بازار دیجیتال - یک، دو، سه.... نوبتی هم که باشد نوبت اپراتور چهارم است. اپراتوری که نه در حوزه تلفن همراه، بلکه قرار است در حوزه فناوری اطلاعات کار خود را در زمانی نامعلوم آغاز کند. خبر راه‌اندازی اپراتور چهارم یا آی تی وقتی اولین بار از زبان قائم مقام وزیر وزارت ارتباطات در فناوری و امور بین‌الملل اعلام شد، عکس‌العمل‌ها و سوال‌های زیادی را از سوی کارشناسان و فعالان این حوزه به دنبال داشت تا جایی که وزیر ارتباطات تاکید کرد که بهتر است فعلا نام این اپراتور را فناوری اطلاعات نگذاریم، زیرا این اپراتور شبکه ای است که خدمات دیتا را ارائه می‌کند و پهنای باند مورد نیاز آن به کاربردها و سرویس‌های ارائه شده از طریق این شبکه بستگی دارد.

ابهام در ابهام

عدم توضیحات دقیق در خصوص این اپراتور و نحوه فعالیت آن باعث مطرح شدن سوالات فراوانی در این زمینه شد. از جمله این که اپراتور فناوری اطلاعات یعنی چه؟ منظور اپراتور دیتاست یا اپراتوری برای همه فناوری اطلاعات، اگر منظور اپراتور دیتاست که هم اکنون نیز چند اپراتور مانند شرکت ندا (pap) و شرکت‌های isdp مشغول فعالیت در این زمینه هستند؟ آیا تشکیل یک اپراتور در تضاد با سیاست‌های قبلی تقسیم یک پروانه به پروانه‌های کوچک‌تر نیست؟ آیا چنین اپراتوری انحصار اینجا نمی‌کند؟ و چندین سوال دیگر که با تماس‌های مکرر با مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هنوز بی‌جواب مانده است.

در میان عدم پاسخ و شفاف سازی مسوولان وزارت ارتباطات اما مهدی اخوان بهابادی، قائم‌مقام وزیر ارتباطات و فناوری، در گفت‌وگو با ایسنا درباره چهارمین اپراتور کشور گفته است که بنابر تصمیم وزارت ارتباطات قرار شد اپراتور چهارمی با نام اپراتور فناوری اطلاعات وارد بازار شود که حوزه فعالیت آن لایه دسترسی و فیبر نوری خواهد بود.

او همچنین درباره اینکه این اپراتور خصوصی یا دولتی خواهد بود، تاکید کرد با توجه به اینکه دولتی بودن اپراتور فناوری اطلاعات مغایر با کوچک‌سازی دولت و اصل ۴۴ است، بنابراین این اپراتور نمی‌تواند دولتی باشد و خصوصی خواهد بود.

به گفته وی طبیعتا شبکه دسترسی، اینترنت پرسرعت و دایل آپ را نیز دربرمی‌گیرد، اما تدابیری اندیشیده خواهد شد که حوزه کاری این اپراتور و شرکت‌های ارائه کننده خدمات اینترنت پرسرعت حداقل تداخل را داشته باشد.

قرار است سرعت دسترسی این اپراتور به اندازه‌ای باشد که سرویس‌هایی نظیر IPTV روی این شبکه قابل ارائه باشد و بستر فعالیت این اپراتور فیبر نوری خواهد بود و در پروژه رساندن فیبر نوری قرار است فیبر تا در منازل کشیده شود.

بنابر اظهارات این مقام، مقدمات کار انجام شده و کارهای نهایی برای وارد شدن به مرحله اعطای پروانه در حال انجام است. بهابادی تاکید کرده است که با این کار یک جهش بزرگ در حوزه فناوری اطلاعات خواهیم داشت و طی چند سال دیگر به‌جای واردکننده، صادرکننده فناوری اطلاعات در جهان خواهیم بود.

اما رضا تقی‌پور ، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ، هم در اظهار نظری با بیان اینکه حداکثر پهنای باند اپراتور فناوری اطلاعات یا اپراتور چهارم متناسب با کاربرد متفاوت خواهد بود، اما برای مثال در سرویس ویدئو درخواستی حداقل پهنای باند ۸ مگابیت بر ثانیه به منزل کاربران ارائه خواهد شد تاکید کرده است بهتر است فعلا نام این اپراتور را اپراتور IT نگذاریم؛ این اپراتور شبکه‌ای است که خدمات دیتا را ارائه می‌کند و پهنای باند مورد نیاز آن بستگی به کاربردها و سرویس‌های ارائه شده از طریق این شبکه دارد.

برای مثال یکی از کاربردهای این شبکه ارائه فیلم به صورت درخواستی (video on demand) است که پهنای باند مناسب این سرویس حداقل ۸ مگابیت بر ثانیه و بالاتر است که در داخل شبکه این پهنای باند را در اختیار کاربران قرار می‌دهیم. وزیر ارتباطات همچنین اظهار داشته بود که مطالعات مقدماتی اعطای پروانه این اپراتور را سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی انجام داده اما زمان مشخصی برای اعطای پروانه معین نشده است.

صرف هزینه هنگفت بدون نتیجه

وقتی نظر کارشناسان را در خصوص طرح جدید وزارت ارتباطات جویا می‌شویم اکثر آنها بر این باور هستند که این پروژه آن‌قدر مبهم هست که بهتر است در خصوص آن هیچ اظهار نظری مطرح نشود، چرا که تشکیل اپراتور چهارم نیز همچون دیگر پروژه‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود که سال‌ها است از مطرح شدن آن می‌گذرد ولی به سرانجام مشخصی نرسیده است.

