روش‌های سنتی، روز به روز ما را عقب‌تر می‌برند
بی‌بهره از بازار گردشگری مجازی
بازار دیجیتال- گسترش روزافزون فناوری‌های نوین، به‌سرعت چهار گوشه جهان را به هم نزدیک کرده، فاصله زمانی، مکانی و فرهنگی را تا حدود زیادی کاهش داده و امکان استفاده پژوهشگران و نسل حاضر را در هر نقطه از جهان برای شناخت هویت و گذشته جامعه خود و سایر جوامع فراهم کرده است. در این جامعه اطلاعاتی جدید علاوه بر نتایج مثبت کاربرد فناوری به لحاظ اقتصادی و غیره، میزان اقتدار و پایداری هر قوم یا جامعه نیز بستگی به نحوه معرفی هویت فرهنگی تاریخی خود با اتخاذ یک راهکار فراگیر و نوین دارد.
با توجه به حجم انبوه اطلاعات و گستردگی فعالیت‌ها در میراث فرهنگی و گردشگری، فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند به‌عنوان یک ابزار موثر عصر حاضر در جوامع اطلاعاتی با احترام گذاشتن و اتکا بر هویت فرهنگی برای تقویت عملیات جهت رسیدن به اهداف کلان و انجام بهینه وظایف و ماموریت‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
به این ترتیب ابزار ICT منجر به تغییر و تسریع روند گردشگری و ایجاد سازوکارهای جدید راهبردی و مدیریتی در این صنعت شده است که عدم توجه به این ابزار طی چند سال آینده، ایران را از رقابت در بازار جهانی این صنعت حذف می‌کند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) یکی از عناصر اساسی محیط بیرونی در صنعت گردشگری است که توسعه آن در سال‌های اخیر باعث نوآوری‌هایی در این صنعت شده است. امروزه یک گردشگر عادی می‌تواند با استفاده از امکاناتی که فناوری اطلاعات و ارتباطات در اختیار وی قرار می‌دهد، به راحتی مراکز مسافرتی و اقامتی خود را انتخاب و از ماه‌‌ها قبل زمان و مکان مسافرت و همچنین سطح خدمات درخواستی خود را مشخص کند.
واژه گردشگری الکترونیکی (e-tourism) به معنای کاربرد کسب‌وکار الکترونیکی در مسافرت و گردشگری است و سه مجموعه متمایز مدیریت کسب‌وکار، نظام‌های اطلاعاتی و مدیریت و گردشگری را شامل می‌شود.
بنابراین سطح توانایی میراث فرهنگی و گردشگری باید به یک سطح حداقلی از توانایی‌های ایجاد بانک اطلاعاتی در جهان برسد تا ارائه خدمات به مسافران با کمک اینترنت آسان‌تر شود و صدور بلیت، اطلاعات هتل‌ها، مراکز گردشگری، دیدنی، نرخ‌ها و غیره در دسترس گردشگران و دست‌اندرکاران گردشگری قرار گیرد.
صدور ویزا، بلیت الکترونیکی و رزرواسیون هتل‌ها از جمله این اقدامات است که ایران درحال حاضر از جایگاه مناسبی در این زمینه برخوردار نیست.
IT و تسهیل‌کننده امور میراث و گردشگری
در عصر حاضر که جامعه اطلاعات نامیده می‌شود، فناوری اطلاعات، فرصتی را فراهم کرده که در دو بخش میراث فرهنگی و گردشگری بتوان برخی از وظایف را قابل اجرا دانست، زیرا تاکنون انجام برخی وظایف بدون وجود IT نظیر حفظ و معرفی آن دشوار بود. بدون شک قابلیت‌هایی که فناوری اطلاعات دارد، می‌تواند انجام وظایفی را که برعهده سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است، تسریع کند.
