سونیتا سراب‌پور «بازگرداندن مرکز تحقیقات مخابرات از شورای عالی فضای مجازی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات»؛ این یکی از قول‌های اساسی محمودواعظی، وزیر جدید ارتباطات و فناوری اطلاعات در مراسم معارفه‌اش بود.
حالا او چه بخواهد و چه نخواهد باید این بازگردانی را، که از دید بسیاری از نمایندگان مجلس و کارشناسان فناوری اطلاعات باعث مشکلات اساسی در این حوزه و از دست رفتن جایگاه این وزارتخانه شده است، انجام دهد، تا اثبات شود که انتخاب این دیپلمات با تجربه در حوزه سیاست خارجی به عنوان وزیر ict کاملا هوشمندانه بوده و به دور از تدبیر نبوده است. ذ
واعظی در حالی بر تخت ریاست وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تکیه زده است که این وزارتخانه جایگاه و مرکزیتش را در حوزه‌های مختلف از دست داده و با روی کار آمدن شورای‌عالی فضای مجازی و دست‌اندازی آرام این شورا به حوزه‌های مختلف و همچنین تلاش و موفقیت این شورا برای گرفتن مرکز تحقیقات مخابرات، نقش و جایگاهش را بیش از گذشته از دست داده است.
شاید همین هویت، که کم کم روبه زوال می‌رود باعث شده واعظی در اولین مصاحبه‌اش در جمع خبرنگاران روز معارفه، بارها اعلام کند اولین کاری که انجام خواهد داد بازگشت آرامش به وزارتخانه تحت رهبری‌اش خواهد بود و در قدم بعدی نیز جایگاه این وزارتخانه را احیا خواهد کرد. وی با اشاره به اختلافات این وزارتخانه با نهادهای مختلف از جمله شورای‌عالی فضای مجازی، تاکید کرده بود که این اختلافات در آینده نزدیک حل خواهد شد.
چالشی به نام شورا
شاید بی‌انصافی باشد اگر بگوییم مشکلات حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تنها در چند سال اخیر به وجود آمده است، اما بیراه نیست که بگوییم این مشکلات و چالش‌ها طی ۸ سال اخیر بیشتر و در یکی دو سال گذشته نیز به اوج خود رسیده است. حتی عقب‌ماندگی در این حوزه و نزول جایگاه ICT ایران در رتبه‌های بین‌المللی سبب ورود نهادی به نام شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۰ به این حوزه و سر وسامان دادن به آن شد.
این شورا با هدف بهره‌گیری از فضای ICT در ابعاد زندگی فردی، اجتماعی و لزوم سرمایه‌گذاری وسیع و هدفمند در جهت بهره‌گیری از فرصت‌های این حوزه برای پیشرفت همه جانبه کشور تشکیل شده است. هرچند این شورا در شروع به کار و با وعده‌ها و برنامه‌هایی که ارائه داده بود این امید را در دل فعالان بخش ICT کشور روشن کرد که برای ایجاد هماهنگی و جلوگیری از موازی کاری دیگر نهادهای فعال در این حوزه شکل گرفته است، اما با مرور زمان و طی یک سال گذشته حالا این شورا نیز به جمع دیگر نهادهای موازی پیوسته است. شورای مجازی که برای سرو سامان دادن به حوزه ICT تشکیل شده بود به یک چالش جدید برای وزارتخانه تبدیل شد. در واقع در انتهای سال ۹۰ ورود شورای‌عالی فضای مجازی که می‌توانست منشأ تغییر در این حوزه باشد، با فعالیت‌هایی که این شورا در پیش‌گرفت چالش جدیدی را بر وزارت ارتباطات تحمیل کرد.
