مریم عسگری
از زمانی که گوتنبرگ (مبتکر ماشین چاپ) این صنعت بزرگ را بنیان نهاد، بیش از شش قرن می‌گذرد. طی این سال‌ها صنعت چاپ تحولات عظیمی را در زمینه‌های مختلف زندگی بشر ایجاد کرده است و دستگاه‌های پیشرفته چاپ که جایگزین ماشین‌های غول‌پیکر و پرسروصدای چاپ شده‌اند خدمات گوناگونی را به انسان ارائه داده‌اند.

چاپ عکس، پوستر، متون و مطالب مختلف و ... اموری هستند که دستگاه‌های چاپ امروزه به خوبی از عهده آنها برمی‌آیند و پاسخگوی نیاز مردم هستند. این عوامل باعث شده‌اند تا امروزه اکثر دارندگان کامپیوتر این خدمات را به یک نمونه قدیمی یا پیشرفته و خانگی چاپگرها محول کنند تا دفاتر فنی چاپ و نشر. اگر گوتنبرگ زنده بود و به دنبال یک چاپگر کوچکتر و به صرفه‌تر از مدل اختراع شده خودش می‌‌گشت قطعا سری به خیابان ایرانشهر، پاساژ رضا و پاساژ پایتخت می‌‌زد و شاهد حضور مارک‌های مختلف چاپگر در بازار بود.
lexmark, Epson, canon, HP و...از برندهای مختلف چاپگر در بازار هستند که در این بین مارک‌های Canon, HP و Epson سهم قابل توجهی از بازار خرید و فروش این کالاها را به خود اختصاص داده‌اند و انواع مختلف چاپگر از سوزنی‌های
پر سرو صدا گرفته تا چندکاره‌ها را به بازار عرضه می‌کنند. البته برخی از این برندها در بازار داخلی فاقد نمایندگی هستند و با گارانتی‌های شرکتی به فروش می‌رسند. شاید به دلیل عدم وجود یک نمایندگی معتبر در بازار داخلی برای برخی از برندها باشد که شاهد عرضه نمونه‌های قاچاق یا تقلبی از این کالاها و مواد مصرفی آنها در بازار هستیم. فعالان بازار این کالا معتقدند، به دلیل سوءاستفاده برخی افراد و همچنین عدم تصمیم‌گیری اصولی در مقابله با ورود کالاهای قاچاق در این زمینه، فعالان این صنف با معضلاتی دست به گریبان هستند که باعث شده سود آنها از این بازار پرتنوع در حد ناچیزی باشد.
اما اگر گوتنبرگ زنده بود و دست بر قضا دستگاه چاپگری را به خانه می‌‌برد و بعد از مدتی به تقلبی بودن کارتریج دستگاهش پی می‌‌برد چه می‌‌کرد؟
کلاهبرداری شرافتمندانه در بازار چاپگر
اکثر ما با اصطلاحاتی نظیر شارژ کردن کارتریج، تعبیه تانگ جوهر در کنار چاپگر، کارتریج‌های طرح و ... آشنا هستیم. این اصطلاحات یا بهتر بگوییم اقداماتی که از سوی برخی از فعالان بازار چاپگر صورت می‌گیرد نه تنها باعث شده است عرضه‌کنندگان کارتریج‌های اورجینال متضرر شوند، بلکه صدمات زیادی را به دستگاه‌ها می‌زند. از همه بدتر اینکه این افراد اطلاع‌رسانی دقیقی در این زمینه به مصرف‌کننده نمی‌کنند و به عبارتی از اعتماد یا بی‌اطلاعی مصرف‌کننده به سود خود سوءاستفاده می‌کنند.