آی‌تی در میراث فرهنگی می‌تواند به تحلیل یافته‌های هویت فرهنگی و تاریخی که به دست آمده کمک کند. به این ترتیب می‌توان تحلیل نتایج را در حجم زیادی از اطلاعات انجام داد و همچنین فرصت خوبی برای افرادی که به اینترنت دسترسی دارند فراهم کرد تا معرفی یافته‌ها در خصوص میراث فرهنگی به‌راحتی امکان‌پذیر باشد.
بحث e-tourism یکی از مهمترین مباحث کنونی صنعت گردشگری در جهان است، خدماتی که در این بخش ارائه می‌شود شامل تورهای مجازی، پرداخت الکترونیکی و تشخیص مقصد است.
ادغام دو سازمان و فقدان طرح جامع
با ورود فناوری اطلاعات در بخش میراث فرهنگی «میراث دیجیتالی» مطرح شده است که اکنون جامعه جهانی از جمله یونسکو، میراث دیجیتالی (E-heritage) را به‌عنوان بخشی از حافظه جهانی تلقی کرده تا بتوانیم تمامی‌مستندات گذشته را از قبیل شنیداری، دیداری و نوشتاری به فضای دیجیتال منتقل کنیم.
اما براساس شواهد موجود پس از ادغام دو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری جایگاه مناسبی برای فناوری اطلاعات دیده نشده است و به‌همین دلیل به نظر می‌رسد نفوذ فناوری اطلاعات در این سازمان کند بوده است و این درحالی است که ما چاره‌ای به‌جز استفاده از IT نداریم.
اکنون در دنیا کسی که می‌خواهد به سفر برود، سعی می‌کند مقصدش را تشخیص داده و سپس حرکت کند، به‌همین دلیل بحث e-tourism که دارای خدماتی نظیر تورهای مجازی، پرداخت الکترونیکی، تشخیص مقصد و برنامه‌ریزی است، مهم است.
اقدامات انجام شده
قبل از ادغام دو سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، حدود پنجاه سایت راهاندازی شد که هر استان به‌منظور معرفی هویت فرهنگی و تاریخی خود اقدام به این کار کرده بود است. همچنین تشکیل بانک اشیا، بانک اموال، اقدام برای تهیه طرح جامع فناوری اطلاعات و ایجاد موزه‌های مجازی از دیگر اقداماتی است که در سازمان قبل از ادغام انجام شده است.
تهیه نرم‌افزار «اطلس گویش» به‌صورت دیجیتالی در سرخس به‌عنوان پایلوت از دیگر اقداماتی است که در آن دوره اتفاق افتاد، همچنین پژوهشکده‌هایی نظیر حفاظت و مرمت و مردم‌شناسی، به این نتیجه رسیدند که ابتدا از طریق راهاندازی سایت‌ها به معرفی فعالیت‌ها و نتایج تحقیقات خود بپردازند.
اما کسانی که در دوره قبل فناوری اطلاعات در این سازمان را تدوین می‌کردند، به‌دلیل کمبود اطلاع کافی در تحقق اهداف سازمان، حوزه IT را به سه بخش تقسیم کردند که شامل سایتی بود که زیرنظر روابط عمومی‌و اطلاع‌رسانی سازمان قرار داشت و همچنین بخش آمار و اطلاعات نیز به حوزه برنامه‌ریزی منتقل شد.
در بخش سوم نیز که بخش اصلی فناوری اطلاعات سازمان محسوب می‌شد، یک گروه تشکیل شد که تحت عنوان گروه آموزش و فناوری اطلاعات بود. این بخش در دفتر نوسازی و تحول اداری و با تصور انجام صرف اتوماسیون اداری راهاندازی شد.
این گسیختگی در به‌کارگیری فناوری اطلاعات در سازمان منجر به بلاتکلیفی سایت‌ها و اقدامات در زمینه فناوری اطلاعات شد. پس از آن دفتر آمار و فناوری اطلاعات تشکیل شد که فعالیت این دفتر نیز پس از مدتی متوقف شد.
