خانه‏ هوشمند؛ ازآسایش تا مصرف بهینه

عاقله ترابی: در سال‏های اخیر، واژه «هوشمند» معنای جدیدی به خود گرفته است. این واژه در گذشته صفتی برای جانداران محسوب می‏شد ولی حالا چند سالی است که با پیشرفت تکنولوژی، بسیاری از ابزار هم این صفت را به خود گرفته‏اند؛ از تلفن همراه گرفته تا ساعت و به طور کلی مواردی که ما روزانه با آن سر و کار داریم. حالا دیگر همه‏چیز هوشمند می‏شود تا جایی که خانه‏ها هم از این قافله عقب نمانده‏اند و به سمت هوشمند شدن پیش می‏روند. چند سال است که عبارت «خانه‏ هوشمند» را می‏شنویم ولی از کنارش با بی‏تفاوتی می‏گذریم. هوشمند شدن خانه‏ها برایمان چندان جدی نیست و آن‏گونه که بیشترمان اصرار داریم مثلا تلفن همراهمان هوشمند باشد نیازی به هوشمند ‏شدن خانه‏هایمان نمی‏بینیم. هرچند بنا به تجربه‏ می‏توان گفت قطعا به‏مرور چنین اتفاقی می‏افتد و دیری نمی‏پاید که می‏بینیم همه خانه‏ها هوشمند شده‌اند و تصور اینکه زمانی خانه‏ها هوشمند نبود و چقدر زندگی سخت می‏گذشت، برایمان عجیب خواهد بود. موضوع درخور توجه در این میان این است که این سیستم جدا از لوکس ‏بودن باعث بهینه‏سازی مصرف انرژی هم می‏شود و احتمالا همین امر از عوامل مهم و تاثیرگذاری است که باعث می‏شود دیر یا زود همه ما ترجیح ‏دهیم خانه‏هایمان را به سمت هوشمند شدن پیش ببریم.

خانه‏ هوشمند در واقع خانه‏ای است که سال‏ها پیش در فیلم‏های علمی- تخیلی دیده می‏شد؛ خانه‏‏ای که صاحبش با فشار دادن یک دکمه چند کار همزمان در آن انجام می‏داد؛ حتی اگر در خانه حضور نداشت. حالا ما هم می‏توانیم با برقراری این سیستم در خانه‏هایمان رویاهای گذشته را به واقعیت پیوند بزنیم و مانند بازیگران فیلم‏های علمی- تخیلی عمل کنیم.

در این نوع خانه‏ها، کنترل دقیق اتفاق‏هایی که در خانه می‏افتد در دست شما است؛ از خدمات روشنایی گرفته تا سیستم‏های امنیتی و حتی خدماتی مانند آبیاری گل و گیاه. سیستم خانه هوشمند همه این خدمات را یکجا جمع می‏کند و کنترلشان را با یک قطعه به دست شما می‏دهد.

یکی از مزیت‏‏های بزرگ‏ هوشمند‏سازی خانه این است که در این سیستم شما امکان سناریو دادن دارید؛ یعنی با یک کلیک مجموعه کارهایی را که مد نظرتان است انجام می‏دهید؛ مثلا وقتی می‏خواهید از خانه خارج شوید، طبق سناریویی که خودتان تعریف کرده‏اید، چراغ‏ها خاموش می‏شود؛ گاز بسته می‏شود؛ و یکسری دوربین‏ها روشن می‏شوند. یا اینکه برای مطالعه می‏توانید سناریوی مطالعه را انتخاب کنید به این صورت که مثلا همه چراغ‏ها خاموش، چراغ مطالعه روشن و پرده‏ها بسته ‏شود. به این ترتیب می‏توان بی‏نهایت سناریو برای شرایط گوناگون تعریف کرد و هریک را که مد نظر است با فشار دادن یک دکمه انجام داد.

درواقع خانه هوشمند ساختمانی است که همه تجهیزات و تاسیسات آن ـ با بهره‏گیری از سنسورهای مختلف و وسایل کنترل الکترونیکی ـ مناسب‏ترین شرایط زیستی را برای اشخاص فراهم کند. کنترل از راه دور در ساده‏ترین حالت توسط ریموت‏کنترل یا کنترل در فواصل بسیار زیاد از طریق خط تلفن، گوشی موبایل، اینترنت، تبلت و کامپیوتر میسر است. در یک خانه هوشمند همه این موارد به‏صورت هوشمند و اتوماتیک انجام می‏شود: آبیاری فضای سبز؛ نورپردازی ساختمان و محوطه؛ کنترل در ورودی و باز و بسته ‏شدن در پارکینگ؛ سیستم اعلام حریق و تشخیص حضور و سیستم امنیتی و دزدگیر؛ روشن و خاموش ‏شدن روشنایی بخش‏های مختلف ساختمان؛ کم و زیاد شدن روشنایی فضاهای داخلی و خارجی ساختمان؛ کنترل سیستم سرمایش و گرمایش، سیستم صوتی و تصویری و سینمای خانگی؛کنترل و باز و بسته‏شدن پرده‏ها و کرکره‏ها و قطع و وصل‏شدن برق پریزهای ساختمان از راه دور (خاموش ‏کردن قهوه‏ساز، هیتر برقی و ...).

