شناسایی سایت‏های جعلی دارای نماد اعتماد

لیدا ایاز: با افزایش فروشگاه‌های مجازی در فضای اینترنت و گرایش مصرف‌کنندگان به خرید از این نوع فروشگاه‌ها در کشور که نسبت به چند سال گذشته دارای رشد بی‌سابقه است، داشتن امنیت لازم برای دادوستد در این فضا هم بیشتر شده است.

یکی از دغدغه‌های این روزهای فروشندگان بازارهای سنتی این است که فروشگاه‌های مجازی تا کجا قرار است رشد کنند و اگر همین روند ادامه یابد آیا نیاز است که آنها هم کرکره‌های مغازه‌شان را که در واقعیت عینیت دارند پایین بکشند و به‌طور مجازی تجارت کنند؟

با آگاهی از به‌کارگیری شیوه ساده‏ای همچون در اختیار داشتن یک سایت و شروع یک تجارت بزرگ، امروز می‌توان گفت که ایجاد اشتغال دیگر روی دوش دولت‌ها نیست و افراد معمولی نیز می‌توانند بدون داشتن فضایی فیزیکی به کسب‌وکار مشغول باشند اما همین تجارت نیز ملزوماتی دارد و برای برقراری امنیت در این فضا نیاز به قواعدی است که بر آن اساس وزارت صنعت، معدن و تجارت براساس قانون تجارت الکترونیک به فعالیت‌های فروشگاه‌های اینترنتی مجوز می‌دهد.

این مجوز شامل تعلق گرفتن نمادی تحت عنوان «نماد اعتماد» است که بر اساس آن کسب‌وکار فعال در حوزه فضای مجازی ارزیابی شده و با توجه به مجوزهای لازم در لیست کسب‌وکارهای امن برای خرید معرفی می‌شود.

700 شکایت در یک ماه

اما چندی پیش پلیس فتا از شناسایی برخی سایت‏های کسب‌وکار که به جعل نماد اعتماد می‏پردازند، خبر داد. به گفته سرهنگ علی نیک نفس، رئیس مرکز تشخیص و پیشگیری پلیس فتا در ابتدای شهریور جاری فقط در یک ماه گذشته حدود ۷۰۰ شکایت از مردم درباره فروشگاه‌های اینترنتی از طریق سایت پلیس فتا دریافت شده که عمدتا این فروشگاه‌ها دارای نماد نبودند.

به گفته او موضوع جعل نماد به‌دلیل اهمیتش در صدر پیگیری‌های پلیس فتا قرار دارد و افرادی که این نماد را جعل کرده‌اند در چرخه رسیدگی قضایی قرار گرفته‌اند و پلیس فتا برای اعتمادی که مردم به نماد می‌کنند این موضوع و فروشگاه‌های اینترنتی را به طور مستمر رصد می‌کند تا امکان سوءاستفاده را کاهش دهد. این مقام پلیس همچنین از تهیه پیش‌نویس اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی خبر داد.

به گفته پلیس اما میزان شکایات از فروشگاه‌های اینترنتی دارای نماد اعتماد کمتر از نیم درصد کل شکایات است که اغلب شکایات از فروشگاه‌های اینترنتی، تطابق نداشتن کیفی کالاهای تبلیغی با کالای تحویلی، تحویل ندادن کالا و تحویل کالاهای تقلبی است.

مراحل شناسایی سایت‏های متقلب

با وجود چنین اخطارهایی اما هنوز به‌دلیل تازگی دادوستد در فضای مجازی در کشور ما امکان سوءاستفاده از ناآگاهی کاربران وجود دارد.

البته وجود این دست از مخاطرات همیشه در فضای مجازی در کمین استفاده‌کنندگان هست و به خاطر به‌روزرسانی راه‌های جدید هک شدن اطلاعات، مراقبت‏های امنیتی نکته‌ای است که مورد تاکید کارشناسان در فضای مجازی است.

برای این منظورمرکز توسعه تجارت الکترونیک با قبول مسوولیت شناسایی سایت‌های امین در تجارت مجازی فعال است هرچند که این مرکز خود را متعهد در قبال کیفیت کالاهای به فروش گذاشته شده در مغازه‌های آنلاین نمی‌داند اما با مجوز دادن به سایت‏هایی که حق تجارت دارند، متعهد می‌شود که آنها پس از پرداخت پول، کالا را به دست مشتریان می‌رسانند.

محمد گرکانی‌نژاد، رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی درباره این دسته از کسب‌وکارهای اینترنتی به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «برای فعالیت و کسب‌وکار در فضای اینترنتی تنها گرفتن مجوز برای دریافت نماد اعتماد کافی نیست.

این بخشی از کار است، چراکه هر نوع کاری با توجه به نوع فعالیتش باید مجوزهای لازم را پیش از درخواست نماد اعتماد گرفته باشد.

