م.ر.بهنام رئوف براساس آخرین اطلاعات به دست آمده از سرشماری آماری اخیر، جمعیت ایران به حدود 75 میلیون نفر رسیده است. از سوی دیگر رییس پلیس راهور ناجا نیز چندی پیش خبر داد که تعداد خودروهای موجود در کشور از مرز 15 میلیون دستگاه گذشته است. البته این آمار مربوط به اردیبهشت سال گذشته است که قطعا تا به امروز به تعداد آن نیز افزوده شده است.
به این ترتیب می‌توان با تقسیم این دو عدد بر هم نتیجه گرفت که در حال حاضر به ازای هر پنج ایرانی یک دستگاه خودرو در کشور وجود داشته و تردد می‌کند. از سوی دیگر استانداردهای جهانی براساس تعداد خودرو در هر کشور به ازای هر هزار نفر است که این شاخص نیز برای ایران به 200 دستگاه خودرو می‌رسد. در همین حال پیش‌بینی شده که تعداد خودروهای موجود در کشور تا پایان دهه 90 به بیش از 30 میلیون دستگاه خواهد رسید.
با توجه به این آمار می‌توان نتیجه گرفت که در حال حاضر بالغ بر ۱۵ میلیون راننده در شهرها، خیابان‌ها و جاده‌های کشور در حال تردد هستند. قطعا این تعداد راننده در یک سال چندین بار نیازمند مراجعه به دفاتر متعددی برای انجام کارهای جاری خودرو خود خواهند بود. به عنوان مثال، دفاتر شهر الکترونیک به منظور پرداخت عوارض خودرو یا دریافت آرم طرح ترافیک، دفاتر پلیس+۱۰ به منظور دریافت خلافی خودرو و پرداخت آن، دفاتر خدمات بیمه به منظور تمدید بیمه نامه‌های شخص ثالث و بدنه و... . در چند سال گذشته برخی از این دفاتر که از قضا پسوند الکترونیکی را نیز به یدک می‌کشند به این منظور تشکیل و در سراسر کشور گسترش یافته‌اند که در وقت و هزینه‌های مراجعه کنندگان آنها کاسته شود. حال آنکه با نگاهی اجمالی به خدماتی که آنها ارائه می‌دهند، این‌طور دریافت می‌شود که کارکرد برخی از این دفاتر تنها راحت کردن یا به تعبیری خلوت شدن ادارات اصلی آن مراکز از مراجعان بی‌شمار بوده است.

دفاتر شلوغ و پر دردسر
نکته‌ای که به باور بسیاری از کارشناسان و حتی مخاطبان حرفه‌ای این دفاتر مطرح می‌شود عدم الکترونیکی بودن خدماتی است که این دفاتر ارائه می‌دهند. عملکرد بسیار ضعیف این دفاتر در برخی از زمان‌های سال بیشتر از هر زمان دیگری ملموس‌تر است. موعد ثبت‌نام برچسب‌های طرح ترافیک زمانی است که به شکل کامل عدم کارآیی این دفاتر در کنار دردسرهایی که برای صد هزار متقاضی این برچسب‌ها ایجاد می‌کند، بیشتر از هر زمان دیگری به چشم می‌خورد. نداشتن شبکه‌ای یکپارچه در بین خدمات متنوعی که این دفاتر ارائه می‌کنند باعث سرگردانی مخاطبان در بین دفاتر مختلف می‌شود. به عنوان مثال متقاضیان طرح ترافیک برای تکمیل پرونده خود نیازمند داشتن برگه عدم خلافی خودرو هستند که این خدمت توسط دفاتر پلیس+۱۰ انجام می‌شود. کاربر با مراجعه به این دفاتر باید برای هر برگ خلافی مبلغی بپردازد و در صورت داشتن اعتراض باز هم با توجه به تعداد ردیف‌های اعتراضی باید مبلغی اضافه پرداخت کند. البته به تازگی اعتراض به خلافی‌های خودرو تنها در برخی از مراکز خاص انجام می‌شوند که تمام آنها در راه‌های ورودی شهر و به دور از مرکز شهر قرار گرفته است که شاید دلیل اصلی آن بی‌خیال شدن معترضان نسبت به اعتراض به جریمه‌های رانندگی