یک کمیته سه‌جانبه متشکل از اتاق بازرگانی، سازمان توسعه تجارت و گمرک تشخیص داده شود. البته پیش از این برخی معتقد بودند که برای جلوگیری از سوءاستفاده‌هایی که از این ابزار تجارت خارجی می‌شود، کارت بازرگانی باید حذف شود. این در حالی است که متولیان صدور کارت اعلام کردند برنامه‌ای برای حذف کارت بازرگانی از گردونه تجارت نداشته و تنها می‌توانند ضوابط و آیین‌نامه‌های صدور کارت بازرگانی را سختگیرانه‌تر کنند.

تضییع حقوق دولت با صدور کارت یک‌بار مصرف

اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در بازدید از سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی با استقبال از هوشمندسازی امور گمرکی، آمادگی مجلس را برای کمک به گمرک ایران برای تسهیل و کنترل تجارت اعلام کردند. در این بازدید مسعود کرباسیان رئیس کل گمرک ایران با اشاره به خلأ بانک جامع اطلاعات تجارت خارجی در گذشته از اقداماتی خبر داد که موجب هوشمندسازی تجارت خارجی شده و امکان تسهیل و کنترل فرآیند امور گمرکی را بهتر از گذشته فراهم کرده است. وی گفت: به کمک سامانه‌های الکترونیکی، به‌صورت لحظه‌ای میزان واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه واحدهای تولیدی و درآمدهای گمرکی را می‌توان رصد کرد. کرباسیان گفت: امروز هوشمندسازی امور گمرکی، بلای جان قاچاقچیان و متخلفان شده است و باید در مبارزه با کم‌اظهاری و اظهار خلاف واقع به سمتی برویم که گمرک اطلاعات درستی از منشأ دریافت و پس از انجام تشریفات گمرکی این اطلاعات را براساس سیستم هوشمند کدگذاری کالایی به بعد از گمرک انتقال دهد.

کرباسیان با اشاره به اینکه هم‌اکنون منشأ تامین ارز واردات به‌صورت سیستمی در گمرک قابل ردیابی است و با این اقدام و حذف پروانه سبز کاغذی از سوءاستفاده‌هایی که قبلا با رد و بدل کردن مدارک کاغذی وجود داشته پیشگیری کرده‌ایم، ادامه داد: در شرایطی که میزان واردات در کشور کاهش داشته توانستیم درآمدهای گمرکی را افزایش دهیم و این موضوع نشان می‌دهد که نظارت و کنترل بر فرآیند واردات نسبت به گذشته افزایش یافته است. رئیس کل گمرک ایران با اشاره به اینکه بخشی از فرآیند کنترل و تسهیل تجارت خارج از محدوده اختیارات گمرک است، وجود کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف را معضلی بزرگ برای کشور توصیف و اعلام کرد: با اینکه در کشورهای صنعتی اجازه می‌دهند تا کالا از گمرک خارج و در فرآیند تولید و فروش با انجام حسابرسی پس از ترخیص حقوق و عوارض گمرکی را محاسبه و دریافت می‌کنند اما در کشورمان وجود کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف حتی امکان اخذ کسر دریافتی‌ها را که در مرحله بازبینی کنترل می‌شود با مشکل مواجه کرده است و وقتی صاحب کالا را در صورت ارتکاب تخلف با رصد الکترونیکی به دفتر بازرسی گمرک احضار می‌کنیم افرادی را می‌بینیم که هیچ‌گونه بنیه مالی ندارند و حتی الفبای تجارت خارجی را هم بلد نیستند.