تجارت ایرانی با بانکداری الکترونیکی بیگانه است
فقط پول نقد حتی شما دوست عزیز
بازار دیجیتال - در آخرین ساعات اداری سال گذشته وقتی برای دریافت پول به یکی از بانک‌های کشور مراجعه کردم روی کاغذ دستگاه نوبت الکترونیکی نوشته بود ۱۷۴ نفر جلوتر از شما هستند! شگفتی آور بود که با این همه تبلیغات فراوانی که بانک‌ها در مجهز بودن خود به آخرین سیستم‌های الکترونیکی نشان می‌دادند باز هم انگار قدمی‌از بانکداری سنتی به این سو برنداشته‌ایم. این همه دستگاه خودپرداز، این همه پایانه پرداخت و این همه تجهیزات الکترونیکی و کامپیوتری نتوانسته به هیچ‌وجه ما را به استانداردهای بانکداری الکترونیکی نزدیک کند. به راستی اگر بانک‌های ما به جای این مقدار تبلیغات میلیارد تومانی تلویزیونی به تصحیح فرایندهای خود و امکان انجام عملیات‌های الکترونیکی می‌پرداختند اساسا نیاز بود که من و هزاران نفر از مشتریان بانک‌ها ساعت‌ها برای دریافت مبلغ و یا واریز یک مبلغ به حساب معطل بمانیم؟ به راستی آیا بانک به مفهومی‌که ما هم‌اکنون با آن مواجه هستیم و ما را به یاد ساعت‌ها معطلی و در صف ماندن می‌اندازد در دنیا نمونه‌ای دارد؟ به راستی آیا مردم در کشورهای در حال رشد (و نه در کشورهای توسعه یافته اروپایی و آمریکایی) به جز هنگام افتتاح حساب و یا برخی معاملات خاص، اساسا به بانک‌های خود مراجعه می‌کنند؟
حرکت به سمت الکترونیکی شدن
بانک بنگاهی سودآور است با نقش واسطه‌گری مالی در بازار پول، سرمایه و دیگر خدمات مالی. بانک‌ها موسساتی هستند که از محل سپرده‌های مردم می‌توانند سرمایه‌های لازم را در اختیار صاحبان واحدهای صنعتی، کشاورزی و بازرگانی و اشخاص قرار دهند.
امکان انجام عملیات بانکی به صورت الکترونیک و از راه دور همیشه به عنوان مهم‌ترین پیش فرض و نیاز تجارت الکترونیک و به عنوان عامل اصلی بازدارنده گسترش آن در کشور مطرح بوده است.
اولین بار لغت بانکداری الکترونیکی با به کارگیری دستگاه‌های خود پرداز توسط بانک سپه در کشور رواج پیدا کرد. به تدریج ورود دستگاه‌های خود پرداز توسط دیگر بانک‌ها به نوعی بازار رقابتی در این بخش به وجود آورد. بازاری که اما به دلیل رواج سیستم سنتی موجود در عرصه داد و ستد و عدم فرهنگ‌سازی‌های لازم از یک سو و نبود قانونی جامع در همین زمینه از سویی دیگر تا سال‌ها با استقبال چندانی از سوی مشتریان خدمات بانکی روبه‌رو نشد.
به‌رغم رشد گسترده دستگاه‌های خودپرداز در سطح شهرها بسیاری از مشکلات بانکداری و تبادلات مالی همچنان بر جای خود باقی مانده است. آنچه مشخص است افزایش تعداد خودپردازها نتوانسته عملا تغییر چندانی در شکل خدمات رسانی بانک‌ها به وجود آورد. در واقع خودپردازها به‌رغم امکانات فراوانی که در اختیار مشتریان می‌گذارند در ایران تنها در حد یک کارمند بانک (از نوع دیجیتالی) باقی مانده است. منتهی تفاوت این کارمند با کارمندان واقعی بانک‌ها در این است که این یکی نمی‌تواند بیشتر از مقدار معینی پول (آن هم پس از چند نوبت ورود و خروج کارت) تحویل دهد و تنها اخیرا امکان پرداخت قبوض را هم به کارهای خود افزوده است.