اختلاف نظر برخی اعضای حقیقی و دبیر این شورا با وزارتخانه بالا گرفت و باعث شد که بحث‌های تداخل وظایف گذشته دوباره طرح شود. بنابر این چالش‌های ساختاری این وزارتخانه که با خصوصی‌سازی مخابرات شروع و با طرح ادغام وزارتخانه، مباحث تداخل وظایف کمیسیون تنظیم مقررات با شورای رقابت، ادامه یافت، با یک رویداد جدید یعنی جدایی مرکز تحقیقات مخابرات از وزارتخانه و تغییر کارکرد به پژوهشگاه فضای مجازی به اوج خود رسید.

همه یک صدا برای بازگشت مرکز تحقیقات به وزارت ICT
شاید هیچ‌کس از جمله مسوولان شورای‌عالی فضای مجازی فکرش را هم نمی‌کردند که یکی از دلایل رای اعتماد نمایندگان مجلس به واعظی به شرط تلاش وی برای بازگرداندن مرکز تحقیقات مخابرات از این شورا به بدنه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد.
در روز معارفه واعظی تمامی سخنرانان این مراسم از نماینده مجلس گرفته تا وزیر سابق و معاون اول رییس‌جمهوری، یک صدا از واعظی خواستند تا اشتباه رخ داده در دولت گذشته یعنی جدا سازی سازمان فضایی و مرکز تحقیقات مخابرات را از وزارت ارتباطات جبران کند و این دو نهاد را به جایگاه اولشان باز گرداند.برای مثال، غلامرضا کاتب نماینده مجلس شورای اسلامی، در مراسم تودیع و معارفه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: از نظر من در چهار سال گذشته به دو دلیل به وزارت ICT ظلم شده است که از این دو دلیل، یکی تغییرات پی‌درپی در این وزارتخانه است.
وی با اشاره به جدایی مرکز تحقیقات مخابرات از این وزارتخانه افزود: مرکز تحقیقات مخابرات متعلق به وزارت ارتباطات بوده و باید اکنون هم در همانجا بماند و دلیلی ندارد جای دیگری باشد؛ وزیر جدید ارتباطات نیز به این موضوع واقف هستند و قول داده‌اند که این موضوع پیگیری خواهد شد و کاری که خلاف قانون باشد انجام نمی‌دهند.
اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری نیز از دیگر منتقدان انتقال مرکز تحقیقات مخابرات به شورای‌عالی فضای مجازی نیز در این خصوص گفته است: زمان شکل‌گیری این شورا حتما انگیزه این اقدام این بوده که سرویس‌های بیشتری داده شود یا حداقل هماهنگی‌هایی از طریق شورای عالی فضای مجازی با دیگر بخش‌های این حوزه صورت بگیرد تا در نهایت اصطکاک در این حوزه از بین برود. اما قطعا قرار نبوده این شکل‌گیری و به دنبال آن انتقال مرکز تحقیقات مخابرات به این شورا تبدیل به یکی از دغدغه‌های این وزارتخانه شود. بر این اساس، این مشکلات باید با یک بررسی سریع و دقیق از سوی وزارتخانه و مسوولان شورا حل و فصل شود.
پیدا کردن دبیر شورای‌عالی فضای مجازی برای دریافت نظرش درخصوص تلاش ارگان‌های مختلف برای بازگرداندن مرکز تحقیقات مخابرات به جایگاه اصلی‌اش در وزارت ارتباطات کار ساده‌ای نیست. دبیری که حتی در مراسم معارفه وزیر جدید ارتباطات نیز غایب بود.
حمید شهریاری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، در خصوص برنامه وزیر جدید برای بازگرداندن مرکز تحقیقات مخابرات از شورای مجازی به وزارت ارتباطات می‌گوید: «مرکز تحقیقات مخابرات نیاز به انجام کار تحقیقی و پژوهشی دارد و باید اجازه داده شود این مرکز به دور از این تنش‌ها به کار خود ادامه دهد و اگر قرار است این انتقال صورت بگیرد این کار باید به گونه‌ای شکل بگیرد که موجب تضعیف جایگاه شورای‌عالی فضای مجازی نشود.» وی تاکید می‌کند که هر دو بخش نیاز به تقویت و حمایت همه ارگان‌ها دارند؛ چرا که تقویت هر یک از این بخش‌ها در نهایت به نفع ICT کشور تمام خواهد شد.
