مجتبی موسوی

هدف از نوشتن این مقاله آشنایی با کپی‌رایت و یافتن راهکارهای عملی و موثر برای کاستن از اثرات نامطبوع آن در جامعه است. کپی رایت قانون حمایت از حقوق مولف است که در پشت کتاب‌ها، فیلم و سی‌دی‌های آموزشی یا موسیقی و ... نوشته می‌شود و حق نشر را برای ناشر یا مولف محفوظ می‌دارد. این بدان معنا است که هیچ فردی حق ندارد آن سی دی، فیلم یا کتاب را بدون مجوز ناشر یا پدیدآورنده آن، در جایی تکثیر کند. در صورت عدم رعایت حقوق مولف، فرد خاطی تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد و ممکن است مشکلات حقوقی بسیاری برای او ایجاد شود.

کپی غیر مجاز اصطلاحی برای پخش غیر مجاز رسانه‌های محافظت شده پدید آورندگان دیگر است و شامل کتاب‌ها، قطعات موسیقی، فیلم، عکس، متون علمی و ادبی، نقشه‌ها، بانک‌های اطلاعاتی و ... می‌باشد.

کپی رایت (حق تکثیر) برگرفته از پیمان برن برای حمایت از دارایی علمی، ادبی و هنری است. پیمان برن تاکنون بارها مورد تجدید نظر قرار گرفته و از سال ۱۹۶۷ مدیریت آن بر عهده سازمان جهانی حمایت از حقوق مایملک معنوی (WIPO) قرار گرفته است.

پیشرفت فناوری امکان کپی غیر‌مجاز را با کیفیت عالی و در زمان اندک برای افراد خاطی فراهم می‌آورد. قبل از آن رونویسی از کتاب یا خواندن ترانه یک خواننده توسط مردم یا خواننده‌های دیگر مرسوم بود.

قانون کپی‌رایت از چه زمانی آغاز می‌شود و کی خاتمه می‌یابد؟

قانون کپی رایت از زمانی که اثری در شکلی ملموس به وجود بیاید، شامل آن اثر می‌شود. برای مثال، یک ترانه‌سرا، اشعار خود را نوشته، نام خود را امضا کرده و با گذاشتن نشانه Copyright © در کنار آن تاکید می‌کند که نویسنده اشعار است. سپس نوشته‌هایش را در پاکتی گذاشته و به آدرس خودش پست می‌کند و این پاکت را در بسته نگه می‌دارد.

در واقع شاهد او تاریخ مهر پست بر پاکت است. حالا او با در دست داشتن این نامه، اثر خود را در دفتر کپی رایت کشورش به ثبت می‌رساند تا از هرگونه سوء استفاده حمایت شود. حتی اگر شخصی قبل از ثبت رسمی اثر از آن استفاده کند، او با در دست داشتن پاکت می‌تواند مالکیت خود را به اثبات برساند. تاریخ انقضای کپی‌رایت، بر اساس پیمان برن، حداقل شامل طول حیات خالق آن و ۵۰ سال پس از مرگ او است. حق تکثیر پس از مرگ صاحب اثر به بازماندگان او منتقل می‌شود. کپی‌رایت در اینترنت یک نوع شایع از رعایت نکردن حقوق مالکیت فکری مربوط به اینترنت است.

هنگام گشت زنی در اینترنت، کپی کردن مطالب وب‌سایت‌ها با چند کلیک با انتخاب، کپی و ذخیره‌سازی انجام‌پذیر است. کپی‌برداری از این مطالب و قرار دادن آن در وبلاگ‌ها به صورت مقاله یا هر فرمت دیگر بدون اجازه و اطلاع مولف آن ممنوع است.

اگر قرار باشد مطلبی روی اینترنت نیز قرار گیرد، بایستی بی کم و کاست، تغییر، تحریف و سانسور با کسب اجازه از صاحب اثر باشد و حقوق مادی اثر باید به صاحب آن پرداخت شود. در ضمن نام نویسنده و آدرس اینترنتی او باید به صورت لینکی فعال قرار گیرد. برخی از وبلاگ‌ها نیز با امکان دانلود فیلم‌ها و موسیقی‌های جدید که تازه به بازار عرضه شده‌اند، زیان‌های جبران‌ناپذیری به پدیدآورنده آنها وارد می‌کنند.

کپی رایت در نرم‌افزارها نوشتن و تولید یک نرم‌افزار با یک تیم چند نفره، چند ماه و گاهی چند سال زمان و هزینه می‌برد. برخی افراد با کپی این نرم‌افزارها به حقوق پدیدآوردندگان آن لطمه می‌زنند. آنها قفل CDها را می‌شکنند و آن را در تیراژ زیاد در جامعه توزیع می‌کنند. در حالی‌که گرفتن یک کپی از نرم‌افزار خریداری شده برای استفاده شخصی خریدار آن مجاز است، تکثیر غیر مجاز رسانه‌ها در اغلب کشورهای دنیا جرم محسوب شده و قابل پیگرد قانونی است، البته در برخی کشورهای دنیا مانند روسیه، کشورهای آسیای جنوب شرقی و آفریقا قانون کپی رایت هنوز فعال نشده است.

نتیجه‌گیری:

۱ - مدیران سایت‌های اینترنتی هرگز نباید کتاب‌ها و مقالات دیگران را بدون اطلاع و اجازه نویسنده در سایت خود کپی کنند. به‌جای کپی مقاله بهتر است یک پاراگراف از آن را در سایت خود درج کرده و برای نمایش کامل مقاله، لینک اصلی را در سایت قرار داد.

۲ - قرار دادن فایل فیلم‌های سینمایی، ویدئوهای موسیقی یا mp۳ موسیقی‌های منتشر شده در داخل و خارج از کشور که دارای مجوز می‌باشند، در وبلاگ‌ها ممنوع است و ممکن است به فیلتر شدن وبلاگ خاطی منجر شود.

۳ - از خرید CDهای موسیقی، فیلم‌های سینمایی یا آموزشی غیر مجاز کپی شده، خودداری کرده، سعی کنید نسخه اصلی آن را تهیه کنید.

۴ - باید بیاموزیم که اگر می‌خواهیم در یک جامعه مرفه زندگی و توان، استعدادها و ایده‌هایمان را به‌طور احسن ارائه دهیم، باید به حقوق مالکیت فکری دیگران احترام بگذاریم.