بازار پر رونق تقلب
مریم عسگری: قصه حضور کارتریج‌های غیر اورجینال که در باور عامه همان تقلبی خودمان است، لالایی خوش آهنگی شده است برای سودجویانی که از این بازار بدون متولی نهایت استفاده را کرده و با سوء استفاده از شرایط بازار، بی‌اطلاعی مصرف‌کنندگان و عوامل دیگر بار خود را بسته‌اند.

این کارتریج‌ها که اکثرا با برند HP در بازار داخلی عرضه شده‌اند به دلیل قیمت پایین‌تری که نسبت به نمونه‌های اورجینال دارند مورد استقبال قرار گرفته‌اند و بر اساس اعلام فعالان بازار، در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد بازار کارتریج با برند HP را در اختیار گرفته‌اند. فعالان بازار می‌گویند: طی یکی دو سال اخیر عرضه کارتریج‌های تقلبی به بازار در حدی بوده است که دیگر مجالی برای عرض اندام نمونه‌های اورجینال نیست و به دلیل سود سرشاری که بابت فروش این کارتریج‌ها عاید فروشندگان می‌شود حتی برخی از شرکت‌های اسم و رسم دار به عرضه این کارتریج‌ها در بازار می‌پردازند. به همین دلیل است که این کارتریج‌ها توانسته‌اند سهمی‌بیش از ۵۰ درصد از یک بازار پررونق را به خود اختصاص دهند.
روش‌های تقلب در بازار کارتریج
بر اساس اعلام موسویان، مدیر فروش شرکت ایران اچ پی، در حال حاضر روش‌های گوناگونی برای تقلب در بازار کارتریج وجود دارد و جالب اینجا است که ارگان‌های دولتی که بیشترین حجم خرید را دارند، بیشتر طعمه این افراد سودجو هستند. وی کارتریج‌های موجود در بازار را به انواع مختلف اورجینال، طرح، تقلبی دسته‌بندی کرد که نمونه‌های طرح شامل کارتریج‌هایی هستند که در کشور چین تولید شده و روی آنها مارک برندهای معروفی مانند اچ پی کپی می‌شود. ولی در حقیقت این کارتریج‌ها اصل نبوده و به همین دلیل طرح نامیده می‌شوند. دسته دوم نیز کارتریج‌هایی هستند که در داخل کشور شارژ می‌شوند و در جعبه، پک‌بادکنی و نوار مخصوص قرار گرفته و به اسم طرح یا حتی اورجینال در بازار به فروش می‌رسند. به گفته وی، در حال حاضر در بازار جعبه‌های کارتریج با قیمت هشت هزار تومان و پوکه کارتریج با قیمت ۵۰۰ تومان از دارندگان این پوکه و جعبه‌ها خریداری می‌شود و با هزینه ای اندک، حدود یک هزار تومان شارژ می‌شوند و به اسم کارتریج نو به مصرف کنندگان با قیمتی به مراتب بالاتر از آنچه باید به فروش می‌رسند. موسویان همچنین افزود: طی مدت اخیر برخی از شرکت‌های واسطه، از شرکت‌های دولتی سفارش خرید کارتریج می‌گیرند و این کارتریج‌ها را از شرکت‌های معتبر خریداری کرده و با نسبت مشخص مثلا ۱۰ به ۱۰۰ کارتریج‌های تقلبی را در میان اورجینال‌ها به شرکت‌های دولتی عرضه می‌کنند. شرکت‌های دولتی نیز از این موضوع بی‌اطلاعند و بابت ده کارتریج تقلبی که در میان سایر کارتریج‌ها عرضه شده است بهای زیادی می‌پردازند. وی افزود در حال حاضر میزان تقلب در بازار کارتریج‌های لیزری بیش از کارتریج‌های جوهر افشان است. چرا که کارتریج‌های جوهر افشان ساختار پیچیده‌تری نسبت به لیزری‌ها دارند و به همین دلیل تقلب و شارژ این کارتریج‌ها کمتر صورت می‌گیرد.
بازار 150 میلیارد تومانی کارتریج‌های طرح و تقلبیHP
با توجه به این نکته که کارتریج یک کالای پرمصرف است و تمام کاربران چاپگر ناچارند از این کالا استفاده کنند، این کالا بازار پرمخاطبی دارد که بیش از نیمی‌از کل بازار این کالا با برندهای مختلف را نمونه‌های طرح و تقلبی در اختیار گرفته‌اند.بر اساس اعلام موسویان، مدیر فروش شرکت ایران اچ پی یکی از عرضه‌کنندگان ماشین‌های اداری، مواد مصرفی اچ پی در ایران، سود فروش کارتریج‌های تقلبی و طرح برای فروشندگان به بیش از ۳۵۰ درصد می‌رسد. درحالی‌که سود فروش کارتریج‌های اورجینال به سختی به ده درصد می‌رسد.
