رمز و رازهای سیلیکون‏ولی

دنیای اقتصاد: بی‏شک همه علاقه‏مندان به دنیای تکنولوژی سیلیکون‏ولی را می‏شناسند و حتی رویای سفر به این منطقه و دیدن جذابیت‏های فناوری آن را در سر می‏پرورانند؛ پایتخت فناوری دنیا در ناحیه جنوبی خلیج سانفرانسیسکو که شرکت‌های مطرح انفورماتیک در جهان مانند گوگل را گرد هم جمع کرده است. دره سیلیکون در یک شرایط تاریخی ویژه با همگرایی علم، فناوری و صنعت، اقتصاد و تجارت و فرهنگ و هنر شکل گرفته است و امروزه به مرکزی بی‏بدیل و الگوی اقتصاد نوآورانه و دانش‏بنیان در جهان تبدیل شده است.

همه ما کمابیش با شرکت‌ها و افراد فعال در سیلیکون‏ولی و فعالیت‌شان آشنایی داریم ولی دکتر یحیی تابش به همراه گروهی از متخصصان و فعالان حوزه فناوری از این شناخت اولیه فراتر رفته‏ و به واکاوی رمز و رازهای این منطقه و علل موفقیت آن پرداخته‌اند. دکتر تابش به همراه دکتر قاسم‏زاده و علی بیرنگ یک‏ کار مطالعاتی در شناخت سیلیکون‏ولی انجام داده‏اند. وی از کمک‏های محمد مروتی و محمد اکبرپور نیز استفاده کرده و به مرور با تیمی که تشکیل دادند دست به‌کار شدند و کار را شروع کردند. این تیم با دقت در ریشه‏های تاریخی و بررسی اکوسیستم این منطقه به بررسی علل موفقیت سیلیکون ولی پرداخته‌اند. طبعا موفقیت در چنین پروژه عظیمی نیازمند کمک‏های بسیاری دیگر ازجمله کار‏آفرین‏ها و سرمایه‏گذاران، تکنولوژیست‏ها و همچنین وکلای ثبت اختراعات و شرکت‌ها بود که دکتر تابش و تیمش از حاصل تجربه‏های این افراد هم کمک گرفتند.

این تیم درنهایت گزارشی از نتیجه تحقیقات و بررسی‏های خود تهیه کرده‏اند که خلاصه‏ای از آن را در ادامه می‏آوریم.

ریشه‏های تاریخی

اواخر دهه ۱۹۳۰ فردریک ترمن، استاد و رئیس دانشکده مهندسی دانشگاه استنفورد، استادان و فارغ‏التحصیلان استنفورد را تشویق کرد تا ‏شرکت‌هایی در زمینه فناوری‏های پیشرفته راه‏اندازی کنند. به همین سبب است که از او به عنوان پدر دره سیلیکون یاد می‏شود. نخستین شرکتی که پیرو توصیه‏های ترمن شکل گرفت شرکت اچ‏پی است. این شرکت در سال ۱۹۳۹ پایه‏گذاری شد. سرمایه اولیه شرکت را ترمن در اختیار پایه‏گذاران این شرکت قرار داد که بیش از چند صد دلار نبود. اولین محصول اچ‏پی یک نوسان‏ساز صوتی بود. به مرور این شرکت با عرضه محصولات متنوع به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌ها در سیلیکون‏ولی تبدیل شد.

از فناوری‏های مهم و پایه‏ای در سیلیکون‏ولی صنعت میکروالکترونیک و ساخت ترانزیستور و مدارهای مجتمع بوده است. در سال ۱۹۴۰ ویلیام شاکلی با همکاری دو دانشمند موفق به اختراع ترانزیستور شدند که این اختراع منجر به دریافت جایزه نوبل فیزیک در سال ۱۹۵۶ شد.

در سال ۱۹۶۸ شرکت اینتل پایه‏گذاری و یک سال بعد هم شرکت AMD تاسیس شد. این دو شرکت حالا به بزرگ‌ترین تولیدکننده تراشه‏های سیلیکونی و پیشتاز نیمه‏هادی در جهان تبدیل شده‏اند.

در سال ۱۹۶۵ گوردون مور به پدیده‏ای توجه کرد که بعدها به قانون مور معروف شد. قانون مور سال‏ها به عنوان یک اصل روی همه فعالیت‏های دره سیلیکون اعم از فناورانه، تجاری و اقتصادی تاثیر اساسی گذاشت. در چند دهه گذشته توسعه توان پردازش تراشه‏ها و مدارهای مجتمع بر اساس قانون مور، موتور محرکه توسعه فناوری و توسعه اقتصاد و تجارت در سیلیکون‏ولی شد و همه فعالیت‏ها و تلاش‏های نوآورانه و خلاقانه از این امر تاثیر گرفت. در سال ۱۹۷۰ شرکت زیراکس نیز مرکز تحقیقاتی موسوم به پارک را تاسیس کرد و عده زیادی از دانشمندان علوم کامپیوتر در آنجا متمرکز شدند و به پژوهش و توسعه در زمینه ابزارهای اطلاعاتی مورد نیاز برای اداره‏ها در آینده پرداختند. در این سال‏ها توسعه توان محاسباتی و دسترسی تعاملی به کامپیوتر به ایده بسیار هیجان‏انگیزی در سیلیکون‏ولی تبدیل شده بود. با فرارسیدن عصر اینترنت در دهه ۱۹۹۰ حضور در دنیای شبکه‏ای و استفاده از آن به امری حیاتی تبدیل شد و باز هم سیلیکون‏ولی به‌عنوان پیشتاز در عرصه راهبری و نوآوری اینترنت باقی ماند و شرکت‌های پیشتاز در عرصه اینترنت نیز در دره سیلیکون پا گرفتند و توسعه یافتند.

