دیپلماسی دیجیتالی
دنیای اقتصاد- این روزها صحبت از رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی با هر فعالیت اعضای هیات دولت و رییس جمهوری وارد فاز جدیدی می‌شود. در تازه‌ترین اقدام، رد وبدل شدن سه توییت کوتاه بین جک دورسی، بنیان‌گذار توییتر و حسن روحانی، رییس جمهوری ایران در شبکه توییتر به خبر داغی در فضای رسانه‌ای تبدیل شده است.
داستان از جایی شروع شد که رییس و بنیان‌گذار توییتر عصر روزسه‌شنبه در یک توییت خطاب به روحانی که در توییتر حضور فعالی دارد، گفت: «عصر به‌خیر آقای رییس‌جمهور. آیا شهروندان ایران قادر به خواندن توییت‌های شما هستند؟» در واقع دروسی با این توییت به داستان فیلترینگ سایت‌های مختلف و مخصوصا شبکه‌های اجتماعی در ایران اشاره داشته و اینکه چگونه وقتی این شبکه‌ها در ایران فیلتر است کاربران ایرانی می‌توانند رییس جمهور خود را دنبال یا به اصطلاح FOLLOW کنند.
حسن روحانی نیز پنج ساعت بعد در پاسخ به این سوال گفت: «عصر به‌خیر جک. همان‌طور که در گفت‌وگو با کریستین امان‌پور (از شبکه سی‌ان‌ان) گفتم، همه تلاش من این است که مردم ایران بتوانند از همه اطلاعات موجود در سطح جهانی استفاده کنند، چون این حق آنها است.»
جک دورسی در پاسخ به وی نوشته است: «متشکرم. لطفا به ما بگویید چگونه می‌توانیم کمک کنیم که چنین کاری صورت گیرد.»
بنیان‌گذار توییتر که تا چند هفته دیگر سهام این شبکه بزرگ اجتماعی را در بورس عرضه می‌کند، پیش از این نیز در یک توییت از حضور روحانی در توییتر ابراز خرسندی کرده بود.
توجه به فعالیت اجتماعی رییس جمهوری ایران توسط جک دورسی تازه‌ترین موضوع خبرساز در نوع خود است، اما واقعیت این است از زمانی که دولت به عنوان یک استراتژی تصمیم به حضور در شبکه‌های اجتماعی گرفته این موضوع بسیار مورد توجه واقع شده است. آنچه حسن روحانی و جواد ظریف طی هفته‌های اخیر در توییتر و فیس‌بوک انجام داده‌اند، نمایانگر یک دیپلماسی توییتری/فیس‌بوکی موفق است؛ چراکه توانسته انبوهی از واکنش‌ها و توجهات مثبت را نسبت به سیاست‌های تازه دیپلماسی ایرانی سرازیر کند. هر چند البته این واکنش‌ها حداقل تا امروز باعث بازگشایی این شبکه‌ها در داخل کشور نشده است.
به رغم اینکه این دیپلماسی نوع نگاه جدیدی را به شبکه‌های اجتماعی از سوی دولت نمایان می‌کند، اما واقعیت این است که دولت روحانی پیشگام این عرصه نبوده است. دست‌اندرکاران دفتر مقام معظم رهبری مدت‌ها است حضور چشمگیر و وسیعی در برخی شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام دارند و ارتباطات گسترده‌ای را با کاربران شبکه‌های اجتماعی برقرار کرده‌اند.
دیپلماسی در عرصه
شبکه‌های اجتماعی
توجه به شبکه‌های اجتماعی از جمله فیس‌بوک و توییتر بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم و عضویت برخی اعضای هیات دولت در این دو شبکه اجتماعی افزایش پیدا کرد. عضویت مردان دولت در فیس‌بوک که در راس آنها محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران قرار داشت، نشان داد چه ظرفیت گسترد‌ه‌ای در این زمینه وجود دارد که می‌تواند باعث بهبود ارتباط بین مسوولان و مردم شود.
در یک مورد پاسخی که ظریف در مورد هولوکاست به توییتر دختر عضو گنگره آمریکا داد باعث شد که توجه بسیاری از رسانه‌ها به این موضوع جلب شود که دولت جدید ایران بخشی از دیپلماسی خارجی خود را روی شبکه‌های اجتماعی متمرکز کرده است. در همان زمان توییتی از سوی اکانت منتسب به روحانی در توییتر منتشر شد که در آن فرارسیدن سال جدید یهودیان تبریک گفته شده بود. خبرگزاری فارس در آن زمان خبری را به نقل از یکی از مشاوران رییس جمهور منتشر کرد که در آن وی گفته بود: روحانی اکانت توییتر ندارد موضوعی که باعث شد شک و شبهاتی در مورد وابستگی این اکانت به روحانی مطرح شود. با این حال اما در جریان سفر به نیویورک این اکانت توییتر عکس‌هایی اختصاصی از ملاقات‌های رییس جمهور در نیویورک یا عکسی را پس از مکالمه با اوباما منتشر کرد که باعث شد شکی باقی نماند که این اکانت را نزدیکان روحانی هدایت می‌کنند.
