شبکه‌ای بر فراز خرابه‌ها

بازار دیجیتال- برای نشان دادن میزان توسعه یک محصول یا سرویس در یک کشور همیشه لازم نیست که به آمارهای خود آن کشور بسنده کرد عکس: واشنگتن‌پست

. گاه می‌توان با نگاهی به کشورهای همسایه و یا هم‌عرض، به نوعی میزان رشد کشور مزبور را سنجید و یا تخمین زد.

افغانستان در همسایگی ایران اما به تنهایی نیز یک بازار جذاب برای تحلیل رشد تلفن‌همراه به شمار می‌رود. این کشور ۳۰‌میلیون نفری هر چند که چندسال قبل توانست از سلطه طالبان رها شود، اما به‌رغم درگیر بودن با ناآرامی‌ها و مصائب مختلف داخلی و خارجی رشد ارتباطات قابل توجهی را تجربه کرده است.

اندکی بعد از سقوط طالبان، افغان بی‌سیم، نخستین شرکت تلفن‌همراه در افغانستان شروع به کار کرد و با توجه به بازار بکر پیش‌رو، به سرعت در میان مردم گسترش یافت.

یک سال بعد از آن، یک شرکت چند ملیتی دیگر به نام روشن نیز اجازه فعالیت یافت تا جایی که اکنون، سه شرکت تلفن‌همراه (افغان بی‌سیم، روشن و اریبا) درحال فعالیت هستند و به چند شرکت دیگر، از جمله اتصالات که یک شرکت اماراتی است نیز، اجازه فعالیت داده شده است.

طی چند سال گذشته در افغانستان سه اپراتور تلفن‌همراه کار خود را آغاز کرده و در‌حال‌حاضر نیز بیش از ۱۰در‌صد از جمعیت این کشور از خدمات تلفن‌همراه نسل دو و نیم و سوم بهره‌مندند.

تلفن ثابت برگ برنده موبایل افغانی

به باور بسیاری از کارشناسان نبود زیرساخت‌های لازم برای استفاده از شبکه تلفن ثابت و نیز از بین رفتن اندک زیرساخت‌های موجود در بخش تلفن ثابت طی سال‌ها جنگ در شهرهای اصلی افغانستان همانند کابل و هرات باعث شده تا این روزها استفاده از تلفن‌همراه با اقبال بیشتری توسط کاربران افغانی روبه‌رو شود.

تا همین چهار سال پیش خدمات تلفنی در افغانستان در بدترین وضعیت ممکن قرار داشت. تا اواخر حکومت دکترنجیب‌ا... در آغاز دهه هفتاد در افغانستان، تنها در چند شهر بزرگ این کشور تلفن‌های آنالوگ فعال بود که آن هم با آغاز جنگ‌های میان گروهی از بین رفت و تا سال‌های آخر رژیم طالبان، هیچ وسیله ارتباطی در افغانستان وجود نداشت.

این روزها در کابل و سایر شهرهای بزرگ افغانستان کمتر کسی را می‌توان یافت که حداقل یک تلفن‌همراه با خود نداشته باشد. بیشتر کارهای روزمره در افغانستان از کارهای رسمی‌دفتری گرفته تا معاملات تجاری و روابط شخصی میان خانواده‌ها با استفاده از تلفن‌های همراه صورت می‌گیرد و به نظر می‌رسد این موضوع تحول بزرگی را در ارتباطات افغانستان ایجاد کرده است.

امروزه در بازارهای افغانستان یک سیم‌کارت با یک گوشی تلفن‌همراه بین ۹۰ تا صد دلار آمریکا به فروش می‌رسد. نخستین مکالمه تلفنی از طریق تلفن‌همراه در افغانستان توسط حامد کرزای و در ارتباط با یکی از خانواده‌های افغانی پناهنده در آلمان صورت گرفت و در‌حال‌حاضر نیز سه اپراتور افغان بی‌سیم، اریبا و روشن جی‌اس‌ام، در افغانستان مشغول فعالیت هستند و گفته می‌شود به زودی مجوز اپراتور چهارم این کشور نیز صادر می‌شود.

افغانستان به انقلاب تلفن‌های همراه می‌پیوندد و این درحالی است که این کشور ویران شده فاقد شبکه مخابراتی است.

علت اصلی توجه بیش از حد به شبکه‌های تلفن‌همراه در افغانستان نیز فقدان شبکه خطوط ثابت تلفن است، یعنی درست چیزی شبیه به آنچه که این روزها در کشورهای آفریقای مرکزی و جنوبی دیده می‌شود. پراکندگی جمعیت در سطح وسیعی از کشور باعث شده تا هزینه بکارگیری و راه‌اندازی شبکه‌های مخابراتی تلفن ثابت بسیار افزایش یابد، در نتیجه در چنین شرایطی به باور بسیاری از کارشناسان بکارگیری شبکه تلفن‌همراه می‌تواند علاوه بر آنکه امکان ارتباطات بین شهری را فراهم کند امکان ارتباطات راه دور را نیز در پی داشته باشد.