مثلا اگر کسی در حوزه فرهنگی می‏خواهد سی دی محتوی محصولات فرهنگی یا موسیقی عرضه کند باید مجوزهای لازم را از وزارت ارشاد اسلامی دریافت کند یا اگر محصولات در حوزه بهداشتی است باید به وزارت بهداشت مراجعه و مجوزهای لازم را تهیه کند.

اگر پیش از دریافت آنها اقدام نکرده باشد کارشناسان در مرکز ما راهنمایی‌های لازم را در این زمینه به افراد خواهند داد چراکه پروسه دریافت این مجوزها تفکیک شده نیست، بنابراین اگر این مجوزها وجود داشته باشد بین ۵ تا ۷ روز طول می‌کشد تا نماد به کسب‌وکار مورد نظر تعلق بگیرد.»

اما جعل نماد اعتماد هرچند نشدنی نیست اما راه‌های شناسایی آن چندان سخت به نظر نمی‌رسد و افرادی که حداقل اطلاعاتی در این زمینه داشته باشند می‌توانند این شیوه‌ها را شناسایی کنند تا گرفتار کلاهبرداری‌های معمول نشوند.

گرکانی درباره شیوه‌های شناسایی سایت‌های جعلی می‌گوید: «واقعیت این است که آنچه به‌عنوان نماد الکترونیک ارائه می‌شود به خودی خود غیر قابل تقلب است و اتفاقی که می‌افتد به نوعی شبیه سازی است که اگر استفاده کنند‌گان از فضای خرید محصولاتی که نماد اعتماد ندارند توجه کافی نداشته باشند، به سادگی ممکن است فریب بخورند.

کسانی که در فضای اینترنت کار می‌کنند باید حداقل اطلاعات و سواد لازم را برای کار در این حوزه داشته باشند. این نماد علامت‏های خاصی دارد و معمولا کسی که استفاده کننده است آن را به خوبی می‌شناسد.

هرچند که این اتفاقات حتی در بانکداری اینترنتی هم ممکن است روی بدهد و افراد در دام فیشینگ گرفتار شوند که البته در این زمینه دستگاه‏های انتظامی مثل پلیس فتا مشغول رصد کردن این فضا هستند.»

او معتقد است که اطلاعات پایه‌ای از اطمینان حاصل کردن از اصالت یک سایت کاملا مشابه کالایی است که ما در بازار سنتی خرید می‌کنیم. « مثلا اگر قرار است محصولی از یک برند خاصی خریداری شود باید حتما اطمینان حاصل کرد که قیمت کالا با آنچه عرف است تطابق دارد یا محصول با گارانتی و خدمات قابل اعتماد ارائه می‌شود. به نظر من این حداقل اطلاعاتی است که در فضای کسب‌وکار اینترنتی چه مشتری و چه عرضه‌کننده کالا باید از آن آگاهی داشته باشد.»

چند راهکار ساده برای جست‌وجوی سایتی که نشان واقعی اعتماد وزارت صنعت، معدن و تجارت را دارد، وجود دارد که رئیس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به آنها اشاره می‏کند: «نکته اول درباره شناسایی اصالت یک سایت کسب‌وکار اینترنتی این است که اسم سایت در آدرس enamad.ir جست‌وجو شود چراکه تمامی سایت‏های دارای نماد اعتماد در این آدرس به‌خوبی مشخص شده است.

پس از این مرحله درصورت ورود به سایت باید روی نماد اعتماد کلیک کرد که با انجام این کار صفحه‌ای باز می‌شود که در بالای صفحه نماد اعتماد به‌صورت زنده نمایش داده می‌شود.

در این صورت است که می‏توان نسبت به واقعی بودن نماد اطمینان حاصل کرد و خرید امنی انجام داد.» به گفته گرکانی در صورتی که لوگو فتوشاپ باشد در مرحله جست‌وجوی نام در آدرس گفته شده می‌توان متوجه تقلبی بودن نماد شد.

هرچند این مراقبت‏ها برای جعلی نبودن سایت‏ها کافی است اما دام‌های فیشینگ همچنان در پروسه تبادل اطلاعات و پرداخت‌های بانکی وجود دارد.

موضوعی که گرکانی هم بر آن تاکید دارد: «در این پروسه هم امکان جعل هویت یا تله‏های فیشینگی وجود دارد که باید مراقبت‏های لازم در زمینه تبادل اطلاعات و پرداخت پول از طریق درگاه‌های اینترنتی به عمل آید.» به گفته او تا آخرین هفته شهریورماه جاری ۱۱ هزار و ۵۰۰ سایت اینترنتی تاسیس شده در فضای مجازی نماد اعتماد دریافت کرده‌اند.