امروزه وابستگی سیستم خرید و فروش ( اعم از خرده‌فروشی و عمده‌فروشی) با پرداخت وجه نقد هنوز به شکل گسترده‌ای حفظ شده است. به‌رغم تلاش دولت و بانک‌ها طی سال‌های اخیر برای جایگزین کردن چک پول‌ها به جای پول نقد هنوز می‌توان بسیاری از مراکز فروش را یافت که حاضر به دریافت چک پول هم نیستند چه برسد به این که بخواهند از سیستم‌های الکترونیکی بهره بگیرند. تبلیغات کم و نامناسب در این زمینه باعث شده هنوز بسیاری از فروشندگان حاضر به پذیرش ابزارهای الکترونیکی برای دریافت پول از مشتریان نباشند. در این میان البته حضور بانک‌های خصوصی و توجه اغلب آنها به سیستم‌های الکترونیکی باعث شده نوع خدمات این بانک‌ها با بانک‌های دولتی کاملا متفاوت و در سطح گسترده‌تری باشد. با این حال از میان کلیه بانک‌های موجود در کشور تنها یکی از بانک‌های خصوصی اجازه خرید و فروش آنلاین را می‌دهد و سایر بانک‌ها به دلایل مختلف از جمله سنگینی و بزرگی حجم سازمان و یا هراس مدیران رده بالای خود از ورود به پهنه دیجیتال حاضر به ارائه این خدمات به مشتریان نیستند.
ATM، خود پرداز و یا همان عابر بانک‌ها، امروزه به یکی از اصلی‌ترین اجزای بانک‌های کشور چه در بخش دولتی و چه در بخش‌خصوصی تبدیل شده‌اند. بنا به گفته مسولان بیشتر بانک‌های کشور با نصب دستگاه‌های خودپرداز و اتصال به شبکه شتاب بخش کوچکی از فعالیت‌های خود را به‌صورت شبانه‌روزی ارائه می‌دهند. اما این روزها ارائه خدمات از سوی خودپردازها که بیشتر فقط با دریافت وجه از حساب همراه است با انتقادات بی‌شماری از سوی مشتریان خدمات بانکی روبه رو شده است. انتقاداتی که مهم‌ترین آنها به قطع شبکه بین بانکی در برخی از ساعات شب، کسر پول از حساب مشتری و عدم تحویل پول، نداشتن پول کافی برای پرداخت و نیز ضبط کارت و عدم عودت آن به مشتری خلاصه می‌شود. مشکلاتی از این دست به همراه تشکیل صف‌های طولانی در مقابل خود پردازها که بیشتر در اوایل هر ماه همراه است باعث شده تا بخشی از مشتریان به سمت استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی رو بیاورند. بسیاری از مسوولان بانک‌ها استفاده نامناسب از دستگاه‌های ATM را دلیل مشکلات خودپردازها عنوان می‌کنند.
هجوم گسترده مردم به این دستگاه‌ها که به‌رغم همه مشکلاتشان کار را سریع‌تر از داخل بانک راه می‌اندازند باعث شده عملا بانک‌ها در کنترل این مقدار دستگاه خودپرداز هم با مشکل روبه رو شوند. با این حال اما نمی‌توان بر نوع استفاده مردم خرده گرفت. سیستم تبادلات مالی در این کشور به گونه ای شکل گرفته که هنوز اعتماد اصلی روی پول نقد است، در حالی که راه‌حل‌های دیگری چون خرید اینترنتی و استفاده از کارت‌های اعتباری هنوز جایگاه بسیار اندکی در بازار دارد.
