م.ر.بهنام رئوف
اولین تماس غیر تجاری با موبایل در آوریل سال ۱۹۷۳ توسط دکتر مارتین، مدیر اسبق شرکت AT&T انجام گرفت و۲۰ سال بعد از آن زمان اولین تماس تلفن همراه در کشور ما برقرار شد. ۱۹ مرداد ماه، یعنی همین چند روز پیش، شانزدهمین سالگرد ورود سیم کارت به شبکه مخابراتی کشور یا همان شانزدهمین تولد همراه اول بود.

16 سال پیش یعنی تیرماه سال 1372 بود که ثبت نام تلفن همراه در کشور آغاز شد. اما به دلیل عدم استقبال در آن زمان توسط مردم، روند ثبت نام چندین ماه به طول انجامید؛ به نحوی که در نهایت شرکت مخابرات‌ایران و شرکت پست توافق کردند به کسانی که در‌این زمینه بازاریابی کنند و قادر باشند یک یا چند مشتری به پست بکشانند مبلغی به عنوان پاداش پرداخت شود.
در آن زمان با تبلیغات فراوان و با شعار «با تلفن همراه همیشه در مقصد هستید» تا اواسط سال ۷۴ جمعا ۹ هزار و ۹۴۷ نفر ثبت نام کردند که در شهریور همان سال واگذاری‌ها آغاز و بلافاصله بعد از ثبت نام به پایان رسید.
از ‌این تاریخ به بعد، مردم ورود تلفن همراه به کشور را باور کردند؛ به طوری که هجوم متقاضیان به مخابرات و بازار به حدی رسید که قیمت سیم‌کارت در آن زمان گاهی اوقات به بالای 30 میلیون ریال نیز می‌رسید.
از کالای لوکس تا نیاز روزمره
اولین آگهی که برای معرفی تلفن همراه آن زمان در روزنامه‌های سیاه و سفید اطلاعات و کیهان به چاپ رسید با این متن همراه بود. «شبکه تلفن متحرک به دو صورت قابل نصب در خودرو با به صورت دستی در اختیار متقاضی قرار داده می‌شود تا در حال تردد، توقف در منزل یا محل کار مورد استفاده قرار گیرد.» در‌این آگهی آمده بود که 5 هزار شماره ثبت نام به عمل خواهد آمد و یک‌ماه بعد از ثبت نام واگذاری‌ها صورت می‌گیرد. ‌این شبکه در آن زمان تنها محدوده تهران بزرگ را از شرق به سرخه حصار، از غرب به ابتدای عوارضی جاده کرج، از جنوب به بهشت زهرا و از شمال به ارتفاعات شمال تهران محدود می‌کرد و تنها از ساعت 8 صبح تا 8 شب قابل دسترس بود.
ارائه اولین سیم‌کارت تلفن همراه در دوران وزارت دکتر غرضی در دولت‌ هاشمی‌رفسنجانی صورت گرفت. در آن زمان متقاضیان سیم‌کارت باید یک چک بانکی به مبلغ ۵ میلیون ریال بابت هزینه اشتراک، هزینه نصب و بهای گوشی پرداخت می‌کردند. همچنین به منظور افزایش ‌ایمنی در حین رانندگی، متقاضیانی که درخواست تجهیزات اضافی جهت نصب در خودرو را داشتند، باید مبلغ ۷۰۰ هزار ریال بابت تجهیزات اضافی پرداخت می‌کردند.
با ورود اولین سیم‌کارت‌ها به بازار و در اختیار داشتن ‌این کالا که در آن زمان جزو کالاهای لوکس به حساب می‌آمد، به تدریج بر میزان متقاضیان ‌این کالا افزوده شد. در نتیجه استقبال از سوی مردم، متولیان تلفن همراه در مخابرات تصمیم گرفتند در تهران و چند شهر بزرگ ثبت‌نام انجام دهند. لذا در بهمن ماه سال 1374، از طریق پست و به صورت مکانیزه ثبت نام آغاز شد.
از آنجایی که در آن زمان در اطلاعیه‌های شرکت مخابرات‌ایران، زمان واگذاری بر حسب تاریخ و ساعت ثبت نام قید شده بود، تعداد زیادی از متقاضیان، همان روز اول حدود ساعت دو و نیم صبح به دفاتر پستی هجوم بردند.‌ این هجوم در روزهای دوم و سوم نیز ادامه داشت؛ ولی در روزهای بعد به حالت عادی بازگشت. در‌این سال در مجموع ۱۸۵ هزار و ۷۵ نفر ثبت نام کردند.
واگذاری سیم‌کارت ‌این گروه از متقاضیان که با گوشی هم تحویل می‌شد، از طریق پست و در دهه فجر سال 75 شروع و در اواخر سال 76 به پایان رسید. پایین آمدن قیمت تلفن همراه در بازار تا یک میلیون و پانصد هزار تومان، بدقولی مخابرات به دلیل تاخیر در واگذاری باعث شد تا تعداد متقاضیان برای سال 75 به 61 هزار و 900 نفر کاهش یابد.
افزایش تعداد مشترکان تلفن همراه در کشور در آن سال‌های ابتدایی ورود ‌این فناوری به کشور حاشیه‌های جالبی را نیز در پیش داشت. با افزایش تعداد مشترکان و آن هم درحالی که در آن زمان چنین فناوری برای کاربران عجیب بود، اداره تحقیقات و مطالعات اجتماعی روابط عمومی‌ شرکت مخابرات‌ایران با درج آگهی‌هایی در روزنامه‌های آن زمان اقدام به برگزاری کلاس آموزش آشنایی با نحوه استفاده از تلفن همراه کرد.