انواع اتوماسیون

میثم زهره‏بختیاری، مدیر عامل یکی از شرکت‏های ارائه‏دهنده خدمات هوشمندسازی ساختمان با بیان اینکه برای دستور دادن به این سیستم دو روش وجود دارد، می‏گوید: روش اول از طریق دستگاه‏های فیزیکی مثل کلیدهای مخصوص سیستم هوشمند است که در این روش محدودیم به تعداد کلیدهایی که فرد در ساختمان کار گذاشته‏ است؛ مثلا اگر کلید ۱۰ ‏پل کار گذاشته باشد در نهایت ۱۰ سناریو می‏توان تعریف کرد. روش دوم از طریق اپلیکیشن است که به همین سیستم اضافه می‏شود. این روش محدودیت دستگاه‏های فیزیکی را ندارد، بنابراین می‏توان تا بی‌نهایت سناریو تعریف کرد.

حسین نیلی هم که از فعالان در این عرصه و مسوول فنی یکی از شرکت‏های خدمات هوشمندسازی است درباره مدل‏های باسیم و بی‏سیم می‏‏گوید: روش باسیم پایداری بیشتری از روش بی‏سیم دارد و بالطبع قیمت بیشتری هم دارد. از طرفی اتوماسیون باسیم باید در مرحله ساخت ساختمان اجرا شود یعنی هنگامی ‏که لوله‌های برق کار گذاشته می‏شود، در حالی‏که اتوماسیون بی‏سیم در خانه‏ ساخته‏شده هم انجام می‏شود. او بزرگ‏ترین مشکل اتوماسیون بی‏سیم‏ را ناامنی در اطلاعات می‏داند و می‏افزاید: در روش بی‏سیم فرستادن امواج از سمت دستگاه فرستنده تا گیرنده (ریموت‏کنترل تا کلید) به صورت رمزگذاری‏شده نیست و درصدی از احتمال نفوذ وجود دارد. فرستنده هم به‏راحتی قابل خرید و در دسترس است. شما می‏توانید آن را تهیه و مثلا چراغ همسایه را روشن و خاموش کنید. نیلی ادامه می‏دهد: با‏سیم‏ها ذاتا چنین مشکلی ندارند و در آن قابلیت آپشنال ‏رمزگذاری‏شدن دیتا وجود دارد. البته برخی شرکت‏ها بی‏سیم را به صورت رمزگذاری‏شده انجام می‏دهند، ولی قیمت‏ها بسیار بالا است؛ چون در هر فرستنده و گیرنده باید دستگاه‏هایی جداگانه وجود داشته باشد.

بهینه‏سازی مصرف انرژی

این سیستم حدود هفت سال است که وارد ایران شده و در حال به‏روز شدن و رشد ‏کردن است و از آنجا که قیمت انرژی رو به افزایش است افراد به مرور ترجیح می‏دهند از آن در خانه‏هایشان استفاده کنند. بختیاری در این باره می‏گوید: یکی از مزیت‏های مهم این سیستم مصرف بهینه است؛ چراکه فرد بر تک‏تک قطعات مصرف‏کننده کنترل دارد.

او می‏افزاید: البته این به آن معنا نیست که از این قطعات کمتر استفاده می‏شود، بلکه مصرف بهینه می‏شود؛ به طوری‏که مثلا در حوزه گرمایش، همان دمای مد نظر فراهم می‏شود، ولی درنهایت حرارت با پرت کمتری تامین می‏شود.

به گفته بختیاری، در تک‏تک مواردی که هوشمند‏سازی روی آنها انجام می‏شود مصرف بهینه وجود دارد؛ مثلا اتوماسیون صوتی‏- تصویری به این صورت است که در این سیستم پخش‏کننده‏ها کامل حذف می‏شود و لازم نیست هر فرد در اتاقش یک سیستم پخش موزیک یا فیلم داشته باشد.

او توضیح می‏دهد: در این سیستم سورس‏های آئودیو و ویدئو در ساختمان کار گذاشته می‏شود و ساختمان به چند زون تقسیم می‏شود. درون این زون‏ها پخش‏کننده‏ها قرار می‏گیرد. درواقع در این سیستم یک منبع وجود دارد و یک پخش‏کننده. به این ترتیب هر فرد از روی آن سورس موزیک مورد علاقه خود را پخش می‏کند.

نکته مهم این است که این سیستم با همان اپلیکیشنی کار می‏کند که در آن کارهای هوشمندی خانه کنترل می‏شود، درواقع با همان اپلیکیشنی که نور و دما کنترل می‏شود می‌توان استفاده صوتی و تصویری هم داشت.