اما قبل از آن و با روی کار آمدن برنامه تکفا در سال ۸۳ طرح جامعی برای ICT سازمان نوشته شده بود که برای انسجام بخشیدن به فعالیت‌ها پیشنهاد داده شده بود. در این برنامه، ساختار مناسبی برای شکل‌دهی و معماری اطلاعات داده‌ها، سیستم‌های کاربردی و تکنولوژی‌های به‌روز و تعیین تعامل بین آنها دیده شده بود.
با توجه به اینکه طرح جامع ICT وابسته به حوزه خاصی نیست، حمایت رییس وقت سازمان باعث شده تا طرح این پروژه به اتمام برسد و طرح جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات تدوین، نیازهای فعالیت این بخش در آن دیده و کارهای اجرایی آن آغاز شد. هرچند که اکنون اطلاعات دقیقی از آن در دست نیست.
بلاتکلیفی دوساله سایت‌های سازمان
اما براساس شواهد موجود نزدیک به دو سال است که ۵۰ سایت سازمان میراث بلاتکلیف مانده و سازمان باید وضعیت این سایت‌ها را مشخص کند، به‌همین دلیل اخبار میراث فرهنگی در سایت سازمان قرار داده نمی‌شود و این اخبار را می‌توان از سایت خبرگزاری میراث دریافت کرد که به عنوان زیر مجموعه روابط عمومی‌این سازمان تشکیل شده است. هرچند که پیش از این و در دولت هشتم خبرگزاری اختصاصی با نام CHN برای بازتاب جهانی وقایع و رخدادهای میراث فرهنگی تشکیل شده بود که هنوز هم در حال فعالیت است اما با روی کار آمدن دولت نهم روابط عمومی‌سازمان ترجیح داد خود سایت مستقلی برای پوشش خبری وقایع این حوزه در اختیار داشته باشد. در نتیجه سایتی با عنوان CHTN راه اندازی شد. به غیر از توجه ویژه سازمان در مقوله اطلاع‌رسانی که موجب راه اندازی دو سایت اطلاع‌رسانی فوق در دو دولت اخیر شده بود اما متاسفانه هیچ کدام از سایت‌های دیگر سازمان فاقد هرگونه اطلاعات درخور توجه بوده و فقط یک صفحه و در قالب یک آدرس است.
گفته می‌شود که در طرح جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات وضعیت سایت‌ها مشخص شده و قرار است پورتال جامع سازمانی ایجاد شود، این دو طرح از پروژه‌های اولویت‌دار طرح جامع ICT سازمان است. اما همچنان از تولید محتوا در این سازمان عریض و طویل خبری نیست.
راهاندازی پرداخت الکترونیکی
اکثر سرویس‌ها در بخش گردشگری دیجیتالی توسط بخش خصوصی ارائه می‌شود که از جمله این سرویس‌ها می‌توان به پرداخت الکترونیکی اشاره کرد و این سرویس جزو وظایف سازمان نیست اما با دیدگاه جدید در بخش گردشگری قرار است خدماتی که بخش خصوصی ارائه می‌کند، در پورتال سازمان منعکس شود.
همچنین ارائه خدماتی نظیر پرداخت الکترونیکی از طریق ارتباط با سرویس‌هایی که در زمینه e-tourism چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی ارائه می‌شود، در پورتال امکان بهره‌برداری و ارائه خدمات برای گردشگران وجود داشته باشد.
از دیگر پروژه‌های سازمان می‌توان به GIS یا همان سیستم اطلاعات مکانی اشاره کرد که زمانی از پروژه‌های اولویت‌دار سازمان بود. توسعه سیستم گردش مکاتبات الکترونیکی از دیگر پروژه‌هایی بود که پیش از این اجرا شده اما از توسعه آن اطلاعات دقیقی در دست نیست.