در همین زمینه محمود رضا خادمی، رییس کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور می‌گوید:‌ «مقامات وزارت ارتباطات به صورت عام اقدام به معرفی این اپراتور کرده‌اند. معمولا اپراتورهایی که تاکنون توانسته اند پروانه‌ای اخذ کنند یا براساس سرویس بوده و دوبار هم متاسفانه براساس تکنولوژی پروانه اهدا شده است همچنین تاکنون اپراتورهای پیشین در حوزه تلفن همراه مشغول به فعالیت بوده‌اند. اینکه صحبت می‌شود اپراتوری قرار است، در زمینه فناوری اطلاعات فعالیت کند هیچ مفهوم خاصی ندارد. در واقع چهارم بودن این اپراتور نسبت به چیست؟» وی در ادامه می‌افزاید: ‌«تاکنون به صورت جسته گریخته از زبان وزیر و مسوولان وزارت ارتباطات شنیده‌ایم که اپراتور چهارم قرار است در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات فیبرنوری فعالیت کند که این اظهارات این سوال را مطرح می‌کند که آیا چنین طرحی در جهان موفق بوده است.»

بنابراظهارات خادمی‌وقتی کشوری مثل ایران بستر لازم برای ارائه خدمات دیتا روی سیم مسی را دارد، دیگر احساس نیازی به وجود اپراتوری نیست که در زمینه فیبر نوری فعالیت کند؛ چرا که استفاده فیبر نوری برای کاربران خانگی به هیچ وجه به صرفه نیست. همچنین اگر مبنای استفاده از فیبرنوری این باشد که بخواهند سرعت بالای ۱۰ مگابیت بر ثانیه به کاربران ارائه کنند، در حالا حاضر و روی بستر و امکانات فعلی هم می‌توان به کاربران سرعت بین یک تا ۱۶ مگابیت برثانیه ارائه داد.

یکی از سوال‌های اساسی که در خصوص فعالیت اپراتور چهارم مطرح می‌شود این است که وقتی قرار است این اپراتور در حوزه فناوری اطلاعات سرویس‌دهی کند، پس تکلیف اپراتورهایی همچون شرکت‌های pap‌ و یا isdp‌ها که هم اکنون در این بخش فعالیت می‌کنند چه می‌شود.

خادمی‌در این خصوص اظهار می‌کند که مسوولان وزارت ارتباطات در مواجهه با این سوال که از سوی فعالان بخش خصوصی مطرح می‌شود پیوسته به این نکته اشاره می‌کنند که در این زمینه بخش خصوصی نباید هیچ نگرانی داشته باشد و ما برای جلوگیری از تداخل وظایف تدابیری را خواهیم اندیشید اما از توضیح کامل و دقیق تر خود داری می‌کنند. در حال حاضر نیاز به توضیح و توجیه دارد که تکلیف ۱۱ شرکت pap،isdpها و دیگر فعالان این بخش که سرمایه‌گذاری‌‌های سنگینی روی این حوزه کرده‌اند چه می‌شود.

چه طور ممکن است که در طرح‌ریزی این پروژه بسترهای موجود و فعالیت‌های بخش خصوصی نادیده گرفته شود و به فکر بستر جدید با هزینه سنگین میلیارد‌ها تومان بدون برنامه و طرح تجاری بود.

مخالفان یا متولیان؟

اما این پروژه مخالفان دولتی نیز دارد که یکی از آن‌ها مخابرات ایران است. سیدمصطفی سید‌هاشمی ‌نایب رییس هیات مدیره شرکت مخابرات ایران در نشست خبری که در شهریور ماه برگزار شد، در مورد پروژه اتصال فیبر به منازل که پیش از این از سوی وزیر ارتباطات به عنوان خدمات اپراتور چهارم مطرح شده بود اظهار داشت که شبکه فیبر نوری کشور به صورت انحصاری در اختیار شرکت مخابرات ایران است و طبق پروانه فعالیت این شرکت، اتصال فیبر نوری به منازل بر عهده مخابرات است و اجرایی کردن این پروژه ظرف چند روز ممکن است.

وی با بیان اینکه شرکت مخابرات ایران ۸۵ هزار کیلومتر فیبر نوری در کشور دارد افزوده بود که اجرایی کردن این پروژه توسط یک اپراتور دیگر و ایجاد مجدد شبکه فیبر نوری که بسیار پرهزینه است به ضرر منافع ملی خواهد بود.

سید‌هاشمی ‌تصریح کرده بود که شرکت مخابرات استان تهران این پروژه را به صورت آزمایشی در برخی مناطق تست کرده است و دیگر نیاز به حضور اپراتوری نیست که بخواهد این کار را انجام دهد.

به باور اکثر کارشناسان و فعالان بهتر بود وزارت ارتباطات قبل از مطرح کردن فعالیت اپراتور چهارم آن هم در حوزه کلی به نام فناوری اطلاعات، سمینارهای مختلفی را برگزار و نظر بخش‌های مختلف را در خصوص این پروژه جویا می‌شد تا سرنوشت این اپراتور نیز مانند دیگر پروژه‌های حوزه آی تی همچون اینترنت ملی، دیتا سنتر ملی، اپراتور سوم و... نشود.