اکوسیستم سیلیکون‏ولی

اکوسیستم سیلیکون‏ولی مشتمل بر مولفه‏های متفاوتی است. یکی از این مولفه‏ها دانشگاه استنفورد محسوب می‏شود که مشتمل بر آزمایشگاه‏های پژوهشی و هیات علمی و دانشجویان برجسته‏ای است که در تلاش و کوشش برای نوآوری و خلاقیت هستند.

زیرساخت مناسب نیز می‏تواند به‌عنوان بخشی از اکوسیستم در حکم جوهره سیلیکون‏ولی محسوب شود. زیرساخت مورد نظر مشتمل بر دفاتر حقوقی و سیستم‏های پشتیبانی و از همه مهم‏تر سرمایه‏گذاران خطرپذیر است که عمدتا در خیابان سند‏هیل در کنار دانشگاه استنفورد مستقر شده‏اند. در سیلیکون‏ولی همکاری و شفافیت و تعامل حرفه‏ای به یک اصل اولیه تبدیل شده است. در این منطقه جوان‏های خلاق و نوآور را می‌توان دید که به ارائه ایده‏های خود به کارآفرینان باتجربه مشغولند تا از راهنمایی‏های آنها بهره بگیرند.

عوامل موفقیت

سیلیکون‏ولی با یک اتفاق تاریخی شکل گرفت که منجر به همگرایی دانش و فناوری و اقتصاد و تجارت پس از جنگ جهانی دوم شد و به عنوان مرکزیت توسعه تراشه‏های سیلیکونی قوام و دوام پیدا کرد. این منطقه پس از آن با سامان‏گرفتن اکوسیستم مناسب به بدیلی برای توسعه فناوری و کارآفرینی در جهان تبدیل شده است که همچنان پویا و پرتحرک پیش می‏رود. مهم‌ترین عوامل موفقیت سیلیکون‏ولی را باید در شکل‏گرفتن اکوسیستم مناسب دانست. از مولفه‏های اساسی این اکوسیستم می‏توان محیط کاری و فرهنگ کاری و ساختارهای ویژه اعم از حقوقی و سرمایه‏‏گذاری را نام برد. سیلیکون‏ولی جاذبه بسیاری برای استعدادهای جوان و برجسته دارد ولی عامل اصلی در این جذابیت همان محیط سامان‏یافته در این منطقه است. در فضای فناورانه سیلیکون‏ولی دانشگاه‏ها، مراکز پژوهشی دولتی و آزمایشگاه‏های تحقیقاتی بخش خصوصی نیز نقش عمده‏ای دارند. اجتماع مهندسان با استعداد و برجسته، سرمایه‏گذاران خطرپذیر و محیط کارآفرینی جذاب با فرهنگ خطرپذیری بالا عواملی هستند که محیط جذابی برای شرکت‌های نوپا پدید آورده‏اند. مهم‌ترین ویژگی سیلیکون‏ولی این است که شرکت‌های مستقر در این منطقه استراتژی‏ نوآوری خود را با استراتژی تجاری‌شان ترکیب و هم‏راستا می‏کنند. به عبارت دیگر رمز موفقیت در سیلیکون‌ولی نوآوری است، ولی نوآوری به گونه‏ای مورد توجه و حمایت قرار می‏گیرد که از اهمیت تجاری نیز برخوردار باشد. یکی از عوامل مهم که باعث شده است این منقطه گوی سبقت رااز رقیبانش برباید و به موفقیت جالب توجهی برسد این است که در این منطقه شغل به وفور ایجاد می‌شد و مرتبا شرکت‌های جدید تاسیس می‏شدند. علاوه‌بر آن وجود یک شبکه حرفه‏ای از اهل فناوری که به سهولت تبادل اطلاعات می‏کردند از عوامل مهم در این راستاست. نهادهای سیلیکون‏ولی به این نکته واقف شدند که همکاری و رقابت به‌طور همزمان موجب دست‏یافتن به موفقیت است. اکوسیستم موجود از مخاطره‏ها و تجربه‏ها حمایت و پشتیبانی می‏کند و روایت شکست‏ها و پیروزی‏ها را به مشارکت می‌گذارد.

علاوه‌بر اینها هوای خوب سیلیکون‏ولی، نزدیکی به کوهستان و اقیانوس و مسیرهای متنوع کوه‌پیمایی موجب می‏شود که فرهنگ واقع‏گرایی و همکاری شکل بگیرد و رشد کند. نکته مهم دیگر مهاجرپذیری در این منطقه است. درصد بالایی از شرکت‌های نوپا در بین بنیان‌گذارانشان فردی مهاجر دارند. به‌طور کلی تنوع فرهنگی در سیلیکون‏ولی به فضای آزاد موجود یاری می‏رساند و مهاجران شناختی از بازارهای منطقه‏ای را به همراه می‏آورند که در توسعه و نوآوری کمک موثری می‏کند.