همچنین اظهارات مقامات سیاسی کشور در آن زمان نیز پیرامون ‌این فناوری شاید هم اکنون برای کاربران فعلی جالب باشد. به عنوان مثال هاشمی‌رفسنجانی در دوران ریاست جمهوری درباره استفاده از تلفن همراه در مراسم‌های گوناگون گفته بود: «تلفن دیجیتال امروز پیشرفته‌ترین ابزار استفاده از مخابرات است، خوشبختانه ما‌ این تکنولوژی را داریم و خودمان هم اداره می‌کنیم. حالا می‌توانیم‌ایمان بیاوریم به قدرت خوب نیروهای داخلیمان» یا در مراسم دیگری تاکید کرده بودند که «یک خط تلفن برکت عمر انسان را کلی بالا می‌برد و بسیاری از هزینه‌های زندگی را پایین می‌آورد.»
سیم کارت به شرط گوشی
با فراگیر شدن تعداد کاربران تلفن همراه، مشاغل وابسته بسیاری نیز در کنار آن شکل گرفت. شاید صنف تعمیرگاه‌های تلفن همراه را بتوان به عنوان اولین مشاغل در آن زمان به حساب آورد.
همانطور که گفته شد در آن زمان درست همانند سایر اپراتورهای جهان ارائه گوشی نیز بر عهده شرکت مخابرات ‌ایران بود؛ اما جدا از بحث توسعه شبکه ارتباطی در آن زمان که یکی از دلایل اصلی در تاخیر ارائه سیم‌کارت به متقاضیان بود، ارائه گوشی از سوی مخابرات به متقاضیان نیز یکی از مهم‌ترین دلایل تاخیر در عرضه سیم‌کارت بود. همچنین در آن زمان ثبت نام سیم‌کارت تنها در شهرهایی صورت می‌گرفت که حداقل ۴۰۰ متقاضی داشته باشد. بر همین اساس شرکت مخابرات‌ ایران در آن زمان تصمیم گرفت که تهیه گوشی تلفن همراه را به خود متقاضیان واگذار کند. از اواخر واگذاری‌ها سال ۷۶ بود که به تدریج روند واردات گوشی تلفن همراه به کشور به شکلی مجزا از مخابرات شکل گرفت و متقاضیان سیم‌کارت ملزم بودند که به هنگام تحویل گرفتن خط خود گوشی مورد نظر را خود به مخابرات تحویل دهند. دلیل تحویل دادن گوشی متقاضیان به مخابرات همان بحثی بود که ‌این روزها بسیاری از واردکنندگان قانونی مطرح می‌کنند. ریجستری یا فعال نمودن گوشی‌هایی که به شکل قانونی و با پرداخت تعرفه وارداتی به گمرک به کشور وارد شده است.
به همین منظور مخابرات ‌ایران در آن زمان اطلاعیه‌ای صادر کرد با این مضمون که، تمامی‌متقاضیانی که برای دریافت تلفن همراه ثبت نام نموده و وجوه مقرر را به حساب مخابرات‌ایران واریز کرده و قبض پستی در دست دارند، می‌توانند با ارائه دستگاه تلفن همراه از نمونه‌های مورد تایید شرکت مخابرات، متعاقبا از طریق شرکت پست جمهوری اسلامی ‌ایران، شماره و دستگاه تلفن خود را دریافت نمایند. همچنین متقاضیانی که قادر به تامین و ارائه دستگاه تلفن همراه هستند، باید تقاضای کتبی خود را با مشخص نمودن نوع و شماره سریال دستگاه در متن تقاضا به همراه کپی قبض پستی و کپی شناسنامه و خود دستگاه برای بررسی فنی و آماده سازی براساس تاریخ‌های تعیین شده به واحدهای امور مشترکین تحویل دهند. در آن زمان شرکت مخابرات‌ایران مبلغ 300 هزار ریال بابت هزینه آزمایش، تنظیم و تایید دستگاه به صورت علی‌الحساب از طریق قبوض کارکرد وصول می‌کرد و همچنین متقاضیانی که از‌این روش در زمره مشترکان تلفن همراه قرار می‌گرفتند، کماکان یک دستگاه گوشی از شرکت مخابرات‌ایران طلبکار بوده که بعد از فراهم شدن امکانات نسبت به تحویل آن اقدام خواهد شد. اما گوشی‌های مورد تایید شرکت مخابرات‌ایران در آن زمان عبارت بودند از: مدل‌های S4 و S6 زیمنس، مدل‌های HC600، HC800 و HC 1000 آلکاتل، مدل‌های CH337، GF337، GH388 و GF 388 اریکسون، مدل‌های 2110، 2110I، 1611 و 8110 نوکیا به همراه RC620 ساژم. به هر حال شبکه تلفن همراه کشور به تدریج و بعد از گذشت 16 سال رشد فزاینده‌ای را شاهد بود. به شکلی که در سال 1383 شرکت همراه اول به عنوان اولین اپراتور تلفن همراه کشور مصوب و خدمات ارائه تلفن همراه از مخابرات ‌ایران جدا و به ‌این شرکت واگذار شد. اولین مدیرعامل ‌این شرکت رسول سرائیان بود که در اواسط سال 85 جای خود را به وحید صدوقی داد. مدیرعامل 49 ساله‌ای که 16 سال پیش و درست در زمان زنگ خوردن اولین تلفن همراه کشور مدیرعامل صنایع الکترونیک شیراز بود و یک سال بعد از ارائه سیم‌کارت در کشور اولین تلفن همراه خود را در سال 74 خریداری کرد.