عبور از خطوط لوله منطقهای انتقال گاز به سمت توسعه الانجی، از اولویتهای امروز بازار انرژی است
تغییر فاز از خط لوله به الانجی
ایالات متحده با ورود به بازار جهانی الانجی تلاش دارد بازار صادرات سوخت ایران و روسیه را محدود کند
بر اساس آمار منتشرشده توسط پایگاه استاتیستا، آمریکا در سال ۲۰۲۲ پس از کشورهای قطر و استرالیا، در رتبه سوم بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز طبیعی مایع دنیا قرار گرفته است. به گزارش بلومبرگ، حجم صادرات الانجی آمریکا شاهد جهش بزرگی بوده به‌‌گونه‌‌ای که این کشور تنها پس از گذشت حدود ۷ سال از آغاز جدی صادرات الانجی خود (سال ۲۰۱۶)، تقریبا به یک قدمی کشورهای قطر و استرالیا رسیده است. واقعیت این است که طی یک دهه گذشته قطر توسعه قابل‌‌ملاحظه‌‌ای در زمینه صادرات الانجی نداشته و تنها به حفظ میزان قبلی صادرات خود پرداخته است. ایالات متحده آمریکا در آن سوی میدان، از حجم صادرات برابر با ۴ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۶، به فراتر از ۸۰ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
دگردیسی ساختار انرژی در اروپا
به دنبال تحولاتی نظیر تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، ساختار حاکم بر انرژی در قاره سبز دگرگون شد که در واکنش به تحریم صادرات نفت روسیه توسط اتحادیه اروپا، کرملین قسمت اعظمی از صادرات گاز خود به این منطقه را به دلایلی مانند الزام خریداران به تسویه وجوه با استفاده از پول ملی روسیه، متوقف کرد. تا پیش از مناقشه روسیه و اوکراین، کشورهای اروپایی سالانه در حدود ۱۴۰ میلیارد مترمکعب، یعنی معادل یک‌سوم از نیاز گاز خود را از طریق خط لوله و از مبدا روسیه وارد می‌‌کردند. بنابراین برای اروپا چشم‌‌پوشی از این حجم از وابستگی به گاز روسیه تبعات گسترده‌ای به همراه داشت.
تحریم‌‌های نفت و گاز روسیه
در پی تداوم مناقشه نظامی بین روسیه و اوکراین، واشنگتن با صدور دستور اجرایی در هشتم مارس ۲۰۲۲، تحریم‌‌های بخش انرژی علیه روسیه را به عدم‌واردات نفت از مبدأ روسیه به آمریکا تعمیم داد تا از این مسیر فشار حداکثری را بر عایدات نفتی کرملین که قسمت اعظم آن صرف تجهیزات و ادوات نظامی می‌‌شد، اعمال کند. طبق مشاهدات میدانی، به دنبال افت سطح صادرات گاز روسیه به اتحادیه اروپا و نگرانی کشورهای عضو برای تامین گاز پایدار به ویژه در فصول سرد، قیمت جهانی گاز طبیعی افزایش یافت که اتحادیه اروپا متحمل خسارات سنگینی از این ناحیه شد. سران اتحادیه اروپا به صورت طبیعی درصدد یافتن جایگزینی مناسب برای جبران کسری گاز وارداتی از مبدا روسیه، به الانجی روی آوردند.
تا پیش از نبرد روسیه و اوکراین، ایالات متحده به عنوان تامین‌کننده اصلی الانجی اروپا شناخته می‌‌شد. واشنگتن پس از جنگ و در سال ۲۰۲۲ نیز مقدار صادرات الانجی خود به مقصد اروپا را تا ۵/ ۱ برابر نسبت به سال قبل از آن افزایش داد و به رکوردی نزدیک به ۶۰ میلیارد مترمکعب در سال رساند. آمریکا همچنین در سال ۲۰۲۲ حدود نیمی از مجموع صادرات الانجی به اتحادیه اروپا را تامین کرد که با اختلاف زیاد نسبت به سایر رقبا، بزرگ‌ترین صادرکننده الانجی به اتحادیه اروپا لقب گرفت.
برنامه توسعه صادرات الانجی آمریکا
برنامه صادرات الانجی در افق ۲۰۵۰ ایالات متحده، حکایت از آن دارد که این کشور برنامه ویژه‌‌ای برای توسعه هر چه بیشتر صادرات خود در این حوزه دارد. میزان افزایش حجم تولید گاز طبیعی آمریکا عمدتا وابسته به میزان صادرات الانجی این کشور است که انتظار می‌رود در افق میان‌‌مدت، به ۱۰ تریلیون فوت مکعب، افزایش پیدا کند. طبق پیش‌بینی‌‌ها، میزان تقاضای جهانی برای گاز طبیعی، رشد خواهد کرد؛ امری که موجب می‌شود ایجاد و استقرار تاسیسات جانبی برای صادرات الانجی را برای ایالات متحده مقرون به صرفه کند. در همین رابطه، برنامه‌‌ریزی شده است تا تاسیسات جدید الانجی در تگزاس تا سال ۲۰۲۵ راه‌‌اندازی شوند.