تولید محتویات الکترونیکی در بحث میراث دیجیتالی از دیگر پروژه‌هایی است که قرار است نسخه‌های خطی نفیس به‌شکل دیجیتالی تبدیل شود که نمونه‌ای از آن در کاخ گلستان و موزه رضا عباسی تهیه شده و این سازمان قصد دارد این اقدام را به بخش‌های دیگر نیز توسعه دهد.
پروژه آخر نیز نشریات الکترونیکی است و قرار است یک سی‌دی ماهانه به‌عنوان نشریه الکترونیکی در بخش میراث فرهنگی و گردشگری تولید شود تا مسوولان با فعالیت‌های سازمان آشنا شوند.
تمام پروژه‌های فوق زمانی از سوی عبدالکریم شادمهر، مدیر اجرایی طرح جامع ICT و سرپرست «دفتر آمار و فناوری اطلاعات» سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در مصاحبه‌های اختصاصی عنوان شده بود اما از سرنوشت این سایت‌ها همچنان خبری در دست نیست. شاید تعلیق در فعالیت‌های این دفتر مهمترین دلیل این موضوع باشد.
به گفته کارشناسان، آمار دقیق و کافی در خصوص اینکه فناوری اطلاعات تا چه میزان می‌تواند به درآمد این صنعت در کشور کمک کند، وجود ندارد اما آنچه مسلم است هرچه کمتر از این فرصت استفاده شود فرصت‌ها تبدیل به تهدید خواهد شد و به این ترتیب از بازار رقابت جهانی عقب خواهیم ماند. فناوری اطلاعات قابلیتی را به وجود آورده که بتوانیم نسبت به جذب سریع‌تر گردشگرها از طریق خدمات اینترنتی و کاربرد IT استفاده کنیم که کوتاهی در این زمینه معادل سوق یافتن سرمایه به کشورهای دیگر است.
نداشته‌ها و کاستی‌ها
فقدان کارت‌های اعتباری در ایران و تحریم‌های گوناگون نیز بر بی‌رونقی صنعت توریسم افزوده است. هنوز نمی‌توان یک بانک ایرانی را پیدا کرد که توانسته باشد روش پرداخت آنلاین را برای گردشگران خارجی فراهم کند. اندک بانک‌هایی که پیش از این چنین امکاناتی را در اختیار مشتریان قرار می‌دادند نیز به دلیل تحریم، اکنون این خدمات را قطع کرده‌اند. تقریبا می‌توان گفت کمتر هتل ایرانی قادر به ارائه خدمات آنلاین به مشتریان خود است. اغلب هتل‌ها همچنان به همان شیوه‌های سنتی و از طریق آژانس‌ها مسائل مالی خود و مشتریان را حل و فصل می‌کنند. همین موضوع اغلب گردشگران خارجی متمایل به بازدید از ایران را به کشورهای حاشیه ایران می‌کشاند که به رغم فقدان پتانسیل‌های قابل توجه برای حضور گردشگران، صرفا با قابلیت‌های تصنعی به راحتی مشتریان ایران را می‌ربایند. بر اساس تازه‌‌ترین تحقیق انجام شده تقریبا در اغلب هتل‌های ایرانی اینترنت بی‌سیم عملا وجود ندارد و در بهترین شرایط کافی نت‌هایی برای استفاده مسافران فراهم شده است. سیستم‌های بوکینک و رزرو جا و اتصال آنها به دیگر سرویس‌های ارائه خدمات مانند هواپیمایی و تورهای سفری کوتاه نیز عملا بر نداشته‌ها در این عرصه افزوده است. همه اینها در واقع عقب ماندگی صنعت توریسم ایران را از فناوری اطلاعات و ارتباطات به نمایش می‌گذارد. موضوعی که حتی با وجود شرایط نه چندان مناسب اقامتی ایران می‌تواند تا اندازه زیادی به جذب گردشگران خارجی و تزریق ارز به داخل کشور کمک کند.
ارسال نظر