پیشرفت دانشگاه‌های مجازی در ایران

سونیتا سراب‌پور

با ورود کامپیوتر به زندگی انسان‌ها و به موازات آن گسترش شبکه اینترنت بسیاری از تعاریف و خدمات اجتماعی تغییر یافته است. امروز پیشرفت‌های چشمگیر فناوری و اطلاعات باعث به زوال رفتن شیوه‌های سنتی شده و کم‌کم روش‌‌هایی چون آموزش از راه دور یا آموزش الکترونیکی جایگزین آن شده است. در این روش دیگر نیازی به آموزش دهنده نیست و نقش وی حذف می‌شود و افراد با استفاده از تکنولوژی‌های کامپیوتری و اینترنتی آموزش می‌بینند.

این گونه آموزش در کشورهای مختلف سابقه‌ای طولانی دارد، در ایران نیز بعد از چند سال پیگیری بالاخره اولین مجوز ایجاد دانشگاه مجازی بخش خصوصی توسط وزارت علوم تحقیقات و فناوری صادر شده است. در این زمینه و برای آشنایی بیشتر با دانشگاه مجازی گفت‌وگویی با دکتر علی‌اصغر فرامرزیان، مسوول دانشگاه رایانه‌ای ایران انجام داده‌ایم که می‌خوانید:

به عنوان اولین سوال مایلیم بدانیم دانشگاه مجازی چیست؟

آموزش‌ مجازی به آموزشی گفته می‌شود که یا توسط ابزار اینترنت روی خط یا توسط ابزارهای چند رسانه‌ای ارائه می‌شود. در این نوع آموزش دانشجو در کلاس فیزیکی حاضر نمی‌شود و آموزش خود را از طریق ابزارهای نوشتاری و گفتاری فرامی‌گیرد.

به بیان دیگر دانشگاه مجازی یعنی سیستم مدیریتی پیشرفته و کارا که شامل DATA BASE پیچیده و ارتباطات فعال و چند جانبه گروه‌های دانشگاهی است که با همدیگر برای تحقق اهداف آموزشی تلاش می‌کنند.

تفاوت این آموزش با آموزش سنتی در چیست؟

در فرآیند آموزش، چهار عامل مهم وجود دارد که بدون آنها امر آموزش میسر نیست.

این عناصر عبارتند از استاد، دانشجو، محتوای درس و محیط آموزش. مسلما در شیوه‌های آموزش قدیم و جدید قصد آموزش دهندگان، بالا بردن کیفیت هر یک از این عوامل بوده است و برای دسترسی به نتایج بهتر باید به خصوصیات آموزش سنتی و مدرن توجه داشت. آنچه که عالمان علم و تعلیم و تربیت به آن رسیده‌اند این است که در رویکرد آموزش سنتی تلاش برای سواد کلاسیک و محدود باعث می‌شود خلاقیت فکر و مدیریت کاهش یافته و آموز‌ش‌گیرنده برای انجام فعالیت‌های معمول، اداری و صنعتی تربیت شوند. رویکرد آموزش سنتی به دنبال ساختن یک محیط مجرد و نگاه آن به آموزش فردی است در صورتی که آموزش مدرن سعی در ساختن یک محیط گسترده و تربیت اجتماعی دانش‌آموختگان دارد. در نظام آموزش سنتی محتوای درس کمی است و دانشجویان را مجبور به پذیرفتن یک فضای انتخابی و محدود می‌کند، در صورتی که این عامل در نظام آموزشی مدرن تحقیقی، کیفی، نامحدود و متنوع است.

این نظام آموزشی باید از کجا شروع به کار کند؟ و شما از کجا این آموزش را آغاز کرده‌‌اید؟

برخلاف آنچه مرسوم است در این آموزش نباید تغییرات از سطوح پایین یعنی ابتدایی شروع شود، بهتر است این تغییر از سطح آموزش عالی و در دانشگاه‌ها آغاز شود.