تغییر ساختار بازار جهانی گاز
ساختار مستقر در بازار جهانی گاز به این صورت است که خریداران این کالای استراتژیک، عمدتا از کشورهای همجوار و به واسطه خطوط لوله، گاز موردنیاز خود را تامین می‌کنند. این در حالی است که با توسعه بستر تجارت الانجی، بازار جهانی گاز از محدودیت منطقهای، به گستردگی جهانی تغییر ساختاری می‌دهد؛ چراکه برخلاف خط لوله، الانجی قابلیت انتقال ساده‌‌تری دارد. بدیهی است آمریکا تمام‌‌قد از مقوله جهانی شدن بازار گاز حمایت می‌کند؛ چراکه از این طریق، امنیت انرژی متحدان اروپایی و حتی هم‌پیمانان خود در شرق آسیا را که ذاتا واردکننده انرژی به حساب می‌‌آیند، تضمین می‌کند.
برنامه محدود‌‌سازی صادرات انرژی ایران و روسیه
ایالات متحده با ورود به بازار جهانی الانجی و حمایت از ایده جهانی‌‌سازی بازار گاز سعی بر محدود کردن بازار صادرات انرژی ایران و روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین صاحبان ذخایر گاز طبیعی دنیا دارد. راهبردی که طی سال‌های گذشته به واسطه وقوع انقلاب شیل در آمریکا و افزایش قابل‌‌ملاحظه تولید گاز این کشور، در راس برنامه‌‌های استراتژیک واشنگتن قرار گرفته است. از سویی دیگر شاهد آن هستیم که اتحادیه اروپا نیز در تعریف راهبرد تامین انرژی خود، بر لزوم اهتمام اعضا برای توسعه الانجی به منظور ایجاد تنوع در سبد گاز وارداتی منطقه، تاکید دارد.
جهانی‌‌سازی بازار گاز
از منظر فعالان بین‌الملل حوزه انرژی، بازار سنتی و منطقهای گاز با توسعه بهره‌‌برداری از گاز طبیعی مایع می‌تواند به بازاری جهانی تبدیل شود. این‌‌گونه که همزمان با رشد سهم الانجی در تجارت بین‌المللی گاز و گرم شدن تنور رقابت بین تولیدکنندگان این محصول، فرآیند عرضه گاز در نقاط مختلف جهان توسعه‌یافته و به‌‌تبع آن تنوع سبد انرژی کشورهای مختلف، رقم می‌خورد. در نتیجه این اقدامات، ضریب اطمینان تامین انرژی کشورهای واردکننده افزایش یافته است؛ ضمن آنکه این کشورها دست بالا را در برابر صادرکنندگان گاز خواهند داشت.
بنابراین میانگین قیمت گاز کاهش پیدا کرده است؛ ضمن آنکه سود کمتری نصیب صادرکننده می‌شود، از این مسیر قدرت نفوذ اقتصادی و حتی سیاسی کشورهای صادرکننده گاز بر خریداران این کالای استراتژیک کاهش پیدا می‌کند. ایالات متحده به دلایل گوناگونی مانند در اختیار داشتن منابع معتنابه گازی، فناوری تولید الانجی، دست بالای سیاسی در سطح بین‌المللی و امکان جذب سرمایه‌گذار جدید، صاحب موقعیت ممتازی در مقایسه با دیگرتولیدکنندگان شاخص این حوزه بوده و در تعیین قیمت الانجی، نقش کلیدی ایفا می‌کند. ایالات متحده می‌تواند با بازیگردانی در صحنه قیمت‌گذاری جهانی الانجی، خواه در کوتاه‌‌مدت و خواه در بلندمدت از این موضوع منتفع شود. از سویی دیگر قطر به عنوان مثال، به‌رغم اینکه از ذخایر گازی فراوانی بهره‌‌مند است و تمایل وافر به توسعه نقش و سهم خود در بازار جهانی الانجی دارد، اما از منظرفناوری در اختیار و نفوذ سیاسی، به هیچ عنوان قابلیت رقابت با آمریکا را در حوزه انرژی ندارد.
جابه‌جایی گاز طبیعی مایع تنها توسط شناورهای مخصوص انجام می‌شود، امری که سهولت ردیابی و شناسایی آنها را رقم زده است. در نتیجه بنا به دلایلی مانند فناوری خاص در حوزه الانجی و تعداد محدودکشتی‌‌های تخصصی حمل آن، اکثریت قریب به اتفاق محموله‌‌ها قابل شناسایی و اعمال تحریم هستند. پیش‌بینی توسعه صنعت و افزایش بیش از ۱۷۰ درصدی صادرات گاز طبیعی مایع ایالات متحده در افق ۲۰۵۰ بیانگر این واقعیت است که تا حداقل ۳۰ سال آینده گاز طبیعی در فهرست منابع استراتژیک انرژی جهانی قرار خواهد داشت. ایالات متحده در نظر دارد تا بازار جهانی و طبیعتا تقاضا را از گاز طبیعی که از طریق خط لوله منتقل می‌شود، به سمت الانجی هدایت کند.
واقعیت غیر‌قابل انکار در رابطه با صنعت گاز طبیعی مایع در آمریکا این است که این کشور از جهات گوناگونی مانند وجود منابع گازی فراوان، امکان سرمایه‌گذاری جدید و در اختیار داشتن فناوری برتر در این حوزه از دامنه نفوذ بالایی برخوردار است. سیاست واشنگتن در حوزه انرژی، حکایت از دگردیسی مقوله صادرات گاز از طریق خطوط انتقال لوله به سمت توسعه گاز طبیعی مایع درکنار بازیگردانی هر چه بیشتر این کشور در زمینه تامین گاز جهانی دارد. شاهد این مدعا، افزایش قابل‌‌ملاحظه میزان صادرات الانجی ایالات متحده در یک دهه گذشته است.