بر اساس اعلام کامکار، مدیرعامل شرکت سخت سیستم، تنها تولیدکننده کارتریج‌های ایرانی با برند سین سین، با بررسی‌های به‌دست آمده مشخص شده است که در سال حدود چهار میلیون کارتریج با برندهای مختلفی در بازار داخلی خرید و فروش می‌شود که از این تعداد حدود 70 درصد کارتریج‌ها متعلق به برند HP هستند، ولی از این 70 درصد حدود 50 درصد کارتریج‌ها تقلبی هستند. وی افزود: متاسفانه آماری که گمرک بابت حجم واردات کالاها ارائه می‌دهد چندان دقیق نیست و تعداد زیادی از کارتریج‌ها از مبادی غیر رسمی‌ وارد بازار می‌شوند، ولی با بررسی‌های انجام شده مشخص شده است که بیش از 80 درصد بازار کارتریج با برندهای مختلف را نمونه‌های تقلبی به خود اختصاص داده‌اند.
وی افزود: با توجه به اینکه کارتریج‌های تولیدی ما قیمت مناسبی دارند سهم فروش ما در بازار ناچیز است و ما در سال یکصد هزار کارتریج فروش داریم درحالی‌که مجوز فروش سیصد هزار کارتریج را در سال داریم.
یکی دیگر از فعالان بازار که در زمینه واردات کارتریج با برند های مختلف فعال است نیز دراین‌باره گفت: به‌طور متوسط ارزش بازار کارتریج در سال با در نظر گرفتن قیمت 100 هزار تومان برای هر کارتریج حدودا 400 میلیارد تومان است که از این میزان حدود 70 درصد بازار در اختیار یک برند که آن هم اچ پی است، بوده است. به گفته وی ارزش کارتریج‌های برند اچ پی هم در بازار حدود 280 تا 290 میلیارد تومان است که از این میزان حدود 150 تا 160 میلیارد تومان به نمونه های طرح یا تقلبی اختصاص دارند. فرجی، مدیر بازرگانی شرکت جهان گستر، یکی از عرضه‌کنندگان ماشین های اداری و کارتریج‌های HP در این باره گفت: در حال حاضر بیش از 40 درصد از نمونه‌های پرفروش کارتریج‌های HP را که شامل مدل‌های 1020(12A)، 1300(13A)، 1320(49A)، 2015(53A)، 2014(53A) و... است، نمونه‌های تقلبی به‌دست گرفته‌اند و نمونه‌های اورجینال این کارتریج‌ها در بازار متقاضیان چندانی ندارند. مدیر فروش شرکت ایران اچ پی نیز با بیان این مطلب که شرکت مذکور طی سال گذشته تحقیقات زیادی برای به‌دست آوردن آمار و ارقام و حجم کارتریج‌ها در بازار داشته است، گفت: با توجه به بررسی های شرکت ایران اچ‌پی، در سال یک میلیون و 30 هزارعدد کارتریج لیزری HP و حدود یک میلیون و 860 هزار عدد کارتریج جوهر افشان HP (هر دستگاه لیزری در سال به دو کارتریج و هر دستگاه جوهرافشان به چهار کارتریج نیازمند است) مصرف می‌شود که از این تعداد حدود پنجاه درصد بازار را نمونه‌های تقلبی لیزری و بخش کمتری را نمونه‌های جوهرافشان تقلبی تشکیل می‌دهند.
تقلبی‌ها از کجا می‌آیند
این تصور که کشور چین تولید کننده تمام کالاهای بی کیفیت است، مدت‌هاست در ذهن مصرف‌کنندگان کالاهای مختلف جا خوش کرده است و البته تا حدودی درست است. بر اساس اعلام فعالان بازار، کلیه کارتریج‌های تقلبی محصول کشور چین هستند. البته گروهی بر این باورند که برخی از افراد در امارات و در کارگاه‌های کوچک اقدام به تولید کارتریج‌های تقلبی می‌کنند.
اما فرجی، مدیر بازرگانی شرکت جهان گستر در این مورد می‌گوید: تمام کارتریج‌های طرح موجود در بازار تولید کشور چین هستند که بدون مارک یا برند HP وارد بازار داخلی می‌شوند. حری، یکی از فعالان بازار نیز می‌گوید: بسیاری از شرکت‌های فروشنده چاپگر و لوازم مصرفی سفارش تولید این کالاها را به کشور چین می‌دهند و وقتی این کارتریج‌ها وارد کشور شد برند مورد نظر خود را با ترفندهای خاصی روی کالا حک می‌کنند.
اما موسویان، مدیر فروش شرکت ایران HP در این باره می‌گوید: این گفته که تمام نمونه های تقلبی در چین تولید می‌شوند درست نیست. بلکه نمونه‌های طرح در چین و نمونه‌های تقلبی در بازار داخلی شارژ و بسته‌بندی و به اسم کارتریج نو به فروش می‌رسند.
