موافق ورود برخی کالاها بدون تست استاندارد هستیم

مریم عسگری

عکس: آکو سالمی

بازار کالاهای دیجیتالی و HITECH جزو آن بازارهایی است که فعالان این صنف دل پر دردی از شرایط موجود دارند و معتقدند عدم حمایت دولت و ارگان‌های مربوطه دلیل اصلی عدم پیشرفت این صنعت در کشور و همچنین رشد پدیده قاچاق در این حوزه است. اگر چه مسوولین زیر بار این موضوع نمی‌روند و می‌گویند دولت تا حد ممکن از تولیدکنندگان و حتی واردکنندگان این صنعت حمایت کرده است، اما به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های دولت تاکنون در این زمینه موثر نبوده است و به همین دلیل تولید‌کنندگان داخلی در چنین بازار پرقاچاقی مجالی برای عرض اندام نمی‌یابند. حتی واردکنندگان از شرایط بازار گله‌مندند. در این باره و برای آگاهی از برنامه‌ریزی‌های دولت در این بخش گفت‌و‌گویی با محمود لیائی، مدیرکل دفتر برق و الکترونیک وزارت صنایع داشتیم که در زیر می‌خوانید.

مسوولیت شما در حوزه IT و الکترونیک در چه بخشی پررنگ‌تر است؟ در بخش واردات، مبارزه با قاچاق، توزیع یا ...؟

ما در تمام این بخش‌ها حضور داریم. منتها با اولویت، البته اولویت اصلی ما در بخش تولید است و می‌توان گفت هر چه مربوط به این بخش است برای ما اهمیت دارد و به همین دلیل ما به روش‌های مختلف از تولیدکننده حمایت می‌کنیم. اولویت دوم نیز بحث مبارزه با قاچاق است و ما تلاش زیادی برای رفع این معضل می‌کنیم.همچنین در بخش واردات، تعیین تعرفه‌های گمرکی،تعیین نرخ سود بازرگانی، توزیع و .... ما دخالت داریم و در مورد آنها تصمیم‌گیری می‌کنیم.

مسوولیت شما در قبال بازار در چه حدی است؟آیا شما وظیفه‌ای در قبال کالاهای بدون گارانتی و بی‌کیفیت و قاچاق که در بازار به فروش می‌رسند دارید؟

وظیفه ما در بحث سیاست‌گذاری است و ارتباط مستقیم با بازار به عهده اتحادیه و سندیکاها است؛ به عنوان مثال گمرک از بخش برق و الکترونیک وزارت صنایع استعلام می‌کند که آیا فلان محصول خارجی وارد کشور شود یا خیر؟اگر قرار است وارد شود با چه تعرفه‌ای وارد شود؟ و.... به عبارتی ما در مورد مسائل این‌چنینی بررسی می‌کنیم و نظر کارشناسی خود را می‌دهیم.

در شرایط فعلی بسیاری از تولیدکنندگان از شرایط بازار، ورود گسترده کالاهای قاچاق به بازار و ... گله‌مندند و همچنین معتقدند عدم حمایت دولت از آنها و همچنین سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان ورشکست شوند و حتی بسیاری از کارخانه‌ها تعطیل شوند و در بخش‌های دیگری سرمایه‌گذاری کنند؛ اما شما می‌گویید تمام تلاش خود را برای حمایت‌ از تولید کنندگان می‌کنید. آیا این تلاش در افزایش تعرفه‌ها خلاصه شده است؟ شما برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی چه اقداماتی کرده‌اید؟

من این حرف را قبول ندارم. در حال حاضر تولیدکنندگان مانیتور و تلویزیون از شرایط راضی هستند و گله‌ای هم ندارند. ما هم تعرفه واردات این کالاها را که در داخل کشور تولید می‌شوند افزایش داده‌ایم فقط برای حمایت از تولید‌کنندگان داخلی.