در کنار این، کارتریج‌هایی با عنوان طرح که نمونه‌های کپی‌برداری شده از کارتریج‌های اورجینال هستند در بازار به وفور موجودند که این موضوع باعث اعتراض عرضه‌کنندگانی شده است که همه امیدشان در این حوزه به فروش کارتریج است؛ چراکه به گفته فروشندگان بازار چاپگر، سود اصلی فروش در این محصولات بیشتر مربوط به مواد مصرفی که همان کارتریج‌ها و در موارد حرفه‌ای‌تر کاغذهای مخصوص است، خلاصه می‌شود. به عنوان مثال قیمت یک مدل از چاپگر‌های اچ‌پی به همراه کارتریج 45‌هزار تومان است. حال آنکه پس از مصرف، خرید مجدد کارتریج همان دستگاه حدود 40‌هزار تومان برای کاربر هزینه دارد. به همین دلیل در بین فروشندگان بازار چاپگر، اصطلاحی خیلی معروف وجود دارد با این عنوان که دستگاه‌های چاپگر به همراه آدابتور آن در حقیقت هدیه (اشانتیون) شرکت‌های سازنده روی مواد مصرفی یا همان کارتریج‌ها است. معضل دیگری که فعالان این صنف با آن مواجهند، شارژ کارتریج است که چند سالی است باب شده است و تا حدود زیادی باعث شده میزان خرید و فروش کارتریج‌های اورجینال کاهش یابد.
رنجبر، فروشنده نمایندگی چاپگرهای کانن در بازار کامپیوتر پایتخت در این باره معتقد است: از ۵ سال پیش تاکنون کارتریج‌های تقلبی به بازار ایران راه یافت. این نوع از کارتریج، نام طرح hp را با خود یدک می‌کشید.کارتریج‌های طرح در قیمت‌ها و نیز کیفیت‌های متفاوت، عرضه می‌شوند.به عنوان مثال، اگر کارتریج مدل ۴۹A اورجینال، قیمتی معادل ۶۳ هزار تومان داشته باشد، همان مدل به صورت کارتریج طرح درجه یک، با قیمت ۳۵ هزار تومان و به صورت کارتریج طرح در جه۲ و ۳ تا قیمت ۲۲ هزار تومان نیز به فروش می‌رسد.
جالب توجه است که همه این کارتریج‌ها در بسته‌بندی hp و با هولوگرام اصلی فروخته می‌شوند! بنابراین از لحاظ ظاهری تفاوتی با کارتریج‌های اصل ندارند! اما فاقد کیفیت لازم بوده و به علت استفاده از قطعات یا پودر تونر غیراستاندارد در این قبیل کارتریج‌ها، پرینتر‌های مصرف‌کنندگان آسیب دیده و موجب نارضایتی خریداران شده است.
یکی از کارشناسان بازار چاپگر نیز در این رابطه می‌گوید، متاسفانه نمونه‌های طرح کارتریج آنقدر در بازار داخلی فروش دارند که در کلاس‌های A،B،C و با قیمت‌های مختلف در بازار موجودند و فروشندگان بدون ارائه اطلاعات دقیق در مورد مضرات استفاده از این کارتریج‌ها به مصرف‌کننده آنها را به فروش می‌رسانند. به گفته وی، اکثر شرکت‌هایی که چاپگرها را با گارانتی‌های معتبر به فروش می‌رسانند در صورتی که مشکلی برای چاپگر پیش آید و مشخص شود که از کارتریج طرح یا شارژ شده استفاده شده باشد گارانتی دستگاه باطل می‌شود. اما جالب اینجاست که این کارتریج‌ها به راحتی از گمرک وارد کشور می‌شوند و حتی خود اتحادیه رایانه، داده‌ورزی و ماشین‌های اداری با عرضه این کارتریج‌ها به بازار البته با مارک شرکت تولید‌کننده مشکلی ندارد. وی که باعرضه این کارتریج‌ها مخالف است می‌گوید، چطور ممکن است شرکت‌های تولیدکننده خود نتوانند امکان شارژ کارتریج را فراهم کنند یا تانگی را برای جوهر در کنار دستگاه طراحی نکنند؟ پس مشخص است که این اقدامات باعث آسیب دیدن دستگاه می‌شود.
روستا، یک کارشناس بازار در مورد کارتریج‌های شارژی می‌گوید، هیچ کارتریجی از مارک‌های موجود در بازار برای شارژ مجدد ساخته نشده است؛ چراکه فرمول جوهر‌های شرکت‌های سازنده در حقیقت رازی است برای همان شرکت و این شرکت‌ها نیز هیچ وقت جوهر کارتریج خود را به صورت جداگانه به بازار عرضه نمی‌کنند.
