مریم عسگری

اینترنت، محیطی مملو از همهمه است. با انبوه کاربرانی کنجکاو و البته فعال! کافی است، اصطلاحی در این محیط مطرح شود تا به سرعت برق و باد همه جا برسر زبان‌ها افتد.

اصطلاح پورتال که این اواخر در مورد آن اخبار زیادی شنیده‌ایم یکی از این اصطلاحات است.

اصطلاحی، دهان پرکن که بسیاری از افراد به درستی از ماهیت آن آگاه نیستند.

پورتال چیست؟

به طور کلی پورتال مجموعه‌ای از سیستم‌های ترکیبی است که کار یافتن اطلاعات را برای کاربران ساده می‌کند.

برنامه‌های این سیستم عموما شامل اخبار، سرویس‌های رایگان، پست الکترونیکی، موتورهای جست‌وجو، فروشگاه‌های (Online)، اتاق‌های گفت‌وگو، انجمن‌ها، تبلیغات طبقه‌بندی شده، پیوند به سایت‌های دیگر و از همه مهم‌تر یک موتور جست‌وجو است. هدف از تمام این برنامه‌ها تنها ایجاد آسودگی و حس «اجتماع» برای کاربران است.

سعدی، یک کارشناس نرم‌افزار در این زمینه می‌گوید: به طور کلی پورتال مکانی است که کاربران اینترنت با رجوع به آن به راحتی بتوانند از سرویس‌های متداول در اینترنت بهره‌مند شوند و یا اطلاعات مورد نیاز خود را به دست آورند.

به گفته وی، متاسفانه بسیاری از افراد و حتی برخی از سازندگان پورتال معنی دقیق پورتال را نمی‌دانند و تصور می‌کنند پورتال یک وب‌سایت همه کاره بوده که تولید و مدیریت‌کننده اطلاعات است.

این در حالی است که پورتال چارچوبی است که اطلاعات و سرویس‌های منابع مختلف را کنار یکدیگر قرار داده و تحت یک طرح امنیتی ارائه می‌کند.

سعدی معتقد است با استفاده از پورتال می‌توان به یکپارچه‌سازی سیستم‌های مجزا کمک کرده و کاربران را برای استفاده از خدمات موجود یاری کرد.

به گفته وی، متاسفانه در حال حاضر بسیاری از سازندگان پورتال، این محیط را با لینک‌دانی اشتباه گرفته و این به این معنی است که این افراد هنوز معنی دقیق پورتال را نمی‌دانند.

سعدی می‌گوید: پورتال خدمات الکترونیکی ایران، یکی از پورتال‌هایی است که طی هفته گذشته افتتاح شد و به رغم تبلیغاتی که در مورد آن صورت گرفته، با نقاط ضعف زیادی مواجه است.

وی معتقد است، پورتال الکترونیکی ایران فاقد ویژگی‌های یک پورتال واقعی بوده و این بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف آن است.

ویژگی‌های پورتال

ویژگی‌های پورتال عبارتند از، ارائه شخصی‌سازی اطلاعات و کاربری‌های پورتال برحسب نیاز کاربر توسط شخص یا خود پورتال، ارائه سیستم‌های جست‌وجو و دایرکتوری به طوری که کاربر در کمترین زمان ممکن به اطلاعات دست یابد، ارائه امکان شخصی‌سازی برای تغییر ظاهر و ساختار پورتال به ازای هر کاربر، ارائه سازوکار مدیریت اطلاعات به افراد مسوول پورتال، ارائه مکانیزم‌هایی به مدیران پورتال برای پاسخگویی به نیازهای افراد مختلف در سازمان، عدم وابستگی به پهنه‌ای خاص به طوری که برای تمام افراد با سیستم عامل‌های مختلف قابل دسترسی باشد.

به گفته سعدی در شرایط فعلی، پورتال در ایران گاه بخشی از ویژگی‌های پورتال به معنی کامل را داشته و گاه فاقد ویژگی‌های اساسی است.

به عبارتی، پورتال در ایران یک واژه دهان پرکن است و برخی افراد یک سایت معمولی را نیز یک پورتال می‌دانند.

وی معتقد است، پورتال خدمات الکترونیکی ایران که با هدف فراهم آوردن محیطی برای متمرکز کردن سرویس‌های دولتی و حتی غیردولتی ایجاد شده است، فاقد ویژگی‌های اساسی یک پورتال است.

به گفته وی، این پورتال بیشتر حاوی بخش‌های مختلف خبری بوده و خدماتی که به کاربران ارائه می‌دهد در‌حال‌حاضر ناقص است.

بایدها و نبایدهای پورتال ملی ایران

پورتال خدمات الکترونیکی ایران که براساس تبصره ۱۳ اصل ۱۲۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران توسط معاونت فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات راه‌اندازی شد از ۲۰ شهریور ماه سال‌جاری به بهره‌برداری رسیده است.

اگرچه بانیان راه‌اندازی این پورتال معتقدند، پورتال خدمات الکترونیکی ایران یک طرح جامع و کارآمد است اما کارشناسان حوزه IT بر این باورند این پورتال، یک وب‌سایت ساده است که قابل مقایسه با پورتال‌های اروپایی، ‌آمریکایی و حتی کشورهای جهان سوم همسایه مانند امارات و دبی نیست.

محمد ثروتی، یک کارشناس IT در این زمینه می‌گوید: «اصولا پورتال، ارائه‌دهنده خدمات الکترونیکی است و وقتی ما از پورتال خدمات الکترونیکی ملی صحبت می‌کنیم باید در وهله اول خدمات ارائه شده در آن مشخص و طرح و برنامه جامعی برای آن تدوین شده باشد.