شاید در زمینه مانیتور این طور باشد، اما در زمینه تلویزیون، شاهد رشد چندانی در زمینه تولیدات داخلی نبوده‌ایم. ورود کالاهای قاچاق به خوبی بر این موضوع صحه می‌گذارد. از طرفی ما در کشور تنها مانیتور و تلویزیون تولید نمی‌کنیم. چرا فقط در بخش مانیتور باید شاهد حمایت شما باشیم؟

اولا این که ما فقط از دولت انتظار حمایت داشته باشیم و دست روی دست بگذاریم تا دولت برای رشد صنعت کاری کند درست نیست. آن هم در شرایطی که ما مدام از کوچک‌سازی حجم دولت سخن می‌گوییم و داریم به سمت خصوصی‌سازی می‌رویم.

در شرایط فعلی باید بخش خصوصی فعالیت خود را افزایش دهد و از دولت هم به عنوان یک اهرم کمکی استفاده کند. نه اینکه بخش خصوصی عدم حمایت دولت را دلیل اصلی تمام نارسایی‌ها بداند. از طرفی، مگر دولت چقدر سازوکار دارد؟ ما داریم از تمام توان خود برای حمایت از صنعت کمک می‌گیریم و به نظر نمی‌رسد دولت بتواند بیش از این انرژی بگذارد. از طرفی من معتقدم بازار مانیتور و تلویزیون به هم نزدیک است و تنها تفاوت آنها در بردهای الکترونیکی آنها است. پس ما به همان اندازه که در تولید مانیتور موفقیم در زمینه تلویزیون هم موافق هستیم؛ اما از آنجا که بازار مانیتور بازاری جدیدتر از تلویزیون است از قبل از ورود این کالا به بازار (LCDها) دولت برای تولید این کالا سرمایه‌گذاری کرد؛ در حالی که در مورد تلویزیون این طور نبود و پس از ۳۰ سال که از ورود این کالا به کشور گذشت دولت تازه به فکر سرمایه‌گذاری روی این کالا افتاد؛ ولی به طور کلی در حال حاضر این دو صنعت در کشور بسیار موفقند و من به شخصه تمام موقفیت این صنایع را ناشی از حمایت‌های دولت می‌دانم.

شما مدام از حمایت‌های دولت و ... می‌گویید و به افزایش تعرفه‌ها اشاره می‌کنید. ما می‌خواهیم بدانیم وزارت صنایع و بخش برق و الکترونیک این وزارتخانه چه سیاست‌گذاری دارد برای رشد صنایع داخلی؟ به نظر شما نوسانات نرخ تعرفه تنها راهکار است؟

ما یک سری ابزارهای حمایتی در وزارت صنایع داریم برای حمایت از تولیدکنندگان و حتی واردکنندگان در بخش خصوصی. یکی از این ابزارها تعیین تعرفه‌ها است. جلوگیری از واردات، ایجاد رقابت سالم در بازار، ارائه تسهیلات به فعالان صنایع مختلف، تنظیم صدور مجوزها و... نیز از اقدامات دیگری هستند که ما انجام می‌دهیم؛ مثلا ما هستیم که تعیین می‌کنیم در هر صنف چه تعداد پروانه بهره‌برداری باید صادر شود که بیش از حد اشباع نباشد. ما هستیم که سعی می‌کنیم یک بازار رقابت سالم ایجاد کنیم که در آن تولیدکنندگان و واردکنندگان در یک فضای سالم فعالیت کنند.

با این حال باز هم در بازار شاهد هستیم که فضای رقابتی چندان سالم نیست و علاوه بر این بازار مملو از کالاهای قاچاق و بدون گارانتی است. به نظر شما این به معنی این نیست که سیاست‌گذاری‌های شما مناسب بازار نبوده و باید در سیاست‌گذاری‌های خود تجدید نظر کنید؟

