«دنیای‌اقتصاد» رویکرد جهانیان به انرژی‌‌‌‌‌های پاک را بررسی می‌کند
گذار کم‌‌‌‌‌کربن از سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی
به گزارش «شانا»، اهمیت این اقدامات در سال‌جدید میلادی به‌‌‌‌‌طور عمده به‌‌‌‌‌دلیل ارائه گزارش ارزیابی پیشرفت جهانی در اجرای موافقت‌نامه پاریس است که نتیجه آن منجر به افزایش فشار برای اقدام قوی‌‌‌‌‌تر اقلیمی خواهد بود. از آنجا که جهان امروز با بحران انرژی مواجه است، امنیت عرضه انرژی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. این موضوع مهمی است که میزبان کاپ۲۸، امارات‌متحده‌عربی، بدون‌شک بر آن تاکید خواهد کرد. با بررسی تاریخچه پیشرفت اقدام‌های اقلیمی تاکنون، دور از ذهن نیست اگر بگوییم فشارها برای تقویت اقدام‌های جاه‌‌‌‌‌طلبانه اقلیمی افزایش خواهد یافت. در راس دستورکار رسمی برای اجلاس مذاکرات جهانی اقلیمی در سال۲۰۲۳ (کاپ۲۸)، تکمیل فرآیند تدوین نخستین گزارش ارزیابی جهانی پیشرفت در اجرای موافقت‌نامه پاریس است که در اجلاس کاپ۲۶ در گلاسکو در سال۲۰۲۱ آغاز شد.
نگاهی به گذشته اجلاس کاپ
همان‌‌‌‌‌طور که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل‌متحد در یک کنفرانس مطبوعاتی در پایان سال۲۰۲۲ گفت: «هدف کاهش ۵/ ۱درجه سانتیگراد نفس‌‌‌‌‌های آخر را می‌کشد. برنامه‌های ملی اقلیمی به‌‌‌‌‌طرز تاسف‌باری با این هدف تناسب ندارند.» این شرایط، فشار را برای تقویت تعهدات اقلیمی و تشدید نبرد دیپلماتیک درباره حذف سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی که در شرم‌‌‌‌‌الشیخ بحث‌‌‌‌‌برانگیز بود، افزایش می‌دهد. در شرم‌‌‌‌‌الشیخ کشورهای تولیدکننده نفت و گاز با کمک برخی کشورهای درحال‌توسعه که مخالف حذف سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی بدون حمایت مالی هستند، موفق شدند مانع تسری تعهد گلاسکو برای کاهش تدریجی مصرف زغال‌سنگ به تمام سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی شوند، با این حال این موضوع دوباره در کاپ۲۸ مطرح خواهد شد و این‌‌‌‌‌‌بار ممکن است مقاومت در‌برابر آن سنگین‌‌‌‌‌تر از گذشته باشد.
تامین‌مالی اقلیمی مانند همیشه، موضوعی حساس و کلیدی برای پیشرفت در دیگر مسائل در مذاکرات اقلیمی سال۲۰۲۳ خواهد بود که شامل تامین‌مالی برای صندوق «ضرر و زیان» و تعیین هدف جدید برای کمک مالی به کشورهای در حال توسعه است. هزینه این هدف‌گذاری باید بیش از ۱۰۰میلیارد دلار باشد که قبلا از سوی کشورهای توسعه‌‌‌‌‌یافته تا سال۲۰۲۰ وعده داده‌شده بود، اما هنوز به‌‌‌‌‌طور کامل تامین نشده‌است، همچنین قرار است در مورد هدف جدیدی برای تامین‌مالی سازگاری با اقلیم موافقت شود.
سیاست جبران انتشار کربن
جبران انتشار کربن می‌تواند ابزاری برای تامین‌مالی پروژه‌های اقلیمی توسط بخش‌خصوصی در کشورهای در حال توسعه باشد، اما هنوز باید توافق نهایی در مورد برخی از بخش‌های کلیدی ماده۶ موافقت‌نامه پاریس حاصل شود که هدف آن تنظیم سازوکار مبادله کربن و اطمینان از اعتبار آن است. این موضوع نیز یکی از دستورکارهای مهم کاپ۲۸ خواهد بود. ابتکارات موازی نظیر تعهد جهانی تامین هیدروژن و تامین‌مالی مربوطه نیز در مذاکرات اقلیمی سال۲۰۲۳ مهم خواهد بود. افزون بر پیشرفت دولتها و صنایع در اجرای تعهد جهانی هیدروژن که برای نخستین‌‌‌‌‌بار در حاشیه نشست کاپ ۲۶ در گلاسکو رونمایی شد، جهان می‌تواند پیشرفت‌‌‌‌‌هایی را در ابتکارات مالی اقلیمی تجربه کند.
