منشأ تب تورم خوراکی

جواد حسین زاده، رئیس مرکز آمار ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به تحلیل روند‌‌ تورم در ماه‌های اخیر، دلیل وجود نرخ‌‌های بالای تورم در برخی از گروه‌های کالایی و دلیل تفاوت تورم در دهک‌‌های مختلف کشور پرداخته است.به گفته حسین‌‌زاده، علت قرار گرفتن تورم کالاهای خوراکی در نرخ‌‌های بالا به‌دلیل چسبندگی قیمتی بالای این گروه کالایی در شرایط تورمی اقتصاد ایران است. به عبارت دیگر در شرایطی که اقتصاد کشور با نرخ‌‌های بالای تورم دست و پنجه نرم می‌‌کند، کالاهایی که دارای چسبندگی قیمتی بالاتری هستند، به‌طور سالانه (نقطه‌‌ای) با افزایش قیمت بیشتری نسبت به سایر گروه‌های کالایی قرار می‌‌گیرند. در نتیجه، افزایش قیمت خوراکی‌‌های اساسی مانند قند، شکر، روغن، نان و برنج از عواملی هستند که موجب بالاماندن تورم نقطه‌‌ای خوراکی‌‌ها هستند. رئیس مرکز آمار ایران، در این گفت‌وگو آمارهای تغییر تورم در ماه های اخیر را نیز تشریح کرده است.

در ابتدا می‌‌خواستیم یک تحلیل درخصوص روند تورم در ماه‌های اخیر داشته باشیم، به نظر می‌‌رسد که نرخ تورم در ماه‌های اخیر کاهش یافته است، این روند بیشتر تحت تاثیر چه مواردی بوده است؟

نرخ تورم نقطه‌‌ای از فروردین ۱۳۹۹ تا فروردین ۱۴۰۰ روند افزایشی داشته؛ به‌گونه‌‌ای‌که از عدد ۸/ ۱۹ در فروردین ۱۳۹۹ به ۵/ ۴۹ در فروردین ۱۴۰۰رسیده است. بعد از این تاریخ روند کاهشی نرخ تورم نقطه‌‌ای شروع شده و تاکنون ادامه داشته؛ به‌گونه‌ای‌که به عدد ۴/ ۳۵ در بهمن ۱۴۰۰ رسیده است. این در حالی است که روند کاهشی نرخ تورم نقطه‌‌ای کالاهای خوراکی دو ماه زودتر و از بهمن ۱۳۹۹ شروع شده؛ به‌طوری‌که از عدد ۸/ ۶۶ در این ماه به ۷/ ۴۰ در بهمن ۱۴۰۰ رسیده است. ولی نرخ تورم کالاهای غیرخوراکی و خدمات دو ماه دیرتر از تورم کل و ۴ ماه دیرتر از تورم کالاهای خوراکی و در اردیبهشت ۱۴۰۰ شروع شده و از عدد ۴۳ در این ماه به ۵/ ۲۹ در مهر ۱۴۰۰ رسیده و از مهرماه امسال روند افزایشی پیدا کرده و به عدد ۵/ ۳۲ در بهمن ۱۴۰۰ رسیده است. بنابراین مشخص است که کاهش تورم کالاهای خوراکی بیشتر بوده و تاثیر بیشتری بر روی کاهش تورم کل داشته است.