این بار نوبت توییتر است
حضور مردان دولت در شبکه‌های اجتماعی علاوه بر راهبردهای خارجی روی ظرفیت‌های دیپلماسی دیجیتالی نیز کار می‌کنند. هر چند در این مسیر در مقابل پرسش‌هایی درباره محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی نیز واقع می‌شوند.
حسن روحانی در سفر خود به نیویورک در گفت‌وگو با کریستین امانپور که از تلویزیون سی‌ان‌ان پخش شد، در پاسخ به سوالی پیرامون محدودیت‌های اینترنتی گفته بود که یکی از وعده‌های انتخاباتی او ایجاد دسترسی آزادانه به اطلاعات است. روحانی در این مصاحبه همچنین با اشاره به استفاده حامیانش از شبکه‌های اجتماعی در جریان رقابت‌های انتخاباتی در ایران گفت: «امروز شبکه‌های اطلاعاتی و شبکه‌های اجتماعی بزرگی در سطح جهان وجود دارد که استفاده از آنها حق همه انسان‌ها و حق همه ملت‌ها است.»
رویکردهای جدید و منطقی
تاکنون اظهارات گوناگونی از سوی مسوولان مختلف کشور در خصوص فعالیت در فیس‌بوک، رفع فیلتر شدن آن و موضوعاتی این‌چنینی شنیده شده است. هر کدام از این مسوولان با استناد به قانون دلایل خود را برای ادامه رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی همچون فیس‌بوک یا رفع فیلتر شدن آن را مطرح می‌کنند.
در یک مورد دو هفته قبل فیلترینگ فیس‌بوک و توییتر برای مدت ۱۲ ساعت برداشته شد، اما مجددا این شبکه‌ها فیلتر شدند. یکی از معاونان شرکت زیرساخت گفت که مشکلات فنی دلیل این رفع فیلتر بوده است.
با این همه به نظر می‌رسد لحن مسوولان نسبت به شبکه‌های اجتماعی هم تغییر کرده است. فرمانده نیروی انتظامی گفته بود لزومی ندارد شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک منع عمومی شود. او همین طور گفته بود که از فیس‌بوک می‌توان در جاهای هدفمند و خدمت محور استفاده کرد. احمدرضا رادان، جانشین فرمانده نیروی انتظامی نیز، در خصوص فعالیت در شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس‌بوک گفته‌بود که استفاده از این شبکه در ابتدا باید شفاف‌سازی شود و این شفاف‌سازی هم باید برای همه باشد.
مهدی اخوان بهابادی دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی نیز با اعلام اینکه این شبکه ها می‌توانند فرصتی هم برای کاربران به همراه داشته باشند گفته بود که به طور کلی درباره شبکه‌های اجتماعی و نظام پالایش کشور باید بررسی دقیقی صورت بگیرد و در شورای عالی فضای مجازی به صورت عملیاتی روی این موضوع بحث و تصمیم گیری شود.
مجموعه این رفتارهای دوگانه مسوولان مختلف در کشور نسبت به استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث سردرگمی و ناخرسندی بسیاری از کاربران ایرانی شده است.
در واقع نگاه صرف امنیتی برخی مسوولان به این شبکه‌ها و رفتارهای دوگانه نسبت به استفاده از شبکه‌های اجتماعی یعنی قانونی بودن یا غیرقانونی بودن استفاده‌شان باعث شده سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی چندان رغبتی به استفاده از این شبکه‌ها برای پیشبرد اهداف و فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خود نداشته باشند. این درحالی است که بسیاری از شرکت‌های تجاری در دنیا به کمک این شبکه‌ها توانسته‌اند به سود سرشاری دست پیدا کنند و باعث رونق شرایط اقتصادی کشورشان شوند.
بهره‌گیری هوشمندانه تیم رسانه‌ای رییس‌جمهوری ایران از شبکه‌های اجتماعی، باعث ستایش کاربران ایرانی و جامعه جهانی شده است حسن روحانی با حمایت کامل از کسانی که حضور اجتماعی او در شبکه‌های اجتماعی را مدیریت می‌کنند، نشان داده است که به بهترین نحو از ظرفیت‌های آنلاین برای تحقق اهداف دولتش بهره می‌گیرد. حالا باید دید با این عملکرد امکان استفاده آزادانه از این ظرفیت‌ها در داخل کشور چه زمانی به وجود می‌آید.

دیپلماسی دیجیتالی