بله این گفته شما در مورد حضور کالاهای قاچاق در بازار درست است و متاسفانه در شرایط فعلی بیش از ۷۰‌درصد از محصولات الکترونیکی موجود در بازار را کالاهای قاچاق تشکیل می‌دهند؛ به همین دلیل بحث قاچاق یکی از موضوعات مهم در این ارگان است و بیشترین درگیری ما نیز همین قاچاق لوازم الکترونیکی است؛ اما باید به این نکته توجه داشت که لوازم الکتریکی و الکترونیکی جزو لوازمی‌هستند که سرعت رشد تکنولوژی در آنها بسیار بالاست و تولیدکننده داخلی نمی‌تواند در این بخش با سرعت پیش رود و به همین دلیل محصولاتی که در کشور تولید می‌شوند با یک تاخیر دو ساله نسبت به سایر کشورها وارد بازار داخلی می‌شوند؛ زیرا تا تولیدکننده بخواهد در مورد تولید یک محصول جدید تحقیق کند، برنامه‌ریزی کند و دست به تولید بزند یک پروسه یکی دو ساله پیش رو دارد و در این مدت نیز نمونه مورد نظر از طریق قاچاق یا از طریق واردات از مبادی رسمی‌ با قیمت بالا وارد بازار می‌شود و به این ترتیب برای تولید‌کننده تولید کالا صرفه اقتصادی ندارد.

از طرفی بخش الکترونیک و همچنین IT و صنایع HI TECH از جمله صنایعی هستند که بیشترین هزینه را صرف R&P می‌کند.

به عنوان مثال، از صد در صد هزینه که برای تولید کالا می‌شود ۷۰ تا ۸۰‌درصد صرف بخش پژوهش و تحقیق کالا می‌شود. با توجه به اینکه در ایران سرعت تولید هم پایین است، این هزینه هم به هزینه‌های تولید اضافه می‌شود و در نتیجه محصولات تولیدی با سرعت پایین تری تولید می‌شوند.

را‌ه‌حل شما چیست؟

چون ما تاکنون حضور موثری در زمینه جلوگیری از قاچاق نداشتیم بنا شده است که از این پس وظایف ستاد مبارزه با قاچاق در مورد کالاهای الکترونیکی و کلا آنچه مربوط به بخش الکترونیک وزارت صنایع است، به این وزارتخانه واگذار شود؛ بنابراین طرحی به کارگروه حمایت از تولید‌کنندگان رفت و قرار براین شد که در بخش قاچاق کالاهای الکترونیکی وزارت صنایع تصمیم‌گیر باشد که در حال حاضر در حال طی سیکل اداری و مشخص شدن کارسازهای اداری هستیم.

آیا شما آماری از بنگاه‌هایی که در زمینه صنایع الکترونیک و IT و HI TECH فعالیت می‌کنند، دارید؟

خیر. آمار مستند و دقیقی نداریم، زیرا صنعت IT به تازگی دارای دفتر جداگانه شده است و قبلا اداره صنایع الکترونیک و انفورماتیک، تمام امور مربوط به این بخش را انجام می‌داد؛ اما طی یک سال اخیر یک اداره مستقل برای IT در وزارت صنایع تشکیل شد و به طور مستقل به مسائل این حوزه در این بخش رسیدگی می‌شود. پس به دلیل اینکه این اداره به تازگی تاسیس شده است ما آمار دقیقی در این زمینه نداریم؛ زیرا بسیاری از تولیدکنندگان و فعالان این صنف هنوز شناسنامه دار نشده‌اند و ما نمی‌توانیم ادعا کنیم آماری که داریم آمار دقیقی است.

همان آمار ناقصی را که دارید می‌توانید ارائه دهید؟

نه تنها وزارت صنایع، بلکه حتی اتحادیه‌ها هم نمی‌توانند ادعا کنند آمار دقیقی دارند، اما برای اطلاع می‌گویم در زمینه نرم‌افزار حدود ۳۰۰ واحد فعال داریم که بیش از نیمی‌از این تعداد طی یک سال اخیر در این اداره ثبت شده‌اند.