در گزارش آماری تورم خوراکی برای بسیاری از خانوارها مهم است، نرخ تورم کالاهای خوراکی در طول سال شاهد نوسانات زیادی است، برای مثال در نیمه دوم سال جاری شاهد آن بوده‌‌ایم که تورم نقطه به نقطه خوراکی‌‌ها در بازه ۶۰ تا ۴۰ درصدی قرار داشته است. چرا هنوز سطح نرخ تورم نقطه به نقطه بالا است؟

به‌طور معمول وقتی اقتصاد در شرایط تورمی قرار دارد به‌دلیل چسبندگی قیمت‌‌ها در بخش خدمات، افزایش قیمت در کالاها و به‌ویژه خوراکی‌‌ها بیشتر از خدمات است و منجر به تورم نقطه‌‌ای بیشتری می‌‌شود. افزایش قیمت خوراکی‌‌های اساسی و با اهمیت بالا منجر به بالا بودن تورم این گروه می‌‌شود. به‌عنوان مثال افزایش قیمت قند و شکر، روغن، نان، برنج خارجی و ایرانی از عواملی هستند که تورم نقطه‌‌ای خوراکی‌‌ها را بالا نگه می‌‌دارند.

یکی دیگر از گروه‌های مهم تورم‌بخش اجاره و مسکن است. در ابتدای ماه هر فصل نرخ تورم این گروه بالا رفته و باعث افزایش نرخ تورم کل می‌‌شود. دلیل این افزایش چیست؟ آیا نوسانات قیمت خانه در گروه اجاره مرکز آمار ایران منعکس می‌‌شود؟

از آنجا که واحد مسکونی سرمایه‌‌گذاری تلقی می‌‌شود و جنبه مصرفی ندارد، تغییرات قیمت آن در شاخص قیمت مصرف‌کننده منعکس نمی‌‌شود؛ اما اجاره‌بهای پرداختی بابت استفاده از خدمات واحد مسکونی در شاخص قیمت مصرف‌کننده لحاظ می‌‌شود. با توجه به ماهیت سالانه بودن قراردادهای اجاره واحدهای مسکونی، قیمت‌‌گیری از اجاره‌بها در ماه اول فصل به‌صورت حضوری است و دو ماه دیگر به‌صورت تلفنی است. چنانچه خانواری در این مدت جابه‌جا شده باشد، از طریق مصاحبه تلفنی قیمت جدید آن اخذ خواهد شد.

مرکز آمار در گزارش خود آمار تورم دهک‌‌ها را نیز مشخص کرده است، دلیل تفاوت تورم دهک‌‌ها در گزارش‌های آماری چیست؟

دلیل اختلاف تورم دهک‌‌ها فقط در وزن‌‌های کالاها و خدمات مصرفی است؛ به‌طوری‌که خوراکی‌‌ها و آشامیدنی‌‌ها برای دهک‌‌های پایین و کم‌درآمد از اهمیت نسبی بیشتری برخوردار است و کالاهای غیر خوراکی و خدمات از اهمیت نسبی کمتری برخوردار است. اما برای دهک‌‌های بالا و پردرآمد اهمیت نسبی کالاهای غیرخوراکی و خدمات بیشتر و خوراکی‌‌ها و آشامیدنی‌‌ها کمتر است.

یک سوالی که وجود دارد این است که برای مقایسه نیاز است که آمارهای تاریخی تورم نیز در دسترس وجود داشته باشد، آیا مرکز آمار ایران آمارهای تورم را به شکل تاریخی منتشر می‌‌کند؟

سری زمانی داده‌های شاخص قیمت مصرف‌کننده و تورم برای مناطق شهری کشور از سال ۱۳۱۵ به‌صورت سالانه و از سال ۱۳۶۱ به‌صورت ماهانه در وب‌گاه مرکز آمار ایران قرار دارد.

با توجه به روند کاهشی تورم در ماه‌های اخیر، آیا مرکز آمار پیش‌‌بینی مشخصی از روند تورم در ماه‌های آتی دارد؟ آیا امکان شکل‌‌گیری موج تورمی جدید وجود دارد؟

مراکز آماری دنیا هیچ زمان پیش‌‌بینی تورم نمی‌‌کنند و پیش‌‌بینی وظیفه مراکز پژوهشی است که در این خصوص مدتی است که پژوهشکده آمار اقدام به پیش‌‌بینی شاخص‌‌های تورم و رشد اقتصادی کرده و آن را منتشر می‌‌کند.