به این دلیل که وزارت آموزش و پرورش زودتر از وزارت آموزش عالی استدلال‌های ما را در مورد این آموزش پذیرفت و از مقطع پایین‌تر و برای دانش‌آموزان ایرانی در خارج از کشور شروع کردیم. اولین تقاضای دانشگاه مجازی در سال ۱۳۸۱ ارائه و فعالیت‌های فنی ما در همان سال شروع شد. ولی با توجه به سردرگمی وزارت آموزش عالی در مورد این‌گونه دانشگا‌ها راه‌اندازی و اخذ مجوز دانشجوی آن به عنوان اولین دانشگاه بخش‌خصوصی در سال‌جاری صورت گرفت.

در این زمینه چه تعداد دانشگاه مشغول انجام فعالیت هستند؟

علاوه بر این دانشگاه‌، دانشگاه‌های دیگری نیز در زمینه آموزش مجازی فعالیت می‌کند که تعداد آنها بسیار اندک است که می‌توان به دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه شیراز اشاره کرد. موسسه البرز نیز به تازگی مجوز برای شروع کار را گرفته است.

نحوه پذیرش و میزان شهریه اینگونه دانشگاه‌ها در کشور چگونه است؟

ورود به دانشگاه مجازی برای موسسات بخش‌خصوصی از طریق سازمان سنجش صورت می‌گیرد ولی دانشگاه‌های دولتی آزادتر هستند و معمولا شرایط پذیرش را خودشان تعیین می‌کنند. همچنین شهریه دانشگاه‌های مجازی خصوصی را وزارت علوم تعیین می‌کند ولی دانشگاه‌های دولتی در زمینه تعیین شهریه آزادانه عمل می‌کنند.

کشورهای جهان از این گونه آموزش چگونه استقبال کرده‌اند؟

آموزش باز و از راه دور طی سه دهه گذشته توسعه یافته و در سال‌های اخیر با استقبال چشمگیری در نقاط مختلف جهان روبه‌رو شده است. از سال ۱۹۹۹ میلادی تاکنون ۱۱۳۳موسسه قریب به ۳۹۰۰۰عنوان درسی را در ۱۰۳ کشور جهان به صورت آموزش باز و از راه دور ارائه می‌کنند. در حدود ۶۱درصد این موسسات در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی هستند و ۲۴درصد در آفریقا و آسیا. هم‌اکنون ۱۴۰۰۰دانشگاه و موسسه آموزش از راه دور در جهان وجود دارد که بیش از ۷۳درصد آنها در آ‌مریکا، کانادا، استرالیا و اروپا و ۲۵درصد در آسیا و کمتر از ۲درصد در خاورمیانه هستند.

ایران چند درصد از این دانشجویان را به خود اختصاص داده است؟

رقم ما به درصد نمی‌رسد. دانشجویان این نوع آموزش در جهان هم اکنون متجاوز از ۱۰میلیون هستند و ما ۵۷۰ دانشجو در دانشگاه‌های دولتی داریم که از سیستم فنی آموزش جدید بهره می‌برند و امسال به ما که به عنوان اولین دانشگاه خصوصی در این زمینه هستیم، دانشجو داده‌اند و اگر سازمان سنجش مقدمات کار را آماده کند از مهرماه شروع به فعالیت می‌کنیم.

جایگزینی این آموزش چه تحولاتی را در آموزش کشور ما به وجود خواهد آورد؟

به نظر من تحولات نظام آموزشی جدید مبتنی بر فناوری اطلاعات در کشور ما نتیجه بیشتری از کشورهای دیگر خواهد داشت. چون فرهنگ و استعداد آموزشی در کشور ما بسیار قوی‌تر از نظام آموزشی است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود، نظام آموزشی سنتی ما بدون تغییر اساسی بسیار سطحی و مدرک‌‌گرا است.