یکی از این ابتکارات، مشارکت‌‌‌‌‌های گذار انرژی عادلانه بین اقتصادهای توسعه‌‌‌‌‌یافته و درحال‌توسعه، برای تسریع گذار این‌گونه کشورها از سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی است. این‌گونه مشارکت‌‌‌‌‌ها قبلا با اندونزی، آفریقای‌‌‌‌‌جنوبی و اخیرا ویتنام راه‌اندازی شده‌اند و احتمالا کشور بعدی، هند خواهد بود، همچنین تلاش‌هایی برای اصلاح موسسه‌‌‌‌‌های مالی بین‌المللی مانند بانک جهانی در جریان است تا به آنها امکان سرمایه‌گذاری بیشتر در تلاش‌های اقلیمی و جذب سرمایه‌های خصوصی داده شود. این موارد می‌توانند در نشست مالی اقلیمی برنامه‌‌‌‌‌ریزی‌‌‌‌‌شده در پاریس در ژوئن ۲۰۲۳ مطرح و پیگیری شوند.
نقش امارات‌متحده‌عربی در کاپ۲۸
سال ۲۰۲۳ بدون‌شک سالی تعیین‌‌‌‌‌کننده در گذار انرژی برای تولیدکنندگان بزرگ نفت و گاز خاورمیانه خواهد بود. واقعیت این است که نفت ارزان‌‌‌‌‌قیمت کشورهای منطقه خلیج‌فارس به این معناست که آنها از نظر تئوری قادر خواهند بود به‌فروش نفت‌خام خود حتی در شرایط پس از گذار از بحران انرژی و افت تقاضای جهانی نفت ادامه دهند. همه نگاه‌ها به امارات‌متحده عربی، رئیس کاپ۲۸ است که تلاش دارد جاه‌‌‌‌‌طلبی اقلیمی و حمایت از هیدروکربن‌‌‌‌‌ها را متعادل کند. تردیدی وجود ندارد که سال۲۰۲۳ نیز برای امارات‌متحده‌عربی سالی مهم خواهد بود.
به‌عنوان یک تولیدکننده بزرگ نفت و گاز که از ۳۰ نوامبر میزبان اجلاس کاپ۲۸ است، این کشور تحت رصد و نظارت شدید جهانی قرار خواهد گرفت و دولتها، گروه‌های محیط‌‌‌‌‌زیستی و جامعه مدنی، فعالان اقلیمی، صنعت انرژی و دیگر ذی‌نفعان، همگی از نزدیک شاهد مواضع این کشور و پرداختن آن به اولویت‌های اقلیمی و انرژی خواهند بود. دومین اقتصاد بزرگ جهان عرب از فرصت ماه‌های آتی استفاده خواهد کرد که نشان دهد از طریق اجرای پروژه‌های جدید و ابتکارات خلاقانه، در حال برداشتن گام‌‌‌‌‌های جدی و ملموس در پرداختن به بحران جهانی اقلیمی و دستیابی به هدف خالص کربن صفر تا سال۲۰۵۰ است.
کاپ جدید؛ «کاپ راهحلها»
با این حال، دفاع از «گذار تدریجی از هیدروکربن‌‌‌‌‌ها» می‌تواند در اجلاس کاپ۲۸ چالش‌‌‌‌‌برانگیز و دشوار باشد، اما «کاپ راهحلها»، همان‌‌‌‌‌طور که امارات‌متحده‌عربی آن را نامیده است، همچنین فرصتی برای طرح دیدگاه‌های جدید در فناوری‌های کم‌‌‌‌‌کربن مانند فناوری جذب و ذخیره‌‌‌‌‌سازی کربن و تولید هیدروژن آبی را ارائه خواهد داد که می‌تواند تداوم مصرف هیدروکربن‌‌‌‌‌ها را با انتشار کربن کمتر امکان‌پذیر کند. شرکت‌های بزرگ نفتی اروپا علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری بر هیدروژن سبز و آبی نشان می‌دهند و تمایل دارند سرمایه بیشتری را به طرح‌های گذار به سمت انرژی کم‌‌‌‌‌کربن اختصاص دهند. شرکت‌های نفتی اروپایی شل، بی‌‌‌‌‌پی، توتال، انی، اکوئینور و رپسول چند پروژه توسعه هیدروژن را در حال اجرا دارند.