تمام رشد الکترونیکی بانک‌ها که طی یکی دو سال اخیر از آن به عنوان تحول بزرگ و ویژه یاد می‌شود در حد صورت حساب تلفنی و الکترونیکی و اطلاع از گردش حساب، پرداخت از طریق پیام کوتاه و چند مورد کوچک دیگر باقی مانده است. اما به‌رغم این تبلیغات گسترده چند بانک حاضر شده اند که اجازه یک تبادل ساده اینترنتی و الکترونیکی را به مشتریانشان بدهند؟ چندی قبل به دنبال تبلیغات برای پرداخت الکترونیکی قبوض خود به بانک خود مراجعه کردم و از آنها درخواست کردم شماره رمز برای پرداخت اینترنتی قبض را به من بدهند اما مسوولان بانک گفتند که اساسا این بانک چنین امکانی را برای مشتریانش فراهم نکرده است.
امنیت کجاست؟
چه تضمینى در بانکدارى اینترنتى براى حفظ امنیت و محرمانگى اطلاعات مشترى وجود دارد؟ این سوالى است که در ذهن اغلب کاربران اینترنت براى استفاده از خدمات بانکدارى اینترنتى وجود دارد وتا پاسخى براى آن یافت نشود، همواره نگرانی‌هاى استفاده از این خدمات وجود خواهد داشت.
Secure Socket Layer یا SSL یک تکنولوژى استاندارد و به ثبت رسیده براى تامین ارتباطى امن مابین یک وب سرور و یک مرورگر اینترنت است. این ارتباط امن از تمامى اطلاعاتى که ما بین وب سرور و مرورگر اینترنت انتقال مى یابد، محافظت مى کند تا در این انتقال اطلاعات به صورت محرمانه و دست نخورده باقى بماند. هنگامی که مشترى بخواهد از طریق وب‌سایت بانک، خدمات بانکدارى اینترنتى از قبیل صورت حساب الکترونیکی، انتقال وجه، پرداخت قبض و... را دریافت کند، پروتکل SSL محیطى امن براى اطلاعات مشترى فراهم مى کند تا قبل از اینکه اطلاعات شخصى مشترى از کامپیوتر او خارج شود، آنها را رمزنگارى کرده تا این اطمینان براى مشترى حاصل شود که هنگام ارسال و دریافت اطلاعات هیچ شخص دیگرى نمى تواند اطلاعات را خوانده و یا آنها را تغییر دهد.
اما در این میان بسیاری از خدمات اینترنتی بانک‌ها که بیشتر بر روی همان حساب‌های خودپرداز صورت می‌گیرد به یک رمز اینترنتی نیز نیاز دارد. CVV۲ همان رمز اینترنتی کارت‌های خود پرداز برای داد‌و‌ستدهای اینترنتی است.
برخی از بانک‌ها این رمز را بر پشت کارت مشتریان خود درج می‌کنند و برخی دیگر نیز ارائه این رمز را در گرو مراجعه حضوری مشتری به بانک می‌دانند.
مشکلات موجود
یکی از مشکلات اساسی که در زمینه ارائه خدمات بانکداری اینترنتی وجود دارد، عدم دسترسی به شبکه‌ای همانند شتاب برای هماهنگی بانک‌ها با یکدیگر است. به‌طوری که هر کدام از بانک‌های مطرح در این زمینه به طور جداگانه با وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده کالا برای فروش اجناس خود همکاری دارند.
به هر حال به نظر می‌رسد پی‌‌گیری بانکداری الکترونیکی و اینترنتی در کشور هرچند با تبلیغات گسترده از سوی بانک‌ها، روندی صعودی به خود گرفته است، اما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم از یک‌سو و عدم وجود شبکه‌ای هماهنگ میان تمام بانک‌های فعال در این زمینه از سویی دیگر همچنان با آزمون و خطا روبه‌رو بوده و چیزی به غیر از تعریف واقعی و استاندارد جهانی آن است.
جا دارد مسولان با برنامه‌ریزی‌های منسجم و ایجاد بستر مناسب زمینه فراهم شدن بانکداری اینترنتی در کشور را فراهم آورند.
ارسال نظر