بازار دیجیتال- سرعت و کیفیت اینترنت در اکثر کشورهای پیشرفته و توسعه یافته در حالی روز به روز در حال توسعه است که این سرویس در کشور ما گویا در همان دوران طفولیت خود باقیمانده و قدرتی برای طی کردن مراحل رشد خود ندارد. برای اثبات این حرف هم کافی است به وضعیت سرعت‌، کیفیت و قیمت اینترنت طی چند سال گذشته نگاه کنید. هر یک از مسوولان و فعالان این بخش دلایل و اظهارات متفاوتی را در خصوص شرایط اینترنت کشور ابراز می‌کنند. ‏مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه این سرویس در کشور را بدون مشکل دانسته و بر این باورند که ‏سرعت و ظرفیت‌های لازم در اختیار کاربران و شرکت‌های فعال در این حوزه قرار گرفته است و از آن سو نیز شرکت‌های ‏بخش خصوصی ارائه سرویس اینترنت در کشور را دچار معضلی جدی می‌دانند و بر این باورند که در کشور ما به دلیل ‏بسترهای ضعیف مخابراتی و عدم همکاری و در واقع بوروکراسی مخابرات، کاربران نتوانستند به صورت بسیار گسترده ‏به پورت پرسرعت دسترسی داشته باشند.‏

عقب‌افتاده از برنامه

بر اساس گفته‌های مدیران شرکت‌های ندا (‌انتقال داده های پرسرعت یا PAP) به دلیل عدم تامین پهنای باند مورد نیاز برای این شرکت‌ها از سوی شرکت ارتباطات ‏زیرساخت، شاهد کاهش پورت‌های دایر اینترنت پرسرعت ‏ADSL‏ در کشور هستیم. آخرین آماری که از سوی روابط عمومی گروه شرکت‌های ندا منتشر شده، نشان می‌دهد که تعداد پورت‌های منصوبه توسط شرکت‌های بخش خصوصی در شهر تهران، ۳۵۱ هزار و ۷۸۲ پورت است که از این تعداد ۲۲۱ هزار و ‏‏۹۷۹ پورت در حال بهره‌برداری است.‏

طبق این آمار و در مقایسه با آمار ماه مهر ،شرکت‌های ‏ندا، در مجموع ۳۸ هزار و ۷۴۹ پورت جدید ‏ADSL‏ در ۴۲۶ شهر نصب کرده‌اند که از این تعداد در کل کشور و در ۴۰۷ شهر تنها ۱۹ هزار و ۷۲۰ ‏پورت به بهره‌برداری رسیده و تحویل کاربر شده است. اظهارات مدیران شرکت‌های خصوصی در حالی بیان می‌شود که معاون طرح و توسعه شرکت ارتباطات ‏زیرساخت با تکذیب ارائه ندادن پهنای باند به شرکت‌های ‏PAP‏ مدعی است تاکنون هیچ نیازی نبوده که شرکت زیرساخت از انجام آن امتناع کرده باشد. این در ‏حالی است که پیش از این احمد پوررنگ‌نیا عضو هیات مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت، بیان کرده بود هم‌اکنون پهنای باند کشور از طریق ۱۶۰ لینک ‏STM۱‎‏ ‏تامین می‌شود که با توجه به تقاضای موجود باید این تعداد به یک هزار ‏STM۱‎‏ افزایش یابد. در واقع برای پاسخ به تقاضای پهنای باند در کشور، ۸۴۰ لینک ‏STM۱‎‏ کم است. ‏

با این وجود طبق اعلام گروه شرکت‌های انتقال داده و همچنین طبق آخرین آمار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی تا آخر آبان‌ماه سال جاری، یک میلیون ‏و ۲۵۰ هزار و ۸۱۸ پورت توسط مجموعه شرکت‌های بخش خصوصی دارای پروانه خدمات انتقال داده‌ها در کل کشور نصب شده که از این تعداد ۶۹۰ هزار و ۳۰۰ ‏پورت توسط کاربران در حال بهره‌برداری است. در عین حال تعداد پورت‌های منصوبه «استان تهران» تا آخر آبان سال جاری توسط گروه شرکت‌های ‏PAP، ‏‎۴۴۸‎‏ ‏هزار و ۹۹۴ پورت بوده است که از این تعداد ۲۶۰ هزار و ۸۵۰ پورت دایر شده است. از طرفی آمار آبان‌ماه نشان می‌دهد که تعداد پورت‌های منصوبه توسط ‏شرکت‌های بخش خصوصی در «شهر تهران»، ۳۵۱ هزار و ۷۸۲ پورت است که از این تعداد ۲۲۱ هزار و ۹۷۹ پورت در حال بهره‌برداری است. آمارهای راه‌اندازی ‏پورت‌های اینترنت پرسرعت در کشور در حالی مطرح می‌شود که طبق اظهارات فیضی مدیرعامل شرکت مخابرات ایران تا سه سال آینده نیازمند شش میلیون ‏پورت اینترنت هستیم، در حالی که طبق پیش‌بینی برای برنامه پنج‌ساله پنجم، ۹میلیون پورت پرسرعت برای کشور مورد نیاز است.