اما اکثریت این طرح‌‌‌‌‌ها، از طرح‌های آزمایشی کوچک داخلی گرفته تا پروژه‌های عظیم چند گیگاواتی و دارای چند شریک متمرکز بر صادرات، همگی در مراحل اولیه توسعه هستند. بسیاری از آنها سال‌ها تا تصمیم‌گیری نهایی برای سرمایه‌گذاری فاصله دارند و برای پیشرفت، نیازمند بودجه‌عمومی و حمایت‌های قانونی هستند، درحالی‌که شرکت‌های بزرگ نفتی تا حد زیادی در مورد رنگ هیدروژن، حمایت از پروژه‌های هیدروژن سبز (برق تجدیدپذیر) و آبی (گاز طبیعی به‌اضافه فناوری جذب و ذخیره کربن)، در مجموعه‌‌‌‌‌های خود کاملا مردد هستند، در عین حال، درمیان طرح‌های در حال اجرای فعلی تاکید بسیاری متوجه هیدروژن سبز است.
از غول‌‌‌‌‌های فعال در صنعت سوخت‌‌‌‌‌های فسیلی چه خبر؟
انتقال و تجارت هیدروژن در مرحله اولیه خود قرار دارد و برای اطمینان از رقابت‌پذیری هیدروژن در مصارف نهایی مانند حمل‌ونقل یا صنعت، باید هزینه‌‌‌‌‌ها به‌‌‌‌‌میزان قابل‌‌‌‌‌توجهی کاهش یابد. در حالی که پروژه‌های توسعه هیدروژن در حال افزایش است، برای توجیه توسعه طرح‌های بالقوه، نیاز به تمرکز بر توسعه تقاضا در صنایع سنگین و احتمالا بخش حمل‌ونقل است.
به‌نظر می‌رسد اهداف عمدتا مبهم شرکت‌های بزرگ نفت اروپایی برای تولید هیدروژن کم‌‌‌‌‌کربن، نشان‌دهنده عدم‌اطمینان از بازار آن است. شرکت شل می‌گوید؛ هدف نهایی آن، تبدیل‌شدن به یک «تولیدکننده هیدروژن در مقیاس بزرگ از انرژی‌‌‌‌‌های تجدیدپذیر» است. شرکت توتال می‌خواهد تا سال۲۰۳۰ تمام هیدروژن مورد‌استفاده در پالایشگاه‌‌‌‌‌های اروپایی خود را کربن‌‌‌‌‌زدایی کند و جاه‌‌‌‌‌طلبی بلندمدت آن این است که «پیشگام تولید انبوه هیدروژن پاک و کم‌‌‌‌‌کربن برای تامین تقاضا برای سوخت هیدروژن به‌‌‌‌‌محض شروع حرکت بازار باشد.» برنامه راهبردی شرکت انی ایتالیا طی ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵ ترکیبی از هیدروژن سبز و آبی با «هدف تولید سالانه ۴میلیون‌تن هیدروژن تا سال۲۰۵۰» است. شرکت رپسول اسپانیا به‌‌‌‌‌دنبال این است که «پیشرو بازار» در هیدروژن کم‌‌‌‌‌کربن در شبه‌‌‌‌‌جزیره ایبری باشد.
جایگزینی بازارهای موجود برای هیدروژن خاکستری و یافتن راه‌‌‌‌‌حل‌‌‌‌‌های نوآورانه برای صنعت حمل‌ونقل در مسافت طولانی از جمله جاده، دریا و هوا، محرک‌های اصلی علاقه شرکت‌های بزرگ به هیدروژن کم‌‌‌‌‌کربن است. شرکت اکوئینور روی پروژه‌های هیدروژن آبی در نروژ و آلمان کار می‌کند تا به کربن‌‌‌‌‌زدایی در صنعت فولاد، سیمان و حمل‌ونقل سنگین کمک کند. شرکت رپسول می‌گوید پالایشگاه‌‌‌‌‌ها، تولید آمونیاک و بخش‌های فولاد و مواد شیمیایی، حوزه‌های هدف اولیه در شبه‌‌‌‌‌جزیره ایبری هستند. در معنای عام، می‌توان ادعا کرد همه شرکت‌های بزرگ با پالایشگاه‌‌‌‌‌های عملیاتی در اروپا و سایر مناطق، استفاده از هیدروژن کم‌‌‌‌‌کربن را برای جایگزینی هیدروژن خاکستری یا قهوه‌‌‌‌‌ای تولیدی با گاز طبیعی یا زغال‌سنگ، در اولویت قرار داده‌اند.
