چگونه چک خود را نقد کنیم؟
درصورتی‌که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد چگونه عمل می‌‌شود؟
در این صورت به تقاضای دارنده چک، بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده با قید مبلغ دریافت‌‌شده پشت چک، آن را به بانک تسلیم کند. بانک مکلف است بنا به درخواست دارنده چک برای باقی‌مانده چک گواهینامه عدم پرداخت صادر کند. برای مثال اگر شخصی چکی به مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال کشیده باشد و موجودی حساب جاری ایشان ۷۰ میلیون ریال باشد بانک به تقاضای دارنده چک مکلف است مبلغ ۷۰میلیون ریال را برداشت و به ذینفع پرداخت کند. برای باقی ۳۰میلیون ریال نیز گواهینامه عدم پرداخت صادر کند.
آیا می‌‌توان از سایر حساب‌‌های صادرکننده چک در بانک عهده مبلغ کسری چک را تامین کرد؟
بله. در صورت کسری موجودی حساب جاری صادرکننده چک نزد بانک، مبلغ مورد نظر از سایر حساب‌‌های شخص در همان بانک به ترتیب اولویت از حساب قرض‌‌الحسنه پس‌‌انداز، حساب سرمایه‌‌گذاری کوتاه‌‌مدت و حساب‌‌سرمایه‌‌گذاری بلندمدت برداشت و به ذینفع چک پرداخت می‌‌شود. برای مثال اگر شخصی چکی به مبلغ ۱۰۰میلیون ریال کشیده باشد و موجودی حساب جاری ایشان، ۲۰میلیون ریال باشد و در سایر حساب‌‌های خود (قرض‌‌الحسنه پس‌‌انداز، حساب سرمایه‌‌گذاری کوتاه‌‌مدت و حساب‌‌سرمایه‌‌گذاری بلندمدت) در همان بانک A نیز مبلغ ۵۰ میلیون ریال داشته باشد بانک مکلف است علاوه بر برداشت موجودی ۲۰میلیون ریال در حساب جاری، ۵۰میلیون ریال موجود در سایر حساب‌‌های شخص را نیز برداشت کند و به ذینفع چک تحویل دهد. برای باقی ۳۰میلیون ریال نیز گواهینامه عدم پرداخت صادر کند.
چرا در برخی مواقع شعب بانک‌‌ها به این تکلیف عمل نمی‌‌کنند؟
ذی‌نفعان چک باید توجه داشته باشند براساس ماده۵ قانون اصلاح قانون صدور چک، درصورتی‌که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد، به تقاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را به دارنده چک بپردازد. بنابراین دارندگان چک باید این موضوع را از شعبه درخواست کنند.
کدام حساب‌‌های صادرکننده چک برگشتی نزد کدام بانک‌‌ها مسدود می‌‌شود؟
در این زمینه دو اولویت وجود دارد: انتخاب بانک یا موسسه اعتباری و انتخاب حساب اولویت مسدود شدن وجوه حسابها با بانک‌‌ها و موسسات اعتباری خواهد بود که مجموع موجودی حساب‌‌های سپرده متناظر (ریالی یا ارزی) صادرکننده چک نزد آنها بالاترین رقم باشد. درخصوص نحوه انتخاب حساب‌‌های صادرکننده چک، اولویت به ترتیب با حساب‌‌های سپرده سرمایه‌‌گذاری کوتاه‌‌مدت، سپرده سرمایه‌‌گذاری بلندمدت، سپرده قرض‌‌الحسنه پس‌‌انداز و سپرده قرض‌‌الحسنه جاری صادرکننده چک است.
مسدودسازی وجوه در حساب‌‌های افراد بعد از برگشت چک در چه زمانی انجام می شود؟
در حال حاضر پس از گذشت بیست‌وچهار ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، وجوه حساب‌‌های افراد به میزان مبلغ کسری چک مسدود می‌‌شود. در واقع مهلت ۲۴ساعته توسط قانون‌گذار برای تامین موجودی حساب چک قبل از اعمال اقدامات تنبیهی در نظر گرفته شده است.
پس از برگشت چک و مسدود شدن وجوه، مازاد مبالغ موجود در حساب‌‌های صادرکننده چک برگشتی قابل برداشت است؟
بله.در واقع مبالغ موجود در حساب‌‌های افراد صادرکننده چک برگشتی به میزان مبلغ کسری چک مسدود می‌‌شود. برای مثال اگر چک شخصی به مبلغ ۱۰۰میلیون ریال در بانک A برگشت بخورد، مبالغ موجود در حساب‌‌های وی در سایر بانک‌‌ها مجموعا به مبلغ ۱۰۰میلیون ریال مسدود می‌‌شود. در این صورت مازاد موجودی حساب فرد قابل برداشت است و شخص می‌‌تواند از آن مبلغ استفاده کند.
محرومیت‌‌های ناشی از چک برگشتی در چه مواردی اعمال نمی‌‌شود؟
در مواردی که یکی از دلایل برگشت چک شامل ماده ۱۴ قانون اصلاح قانون صدور چک باشد، این محرومیت‌‌ها اعمال نمی‌‌شود. چکهای مشمول ماده ۱۴ چک‌‌هایی است که صادرکننده چک یا ذینفع یا قائم‌مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل‌شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرایم دیگری تحصیل شده است، می‌‌تواند کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد. بانک پس از احراز هویت دستور‌دهنده از پرداخت وجه آن خودداری خواهد کرد و در صورت ارائه چک بانک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعلام شده صادر و تسلیم می‌‌کند.
رفع سوءاثر از سوابق چکهای برگشتی اشخاص با چه روش‌هایی ممکن است؟ بر اساس قانون صدور چک و قانون اصلاح قانون آیا امکان استعلام مبالغ مسدودشده حسابها بابت چک برگشتی وجود دارد؟
صادرکنندگان و ذی‌نفعان چک برگشتی می‌‌توانند با مراجعه به سایت بانک مرکزی به نشانی www.cbi.ir، در قسمت فوتر (پانوشت) وب سایت (https: / / www.cbi.ir/ InquiryMahCheque/ ۲۳۵۸۶.aspx)، از بخش «استعلام مبالغ مسدود شده حسابها بابت چک برگشتی» از مبالغ مذکور آگاهی یابند. صادرکنندگان و ذی‌نفعان چک برگشتی پس از مراجعه به صفحه فوق‌‌الذکر و با وارد کردن اقلام اطلاعاتی شامل کد ملی یا شماره تلفن همراه صاحب حساب/ امضاکننده/ ذینفع می‌‌توانند از دو شیوه «اطلاعات چک» و «کد رهگیری چک برگشتی» نسبت به استعلام مبالغ مسدود شده حسابها بابت چک برگشتی اقدام کنند.
آیا ذینفع چک می‌‌تواند پس از مسدودی مبلغ کسری چک، مبلغ را از بانک طلب کند؟
خیر. این موضوع نیازمند فرآیند قضایی و حکم دادگاه است. دارنده چک برگشتی می‌‌تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قوه قضائیه مراجعه و صدور اجرائیه از دادگاه را درخواست کند.