در آغاز به کار شبکه‌های تلفن‌همراه در افغانستان، داشتن تلفن‌همراه تنها یک امتیاز محسوب می‌شد، اما همانند هر کشور دیگری که پس از گذشت زمان استفاده از این وسیله ارتباط جمعی بیشتر به یک مد تبدیل می‌شود، در افغانستان نیز شکل‌گیری بازارهای گوشی و لوازم جانبی باعث شده که دیگر استفاده از تلفن‌همراه فقط به عنوان یک وسیله ارتباطی دیده نشود، بلکه امکاناتی که یک گوشی برای مشترک می‌تواند به ارمغان آورد نیز این روزها به عنوان مهم‌ترین فاکتورهای گوشی تلفن‌همراه محسوب می‌شود و این وسیله می‌رود تا به یک پای اصلی در زندگی روزمره افغان‌ها تبدیل شود.

امروزه گوشی‌های تلفن‌همراه که امکاناتی همانند پخش فایل‌های MP۳، فیلمبرداری و عکاسی دارد، تا بیش از هشتصد دلار در بازارهای کابل به فروش می‌رسد که خریداران این گوشی‌ها را بیشتر جوانان مدگرا و پولدار تشکیل می‌دهند.

اما در این بین فقط گوشی‌های گران نیستند که در افغانستان طرفدار دارند. همانند هر بازار دیگری گوشی‌های ارزان قیمت نیز در میان بزرگسالان و افراد عمدتا وابسته به قشر متوسط جامعه، طرفدار دارد.

امروز در حقیقت تلفن‌همراه بخش مهمی‌ از زندگی افغان‌ها را تشکیل می‌دهد و استفاده از این وسیله باعث ایجاد بازارهای گوناگون در بخش‌های فروش سیم‌کارت و گوشی و لوازم جانبی در این کشور شده است، اما به باور بسیاری از کاربران افغانی استفاده از امکانات شبکه‌های تلفن‌همراه در این کشور همچنان از قیمت‌های بالایی برخوردار است، هرچند که مقامات افغانستان با ایجاد بازارهای رقابتی و سپردن اموری از این دست به بخش‌خصوصی در نظر دارند قیمت خدماتی از این دست را تا حد امکان کاهش دهند.

قیمت‌ها کاهش می‌یابد

وزارت مخابرات افغانستان اعلام کرده است که در نظر دارد تا سه سال آینده، قیمت هر دقیقه تماس تلفنی با موبایل در داخل این کشور از ۱۰ تا ۱۵ سنت را به دو تا سه سنت کاهش دهد.

ایجاد رقابت میان شرکت‌ها با وارد کردن شرکت‌های جدید در عرصه فعالیت‌های مخابراتی، اجرای برنامه دولتی فیبر نوری و گسترش شبکه برق به اکثر مناطق افغانستان از جمله برنامه‌هایی است که وزارت مخابرات افغانستان رسیدن به این هدف را دنبال می‌کند.

به اعتقاد کارشناسان افغانی، افزایش تعداد عرضه‌کنندگان خدمات تلفنی، به خودی‌خود باعث می‌شود تا علاوه بر افزایش تعداد کاربران تلفن‌همراه، نرخ مکالمات نیز کاهش یابد.

هم‌اکنون بیشتر ارتباطات داخلی و خارجی در افغانستان از طریق دستگاه‌های ماهواره‌ای برقرار می‌شود، بر‌همین اساس، وزیر مخابرات افغانستان معتقد است که اتکا به تجهیزات ماهواره‌ای مخصوصا در داخل کشور، برای دراز مدت به صرفه نیست. گفته می‌‌شود که یکی از دلایل بالا بودن ارزش تماس‌های تلفنی در افغانستان، نبود برق شهری در بسیاری از مناطق و استفاده شرکت‌های خدمات مخابراتی از ژنراتورهای تامین‌کننده برق است. در‌حال‌حاضر اشتراک سالانه هر خط تلفن‌همراه در افغانستان ۴۵۰‌دلار آمریکا و هر دقیقه تماس در داخل شهر کابل ده سنت معادل ۳‌هزار افغانی است. ارتباط با سایر شهرهای این کشور نیز در هر دقیقه ۳۰‌سنت یعنی معادل ۹هزار افغانی در هر دقیقه است.

همه مشتری‌اند حتی طالبان

با وجود آنکه طالبان خود هر‌گونه وسیله ارتباطی را حرام می‌دانستند حال گزارش‌ها حاکی از آن است که این گروه خود از تلفن‌همراه به شکل گسترده‌ای بهره می‌برد. تازه‌ترین گزارش‌ها حاکی است که طالبان به جز آنکه برای ارتباطات خود از این وسیله استفاده می‌کنند، بلکه با خرید تکنولوژی‌های شنود به مکالمات سربازان انگلیسی گوش می‌دهند و گاه با برقراری تماس با خانواده آنها به دروغ خبر مرگ وی را می‌دهند. به نظر می‌رسد هر چند طالبان نتوانست در تسلط بر افغانستان راه موفقی را طی کند، اما حداقل گسترش تلفن‌همراه فضایی را برای ضربه زدن به دشمنان آن فراهم کرده، هر چند این ضربات در مقایسه با ضربات فیزیکی این گروه خسارت چندانی ندارد. گفته می‌شود بسیاری از فرماندهان طالبان از تلفن‌های همراه ماهواره‌ای برای ارتباط با یکدیگر بهره می‌گیرند، هر چند پس از لو‌رفتن مکان اقامت برخی از مقامات طالبان به نظر می‌رسد طالبان همچنان ارتباطات قدیمی ‌را به تکنولوژی جدید ترجیح می‌دهند.