به منظور پیگیری حقوق خود باشد. بعد از آن و پس از مشخص شدن جواب اعتراض، مخاطب بار دیگر مجبور به مراجعه به این دفاتر و پرداخت مجدد وجه برای گرفتن برگه خلافی و پس از آن مراجعه به شعب بانک ملی و ایستادن در صف‌های طولانی برای پرداخت آن است. (یا برای تمدید گذرنامه مخاطب پس از مراجعه به دفاتر پلیس + ۱۰ درمی‌یابد که باید فرم‌های مخصوص این کار را ابتدا با پرداخت وجه از دفاتر پستی تهیه و پس از واریز وجوه متنوع به این دفاتر مراجعه کند). پس از پایان این مراحل مخاطب با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک شهر و صرف زمانی طولانی انتظار عوارض خودرو را پرداخت می‌کند. آن هم با پرداخت دو هزار تومان کارمزد. حال اگر دفتر مذکور مجهز به دستگاه فتوکپی نباشد مخاطب مجبور به خروج از دفتر و گرفتن کپی‌های لازم و مراجعه مجدد به دفتر و باز هم قرار گرفتن در صف‌های طولانی است. اگر بخواهید عوارض خودرو را الکترونیکی پرداخت کنید عملا هیچ تغییری در روند کاری شما ندارد. چرا که علاوه بر پرداخت کارمزد باید برای گرفتن برگه و برچسب مفاصاحساب یا باید مراجعه حضوری به همین دفاتر را داشته باشد یا باید هزینه پیک پرداخت کند تا ۷۲ ساعت بعد بتواند به این برگه‌ها دسترسی داشته باشد. این مشکلات تنها منحصر به مراحل اخذ طرح ترافیک نیست؛ چرا که برخی دیگر از مراجعان این دفاتر به خصوص در بخش صدور مجوز ساختمانی با مشکلاتی از این دست علاوه بر طولانی‌تر شدن روند کاری خود در مقایسه با قبل اشاره می‌کنند. در کنار این مشکلات می‌توان به مدارک مورد نیازی اشاره کرد که همه و همه می‌توانند با دراختیار گرفتن یک شبکه اطلاعاتی وسیع و منسجم بین دستگاه‌های دیگر فراهم شده و مشکلات مخاطبان را کم کنند.

خدمات مجازی، اما حضوری
همان‌طور که می‌بینید واژه الکترونیکی برای این دفاتر شاید تنها به استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی باز گردد! این درحالی است که تمام مراحل فوق می‌تواند در بستر اینترنت برای کاربران بدون پرداخت هیچ‌گونه هزینه کارمزد اضافی فراهم شود. حتی به فرض آنکه فلسفه تشکیل این دفاتر دریافت وجه از مراجعه کنندگان به منظور ارائه خدمات تعریف شده باشد باز هم این وجه می‌تواند بر اساس بررسی‌های کارشناسی تصویب شده و در مراحل پرداخت اینترنتی از کاربران اخذ شود.
از سوی دیگر در یکی دو سال اخیر برخی از نهادهای عمومی نیز اقدام به ارائه خدمات پیامکی کرده‌اند. هر چند که در این بخش نیز مراکز راهنمایی و رانندگی وارد عمل شده و کاربران می‌توانند با ارسال پیامک از میزان خلافی خود مطلع شوند، اما باز هم برای پرداخت خلافی و نیز دریافت برگه عدم خلافی نیازمند مراجعه حضوری به دفاتر الکترونیکی هستند. به نظر می‌رسد که ظهور این دفاتر الکترونیکی بدون اغراق تا به امروز تنها توانسته به یکی از اهداف خود جامه عمل بپوشاند که آن هم درآمدزایی و اشتغال آفرینی است. چرا که با روی کار آمدن این دفاتر نه تنها صرفه‌جویی در زمان، مصرف سوخت و کاغذ صورت نگرفته است، بلکه مخاطبان این دفاتر علاوه بر پرداخت هزینه‌های کارمزدی اضافی، وقت بیشتری در مقایسه با قبل برای انجام فعالیت‌های خود صرف می‌کنند.