مخالفان شارژ می‌گویند، به دلیل آنکه فرمول‌های شیمیایی رنگ‌های اصلی با رنگ‌های مشابه موجود در بازار تفاوت دارد، ‌ترکیب این دو نوع جوهر در کوتاه مدت باعث از بین رفتن بافت اسفنجی شده که این امر منجر به چاپ با کیفیت بسیار پایین و نیز خرابی در هد دستگاه می‌شود.
اما به گفته مسوولان فروشگاه‌هایی که بیشتر به کار شارژ کارتریج در بازار مشغول هستند، شارژ کارتریج یک چاپگر لیزری سیاه و سفید حداقل 10‌هزار تومان برای کاربر هزینه دارد که این رقم در مقابل چاپ حداقل 2‌ هزار صفحه مقرون به صرفه است. در چاپگرهای جوهرافشان رنگی نیز هر کارتریج به‌طور متوسط توانایی چاپ حداقل 150 برگ را دارد. شارژ کارتریج دستگاه‌های رنگی بین یک سوم تا یک چهارم قیمت اصلی کارتریج برای کاربر هزینه دارد. افرادی که به شارژ کارتریج در بازار مشغول هستند، معتقدند که کارتریج‌های موجود را حداقل تا دو بار می‌توان شارژ و مجددا استفاده کرد.
هزینه‌های اضافی
شاید به صرفه‌تر به نظر برسد اگر برای خرید کارتریج 12 تا 13 هزار تومان بپردازیم تا 50 تا 60 هزار تومان، اما پس از مدتی باید بابت تعمیر دستگاه مبلغ بیشتری هزینه شود.
بر اساس اعلام یکی از نمایندگی‌های فروش چاپگرهای کانن، برای جبران صدماتی که کارتریج‌های طرح، شارژ شده یا تانگ‌های کنار چاپگر به دستگاه می‌زنند گاه متحمل هزینه‌های زیادی شده است. به عنوان مثال مدل IP۴۶۰۰ که چاپگری پرفروش از خانواده HP است و این اواخر با تانگ جوهری که کنار آن قرار می‌گیرد کار می‌کند و بیشترین میزان خرید لوازم یدکی را دارد.
به گفته وی، اگر قرار باشد 30 هزار تومان صرف تعبیه تانگ جوهر شود پس از مدتی باید 70 هزار تومان بابت خرید قطعات یدکی صرف شود. پس به‌صرفه است که از کارتریج‌ اورجینال استفاده شود.
اما و اگرهای کارتریج‌های طرح
شاید اگر روی کارتریج‌های طرح عبارت مصرف این کالا باعث بروز آسیب به دستگاه می‌شود حک می‌شد و انتخاب این دستگاه با آگاهی به مصرف‌کننده محول می‌شد عرضه‌کنندگان کارتریج‌های اورجینال راحت‌تر با این مساله کنار می‌آمدند و مصرف‌کنندگان هم با اطلاع از عوارض مصرف این تجهیزات مصرفی اقدام به خرید می‌کردند. شهرام شیرمست، رییس اتحادیه صنف رایانه، داده‌ورزی و ماشین‌های اداری در این مورد می‌گوید، در صورتی که هنگام خرید به مصرف‌کننده اعلام شود که کالا اورجینال نیست و اطلاع‌رسانی شود و همچنین اگر کالا با مارک‌هایی مانند HPبه فروش نرسد موردی ندارد. به گفته وی، اتحادیه با عرضه کالای تقلبی مشکل دارد و طی آذر ماه سال گذشته تاکنون 5 وارد‌کننده این کارتریج‌ها با برند HP دستگیر شده‌اند.
به گفته وی، این حق مصرف‌کننده است که در مورد کالایی که می‌خرد دست به انتخاب بزند و می‌تواند انتخاب کند که کالای اورجینال بخرد یا طرح. پس تعاونی اتحادیه برای واردات این کارتریج‌ها با لوگوی مخصوص اتحادیه اقدام کرده است و قرار بر این است که این کارتریج‌ها با قیمتی حدود ۱۲ تا ۱۳ هزار تومان به فروش برسند.