اتحادیه و سازمان نظام صنفی مسوولند
اکثر واردکنندگان کارتریج که دل‌خونی از کارتریج‌های تقلبی موجود در بازار دارند، اتحادیه، سازمان نظام صنفی و وزارت بازرگانی را مسوول این نابسامانی می دانند.
فرجی، مدیر بازرگانی شرکت جهان‌گستر گفت: اتحادیه صنف رایانه، سازمان نظام صنفی رایانه ای و وزارت بازرگانی در این زمینه باید اقدام موثری داشته باشند. چرا که این نهادها تمام اعضای صنف را می‌شناسند و به وضعیت بازار اشراف دارند، ولی به جای اینکه با این افراد برخورد جدی کنند تنها به جریمه های اندک و ... بسنده می‌کنند. در حالی‌که با پلمب واحد تجاری و همچنین لغو مجوز فعالیت می‌توانند تا حدود زیادی در مقابل این مشکل بزرگ مانع ایجاد کنند. کامکار، مدیر عامل شرکت سخت سیستم نیز با انتقاد از عملکرد نهادهای مربوط به کنترل بازار این محصول گفت: اگرچه اتحادیه صنف رایانه، داده ورزی و ماشین های اداری، چند ماه پیش با صدور بخشنامه‌ای به توزیع‌کنندگان و فروشندگان مواد مصرفی ماشین‌های اداری هشدار داده که با متقلبان برخورد خواهد کرد، اما نه تنها اتحادیه توان مقابله با کارتریج‌های تقلبی موجود در بازار را ندارد، بلکه اداره اصناف وزارت بازرگانی هم نمی‌تواند از فعالیت این سوداگران کارتریج جلوگیری کند. وی تعداد کسانی را که کارتریج‌های اصل در بازار عرضه می‌کنند، کمتر از انگشتان دست دانست. رییس هیات مدیره اتحادیه ماشین‌های اداری و صنف رایانه اما معتقد است که نقص قانون باعث رواج این محصول تقلبی در بازار شده است. شهرام شیرمست در این مورد می‌گوید: این کارتریج‌ها اورجینال نیستند و به این دلیل که با قیمت بسیار ارزان‌تری نسبت به مدل های اصلی در بازار عرضه می‌شوند، از نظر قانون ما غیر قانونی و تقلبی به حساب نمی‌آیند، بلکه یک جنس درجه دو به حساب می‌آیند. به گفته وی در صورتی که این کارتریج‌ها برند HP یا هر برند دیگری را یدک نکشند، مشکلی ندارند و نمی‌توان عنوان تقلبی را به آنها داد؛ اما اگر این کارتریج‌ها با استفاده از یک برند شناخته در بازار به فروش برسند، با آنها برخورد می‌شود.
بیرون کشیدن مو از ماست
تشخیص کارتریج‌های اورجینال از انواع refill یا recycle موجود در بازار (که در اصطلاح فارسی شارژی یا بازسازی شده خوانده می‌شود)، با توجه به وضعیت ظاهری، نوع بسته‌بندی و کلیه موارد دیگر، برای مصرف‌کننده کاری دشوار و حتی غیرممکن است. اگر برای خرید کارتریج به خیابان ایرانشهر یا یکی از مراکز خرید و فروش کامپیوتر مراجعه کنید و دو نمونه طرح و اورجینال را با هم مقایسه کنید به سختی متوجه تمایز این کارتریج‌ها خواهید شد.
به گفته فعالان بازار توجه به قیمت کارتریج، دقت زیاد به جعبه، نوع بسته‌بندی و همچنین هولوگرام روی کارتریج تنها راه‌های تمایز نمونه اصل از تقلبی است.
فرجی مدیر بازرگانی شرکت جهان‌گستر نیز دراین‌باره می‌گوید: در حال حاضر کارتریج‌های طرح با گارانتی به فروش می‌رسند. در حالی‌که شرکت HP به دلیل اعتمادی که به کیفیت کالاهایش دارد کارتریج‌هایش را بدون گارانتی به فروش می‌رساند و اصلا کارتریج اچ پی در هیچ کجای دنیا با گارانتی به فروش نمی‌رسد. ولی در کشور ما این کالاها با گارانتی‌های من در آوردی به فروش می‌رسند و این یکی از مشخصه‌های غیر اصل بودن کارتریج‌ها است.
موسویان، مدیر فروش شرکت ایران اچ‌پی نیز دراین‌باره گفت، اگر مصرف‌کننده مشاهده کرد که قیمت کارتریج هشت درصد کمتر از قیمت واقعی بازار است باید به اصلیت این کالا شک کند. وی افزود: اگر چه تشخیص کارتریج اورجینال از تقلبی کار سختی است، ولی بادقت فراوان روی رنگ آبی رنگ جعبه و فونت کلمات تایپ شده می‌توان تا حدودی به اصلیت کارتریج پی برد.