در زمینه تولیدکنندگان نرم‌افزار هم شاهد هستیم، طی سال‌های اخیر بسیاری از تولیدکنندگان نرم‌افزار فعالیت قابل توجهی نداشته‌اند و اکثر فعالیت آنها به کپی‌برداری از نرم‌افزارهای دیگر محدود می‌شود. برخی نیز ورشکست شده‌اند و در بخش سخت‌افزار فعالیت می‌کنند. علت چیست؟

این موضوع فقط در ایران رخ نداده است و در اکثر کشورها مانند ژاپن، کره، تایوان و... این اتفاق افتاده که علت هم این است که چینی‌ها در این زمینه فعالیت زیادی دارند؛ به همین دلیل برخی از کشورها با برنامه‌ریزی دست از تولید نرم‌افزار کشیده اند و برخی مثل ایران بالاجبار.

در حال حاضر ژاپن، کره و... در بخش R&P فعالیت بیشتری دارند و چین در تمام بخش‌ها.

در مورد حذف چهار قلم از لیست کالاهای مشمول استاندارد اجباری توضیح دهید. همچنین شنیده می‌شود این چهار قلم کالا بدون انتقال ارز وارد کشور می‌شوند، اما اداره استاندارد با این کار مخالف است. این تصمیم به چه دلیل اتخاذ شد؟

این چهار قلم شامل چاپگر، اسکنر، دستگاه‌های فتوکپی و سرور است که این کالاها از اول هم مشمول این قانون نبودند و بر اساس قانون این وزارت صنایع است که می‌تواند تصمیم بگیرد که چه کالایی مشمول قانون استاندارد اجباری قرار‌گیرد و تعرفه چقدر باشد و ...وزارت صنایع نیز با توجه به شرایط بازار و اینکه این کالاها در کشور تولید نمی‌شوند تصمیم گرفت حداقل تعرفه (چهار‌درصد) برای آن اعمال شود و از لیست کالاهای مشمول استاندارد اجباری نیز حذف شوند. نظر اداره برق و الکترونیک واردات صنایع این است که به عنوان پیش نیاز رشد صنعت، باید یک سری از کالاها با تعرفه اندک و بدون انجام تست اداره استاندارد وارد بازار شوند.

یعنی کالاهایی که وارد کشور می‌شوند نیازی به تست ندارند؟

به نظر من آزمایشگاه‌هایی که در اداره استاندارد وجود دارد، آنقدر تخصصی نیست که بتواند از عهده تست کیفی محصولات بر آید؛ به همین دلیل طبق استعلامی‌که اداره استاندارد از ما کرد، ما اعلام کردیم که موافق نیستیم، این کالاها مشمول قانون استاندارد اجباری باشند.

در مورد سندیکای تولیدکنندگان تجهیزات بانکی و دلایل تاسیس این سندیکا توضیح دهید. چه خلائی احساس شد تا شما این سندیکا را تاسیس کنید؟

قطعا یک خلاء باعث شد تا ما این سندیکا را تاسیس کنیم. ما بررسی کردیم و ملاحظه کردیم که با یک بازار مصرف با سی هزار شعبه بانکی مواجه هستیم و با اینکه نمی‌توانیم بگوییم این صنعت در کشور ما نوپا است، اما تمام تجهیزات این صنعت در شعبه‌ها، از خارج از کشور وارد می‌شود؛ البته به صورت جسته و گریخته برخی از کالاها مانند ماشین‌های اسکناس شمار در ایران تولید می‌شود، ولی ما نیاز داشتیم که تمام محصولات در کشور تولید شود، چون تولیدکننده توانایی تولید این دستگاه‌ها را دارد؛ به همین منظور ما از یک سال قبل از تولید دستگاه‌های ATM حمایت کردیم و به فکر ایجاد یک سندیکا برای تولیدکنندگان تجهیزات بانک‌ها افتادیم. پس با پیشکسوتان این بخش مشورت کردیم و قرار بر این شد تا با حمایت دفتر برق و الکترونیک وزارت صنایع چنین سندیکایی تاسیس شود.