وی در خصوص مخالفت یا موافقت اعضای شورای عالی مجازی با بازگشت این مرکز به وزارت ارتباطات نیز می‌گوید: «من تنها عضوی از این شورا هستم و برای دریافت و رسیدن به یک نظر واحد باید جلسه‌ای در شورا برگزار شود. اما به عنوان یک عضو معتقد هستم که وزارتخانه در این مسیر باید به گونه‌ای حرکت و فعالیت کند که هم جایگاه خودش تایید و تثبیت شود و هم جایگاه شورا.»

دلیل اهمیت یک مرکز تحقیقاتی
تا قبل از تلاش مسوولان شورای‌عالی فضای مجازی برای انتقال مرکز تحقیقات مخابرات و استفاده از توان این مرکز برای انجام امور تحقیقی و پژوهشی خود، شاید کسی به این مرکز و جایگاهش توجه نداشت. بعد از مطرح شدن این طرح که شورا در فکر این انتقال به یکی از زیرمجموعه‌های خود بود که جایگاه و فعالیت‌های این مرکز به زیر ذره‌بین رفت. یکی از انتقاداتی که به این مرکز وارد است عدم انتشار گزارش عملکرد است. مرکز تحقیقات مخابرات ایران که قدمتی چهل و سه ساله دارد نه تنها در دولت گذشته، بلکه در هیچ دولت دیگری اطلاعاتی از عملکردش منتشر نکرده است. مرکزی که گفته می‌شود بودجه‌ای میلیاردی دارد و شاید همین بودجه به باور گروهی محل نزاع بین دو نهاد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و شورای‌عالی فضای مجازی قرار گرفته است.
این مرکز در سال ۱۳۴۹ به‌منظور توسعه اقتصادی بین دولت ایران و ژاپن موافقت‌نامه‌ای به امضا رسانید که در آن دو دولت به‌منظور تاسیس یک مرکز تحقیقات ارتباطی در دانشگاه تهران به نام مرکز تحقیقاتی ارتباطی ایران همکاری خود را آغاز کرده و به این ترتیب مرکز تحقیقات مخابرات ایران تاسیس شد.
از جمله فعالیت‌های این مرکز در آن زمان تحقیقات علمی و عملی دانشگاهی شامل انجام کاوش‌های نظری، عملی و فنی در زمینه مخابرات، آموزش مهندسان ایرانی و افزایش توانایی پژوهشگران، تربیت مغزهای مخترع و مبدع، جمع‌آوری اطلاعات و آمار و تجزیه و تحلیل آنها، تنظیم مقررات و استانداردها در زمینه‌های مختلف مخابراتی کشور بوده است.
طی سال‌های اخیر، کمتر گزارشی درمورد فعالیت‌ها و پروژه‌های این مرکز منتشر شده است و این امر کار را برای قضاوت در خصوص کارآیی این مرکز تحقیقاتی سخت می‌کند. مشخص نبودن سرنوشت پروژه‌های در دست این مرکز و زمان طولانی صرف شده برای برخی پروژه‌های دیگر و همچنین روشن نبودن روند اختصاص بودجه به مجریان پروژه‌ها از جمله انتقاداتی بود که تا پیش از انتقال مرکز تحقیقات مخابرات به شورای‌عالی فضای مجازی وارد می‌شد. حالا و با این شرایط شاید سوالی که پیش می‌آید این باشد که مرکز تحقیقات مخابرات چه کار ویژه‌ای طی سال‌های اخیر انجام داده و چه ظرفیت‌هایی دارد که طی یک سال گذشته برای دو نهاد یعنی وزارت ICT و شورای‌عالی فضای مجازی به این سطح اهمیت و اختلاف رسیده است. سوالی که تاکنون کسی برای آن جوابی پیدا نکرده است.