پرهام میردامادی، موسس و طراح یکی دیگر از شرکت‏های عرضه‏کننده خدمات هوشمند‏سازی نیز درباره مزیت‏های این سیستم می‏گوید: بعضی از این دستگاه‏ها مبتنی بر مکان هستند؛ به این ترتیب قبل از اینکه شما به خانه برسید سیستم تهویه تشخیص می‏دهد که نزدیک هستید و روشن می‏شود و وقتی هم که شما خارج می‏شوید دورشدن شما را تشخیص می‏دهد و تهویه را خاموش می‏کند. این سیستم برای مواقعی خوب است که مثلا هنگام خروج از خانه فراموش می‏کنیم سیستم تهویه را خاموش کنیم یا برای کسانی که ویلای خارج از شهر دارند. در این شرایط سیستم می‏تواند بفهمد که شما نزدیک خانه شده‏اید و دمای محیط را تنظیم می‏کند تا وقتی رسیدید، دما همان است که مد نظر شماست. این سیستم بیشتر اوقات روی موبایل تنظیم می‏شود که البته جی‌پی‌اس هم باید کار کند.

امنیت

در این سیستم گیت‏های کنترلی و کلا ابزارهای امنیتی ادغام می‏شوند. اگر شما در خانه نباشید، آیفون تصویری که زنگ بزند، اپلیکیشن آن فرد را نشان می‏دهد و شما می‏توانید با او صحبت کنید یا حتی می‏توانید به او اجازه بدهید وارد شود تا شما برسید. البته به گفته حسین نیلی در امنیت برخی دستگاه‏ها هنوز شبهه وجود دارد.

همچنین می‏توان سیستم را طوری تنظیم کرد که وقتی در منزل نیستید به صورت رندوم چراغ‏ها را خاموش و روشن کند. نیلی می‏گوید: این سیستم اکنون در بازار موجود است، ولی موضوع اینجاست که سیستم هوشمند‏سازی طبق الگوی خاص نیست. مواردی که در بازار به فروش می‏رود مثلا ساعت پنج تا شش هر بعدازظهر چراغ را روشن می‏کند که طبیعتا امنیت کمتری دارد، ولی طبق این سیستم اتوماسیون چراغ‏ها به صورت رندوم خاموش و روشن می‏شوند.

او می‏افزاید: یکی دیگر از ویژگی‏های این سیستم این است که دوربین‏های تعبیه‏شده در آن، به محض اینکه تحرکی در خانه ببینند تا چهار یا پنج ثانیه با کیفیت اچ‏دی فیلم می‏گیرند. بنابراین، وقتی شما بیرون هستید هیچ حرکتی در خانه از چشمان شما دور نمی‏ماند.

کیفیت

جذابیت هوشمند‏سازی خانه‏ها آنقدر زیاد بوده است که شرکت‏های بزرگ از قبیل سامسونگ و اپل وارد این حیطه شده‏اند. در راس همه این شرکت‏ها سامسونگ است که میردامادی در این باره می‏گوید: سامسونگ چندین سال پیش این کار را شروع کرده و اخیرا هم اپل وارد این عرصه شده است. این شرکت‏ها که می‏خواهند بازار را دست خود نگه دارند، پروتکل مخصوص خودشان را دارند؛ به این معنا که همه قطعات سیستم باید سامسونگ باشد، بنابراین اگر مشکلی پیش بیاید، نمی‏توان قطعه را با برند دیگری عوض کرد. از طرفی در آلمان شرکت‏هایی هم هستند که پروتکل‏هایی تعبیه کرده‏اند که هرکس بخواهد از آن استفاده کند و دیوایس تحت آن را تولید کند، در ابتدا باید نمونه‏ای از آن دیوایس را تولید کند و به آزمایشگاه‏های آنها بفرستد تا از نظر کیفیت تست بشود. اگر دیوایس مد نظر تایید شد، وارد بازار می‏شود.

میردامادی ادامه می‏دهد: بسیاری از شرکت‏های چینی درجه یک هم جزو همین دسته‏اند. این شرکت‏ها به کنسرسیومی که آلمانی‏ها تشکیل داده‏اند وارد شده‏اند و دیوایس‏های خود را بعد از تهیه‏کردن باید بفرستند تا از نظر کیفیت تایید شود. برخی شرکت‏ها هم هستند که به هر علتی نمی‏خواهند یا نمی‏توانند وارد این کنسرسیوم شوند چون قیمت جنس‏ها بالا می‏رود و فروش جنس هم سخت می‏شود.

هزینه اتوماسیون

هزینه هوشمند‏سازی بالطبع به قطعاتی که استفاده می‏شود بستگی دارد. بعضی افراد می‏خواهند کل خانه صد درصد هوشمند شود، ولی برخی ترجیح می‏دهند فقط سالن را هوشمند کنند که قاعدتا هزینه آن کمتر است. در این جدول محدوده قیمتی هوشمند ‏سازی برای یک واحد ۱۲۰‏متری آمده است. البته این قیمت‏ها فقط برای هوشمند‏سازی نور، تهویه، و پرده ساختمان است. همچنین در محاسبه قیمت‏ها هزینه سیم‌کشی و قیمت موتور پرده و ریل لحاظ نشده است.

خانه‏ هوشمند؛ ازآسایش تا مصرف بهینه