از طرفی شرکت‌های خصوصی ‏یکی از دلایل عدم تحقق تعداد پورت‌های مدنظر را در برنامه چالش میان این شرکت‌ها با شرکت‌های مخابراتی استانی می‌دانند در حالی که مدیران شرکت ‏مخابرات ضعف‌ها را متوجه خود شرکت‌ها دانسته و این پرسش را مطرح می‌کنند که با وجود ۱۱ شرکت خصوصی انتقال داده، چرا پورت‌های مورد نیاز راه‌اندازی ‏نشده است. ‏

به گفته مدیران شرکت‌های انتقال داده‌ها کاهش پورت‌های دایری به دلیل عدم تامین پهنای باند مورد نیاز شرکت‌ها برای انجام عملیات توسعه‌ای به وجود آمده ‏است. آنها بیان می‌کنند که تاثیر عدم تامین پهنای باند مورد نیاز شرکت‌های ندا در آمار ماهانه پورت‌های منصوبه و دایری آبان‌ماه به وضوح قابل مشاهده و قابل ‏استنتاج است. بنابر اظهارات کارشناسان و فعالان اینترنت به دلیل اینکه پهنای باند مورد نیاز این شرکت‌ها تامین نشده و اضافه شدن کاربر جدید با شرایط کنونی به ‏معنی افت کیفیت ارائه خدمات اینترنت ‏ADSL‏ به کاربران فعلی است، شرکت‌های ندا برای راضی نگه داشتن و از دست ندادن مشتری‌های فعلی، واگذاری ‏پورت‌های جدید را محدود کرده‌اند. با این حال مدیران شرکت‌های خصوصی همواره بر تعامل و گفت‌وگو با مدیران شرکت مخابرات برای حل چالش میان این دو ‏بخش تاکید دارند و پیوسته در اظهارات خود‌، صحبت از ادبیات تعاملی میان بخش خصوصی و ‏مخابرات می‌کنند و امیدوار هستند با تعامل و همکاری پررنگ‌تر از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران بتوان نیاز و تقاضای روزافزون اینترنت ‏پرسرعت را در تمام نقاط کشور و شهر تهران تامین کرد.

جایگاه ایران در خاورمیانه

کمبود تعداد پورت‌های اینترنت پرسرعت در کشور دولت را بر آن داشت تا با اجرای مصوبه‌ای به شرکت ‏مخابرات اجازه راه‌اندازی سه میلیون پورت اینترنت پرسرعت را بدهد که پس از آن شرکت‌های خصوصی این اقدام را خلاف قانون اصل ۴۴ دانسته و از رییس ‏دولت خواستند این مصوبه را لغو کند، چراکه به اعتقاد مسوولان شرکت‌های بخش خصوصی، مخابرات با این کار به فضای انحصاری قبل از آزادسازی خصوصی‌سازی برمی‌گردد و مکانیسم ارائه ‏خدمات و کیفیت و قیمت نیز بر آن اساس نهایتا به زیان مشتری است.‏

شاید همین وضع و کشمکش چندساله بین شرکت مخابرات ایران و شرکت‌های ندا در حوزه اینترنت باشد که باعث شده ایران چه از نظر سرعت اینترنت و چه از نظر میزان پنهای باند جای بالایی در

رتبه‌بندی‌های جهانی نداشته باشد. براساس آخرین گزارش‌های رسمی اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU)، ایران با ضریب نفوذ اینترنت ۳۴ درصد، بعد از امارات، قطر، لبنان و ترکیه در مقام ششم خاورمیانه قرار دارد.

اما براساس شاخص اینترنت پرسرعت، ایران رتبه پانزدهم را در منطقه به‌خود اختصاص داده است. طبق معیار سنجش ITU در این رتبه‌بندی، اینترنت پرسرعت به پهنای باند بالای ۵۱۲ کیلوبیت بر ثانیه اطلاق می‌شود و این در حالی است که در ایران کاربران خانگی با محدودیت سرعت اینترنت مواجه هستند. محدودیتی که قرار بود بر اساس اظهارات وزیر ارتباطات تا شهریور ماه سال جاری برداشته شود.

براساس آخرین گزارش سایتSpeedtest نیز در سال ۲۰۱۰، ایران با سرعت متوسط ۶۱ صدم مگابیت برثانیه، جایگاه ۱۷۶ را در میان ۱۸۵ کشور جهان از آن خود کرد.

ایران در میان کشورهای خاورمیانه و همسایگان خود، از افغانستان که با دارا بودن میانگین سرعت ۱/۲۸ مگابیت بر ثانیه در رتبه ۱۴۵ قرار دارد ، نیز فاصله گرفته است. کشور ترکیه نیز با میانگین ۵/۵۵ مگابیت بر ثانیه رتبه ۶۰ جهان را در این زمینه به دست آورده‌است.

در رتبه بندی کشورها از نظر سرعت اینترنت خانگی‌، در تحقیقی که به شش ماه نخست سال ۲۰۱۰ در ۱۸۵ کشور برمی‌گردد، ایران پس از کشورهایی مانند ونزوئلا، نیجریه، بولیوی، عراق و پاراگوئه با سرعتی برابر ۶۱ صدم مگابیت بر ثانیه در رتبه ۱۷۶ قرار گرفته است.تنها کشورهای موریتانی، لبنان، کامرون، وانوآتو، مالی، بولیوی، نپال، زیمبابوه و زامبیا از ایران سرعت کمتری دارند.

در ایران به‌طور متوسط اینترنت خانگی پرسرعت ADSL با سرعت ۱۲۸ کیلوبیت برثانیه با قیمت متوسط ۲۰ هزار تومان ارائه می‌شود که این سرعت پایین از کیفیت چندان مناسبی هم برخوردار نیست. همچنین با توجه به وضعیت شبکه اینترنت کشور قرار است که دستگاه های دولت تا پایان سال‌جاری، حدود ۴۰درصد از خدمات و فعالیت‌های خود را به‌صورت دورکاری و با کمک اینترنت ارائه دهند.