به اعتقاد وی، در پورتال ملی ایران حتی خدمات الکترونیکی ارائه شده به درستی مشخص نیستند و یا در حد ضعیفی ارائه شده‌اند.

این کارشناس حوزه IT معتقد است، طی سال‌های اخیر نه تنها خدمات الکترونیک در حد بسیار ضعیفی ارائه شده‌اند، بلکه برخی استانداری‌ها که در گذشته خدمات الکترونیکی ارائه می‌دادند نیز به علت بحث اعتبارات بودجه‌ای و عدم اختصاص این بودجه به استان‌ها از ادامه فعالیت منصرف شده‌اند.

ثروتی در ادامه می‌گوید:‌ در‌حال‌حاضر نیروی انتظامی و بخشی از شهرداری‌ها به طور مستقل خدمات الکترونیکی ارائه می‌دهند که پورتال ملی ایران این خدمات را در خود گنجانده است.

وی معتقد است، در تبصره ۱۳ باید راهکارهای ارائه خدمات الکترونیکی مشخص می‌شد و برای ایجاد و راه‌اندازی پورتال برنامه‌ریزی می‌شد، اما شاهد هستیم این پورتال حتی از لحاظ گرافیک و ساختار اولیه نیز دارای نقایص زیادی است.

این کارشناس IT معتقد است، چنین پورتالی در شان جمهوری اسلامی نیست و راه‌اندازی چنین طرح ضعیفی به احتمال زیاد راه را برای طراحی و اجرای پورتال در آینده سخت و دشوار کرده است.

علیرضا شیرازی، مدیر سایت بلاگفا نیز در این رابطه می‌گوید: طبق اعلام مدیران پورتال الکترونیکی ایران، هدف از راه‌اندازی این پورتال، ارائه خدمات دولتی و غیردولتی به شهروندان است، در حالی که یک پورتال دولتی نیازی به ارائه خدمات خصوصی به شهروندان ندارد.

چرا که سایت‌های خصوصی به راحتی از عهده ارائه خدمات به شهروندان برمی‌آیند.

از طرفی خدمات ارائه شده در این پورتال که بی‌شباهت به یک سایت معمولی نیست، بسیار سطحی است. به عنوان مثال خدمات سرگرمی در یک پورتال دولتی اصلا جایی ندارد.

از طرفی به نظر می‌رسد دولت با راه‌اندازی این سایت درصدد رقابت با بخش‌خصوصی است، شیرازی معتقد است، دولت اگر قرار است فهرستی از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات ارائه دهد و یا خدماتی ارائه کند باید این خدمات در حوزه دولتی باشد نه خصوصی!

وی معتقد است، در بخش اطلاع‌رسانی نیز این پورتال بسیار ضعیف عمل کرده است.

چرا که این پورتال اخبار مربوط به خبرگزاری‌ها را به شهروندان ارائه می‌کند و اکثر این اخبار در سایت‌ها و خبرگزاری‌ها موجود است. به اعتقاد وی دولت باید اخباری را که در حوزه دولتی برای شهروندان مهم است، در این پورتال بگنجاند.

مدیر سایت بلاگفا معتقد است، دولت حتی به محتوای مطالب درج شده در این پورتال توجهی نشان نمی‌دهد. چرا که بسیاری از سایت‌ها در این پورتال مشاهده می‌شوند که توسط فارسی زبانان خارج از کشور راه‌اندازی شده‌اند و گاه مطالب ضد دولت در آنها وجود دارد.

وی در ادامه می‌گوید: این پورتال از لحاظ فنی نیز دارای نقایصی است. که کندی پورتال یکی از این نقایص است.

وی در خاتمه می‌گوید: به طور کلی باید در اهداف مدیران برای راه‌اندازی این پورتال بازنگری شود و دولت سعی کند، خدمات الکترونیکی دولتی را به شهروندان ارائه کند نه خدمات خصوصی!

پای صحبت معاون فناوری اطلاعات

در حالی که کارشناسان حوزه IT راه‌اندازی پورتال خدمات الکترونیک را اقدامی غیرمنطقی دانسته و آن را یک سایت یا خبرگزاری ضعیف می‌دانند، مهندس عبدالمجید ریاضی، معاون فناوری اطلاعات در مورد این پورتال می‌گوید: با وجودی که مدت کوتاهی از راه‌اندازی این پورتال می‌گذرد اما تعداد مراجعان به پورتال طی دو روز به یک میلیون نفر رسید و حتی بسیاری از نفوذگران اینترنتی طی دو روز اول راه‌اندازی این پورتال ۱۵بار به آن حمله کرده‌اند.

وی معتقد است، با راه‌اندازی این پورتال کاربران می‌توانند خدمات موردنیاز خود را بر حسب دستگاه ارائه‌کننده و یا نوع خدمات، یافته و از آن استفاده کنند. سایت‌های جدید نیز از طریق دست‌اندرکاران پورتال و با معرفی از سوی صاحبان آنها شناسایی شده و در صورتی که عرضه‌کننده خدمات به مردم باشند به صورت رایگان روی پورتال، معرفی خواهند شد.

وی با بیان این مطلب که از سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی می‌خواهیم مطلقا از نرم‌افزارهای بدون حق لیسانس استفاده نکنند، گفت: نرم‌افزارهای لازم به همراه مستندات موردنیاز برای استان‌ها و سازمان‌ها آماده شده است تا آنها نیز بتوانند از این نرم‌‌افزارها استفاده کنند.