کشاورزانی که دیتا می‌کارند

بازار دیجیتال- رشد ۶۰‌درصدی تعداد دفاتر خدمات ارتباطی در سال ۸۶ را می توان دستاوردی مناسب اما ناکافی در این حوزه دانست؛ چرا که بر اساس برنامه چهارم توسعه،‌ تعداد این دفاتر تا دو سال دیگر باید به ۱۰‌هزار عدد برسد که به نظر می‌رسد به منظور تحقق اهداف برنامه، ‌تلاش‌های مضاعفی باید از سوی مسوولان صورت گیرد. کارشناسان بر این باورند تا با توسعه این دفاتر و ارائه خدمات مخابرات،‌ پست و پست بانک در آن‌ها، موفق به کاهش سفرهای غیرضروری روستاییان به شهرها شوند، امیدی که به نظر می‌رسد دور از دسترس نباشد؛ چرا که بر اساس آمارهای موجود، ‌تنها حدود ۴۰۰ دفتر ICT روستایی در استان اصفهان توانسته است بیش از یک‌میلیون و ۱۰۰‌هزار سفر روستاییان را در سال‌جاری حذف کند.

از سوی دیگر مسوولان پست بانک نیز تلاش می‌کنند تا با راه‌اندازی دستگاه‌های پایانه فروش (pos ) در این دفاتر، ‌امکان خرید الکترونیکی را برای روستاییان فراهم کرده و اهالی این مناطق بتوانند به کمک اینترنت نیازمندی‌های خود را خرید، از طریق این دستگاه‌ها وجه آن را پرداخت و به کمک پست آن‌ها را بدون نیاز به حضور در شهرها، دریافت کنند.

اما یکی از وعده‌هایی که از سوی مسوولان در سال گذشته داده شده بود که تاکنون هیچ اطلاعی از اجرایی شدن یا نشدن آن ارائه نشده،‌ حضور وزارت‌خانه‌های کشور، جهاد کشاورزی، بهداشت و آموزش و پرورش و همچنین سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام‌خمینی(ره) به منظور تعیین خدمات قابل ارائه به صورت الکترونیکی در روستاها است.

بر نامه چهارم و ICT روستایی

برخی از کارشناسان برنامه چهارم توسعه کشور را نقطه عطفی در توسعه فن‌آوری اطاعات و ارتباطات در روستا‌ها می‌دانند.

بر این اساس، باید تا پایان برنامه چهارم، ۱۰‌هزار دفتر ICT روستایی تجهیز شود و برای اینکه دفاتر ایجاد شده بتوانند برای یک دوره پنج ساله از حمایت‌های دولتی برخوردار شوند، اعتباری معادل ۵۰۰‌میلیارد ریال برای پرداخت به اپراتور‌های دفاتر در نظر گرفته شد.

به همین منظور، اسفند ماه سال ۸۴، موافقت نامه‌ای میان سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و شرکت مخابرات ایران برای تجهیز و بهره‌برداری ۱۰‌هزار دفترICT به امضا رسید و در همین راستا نیز مرداد ماه سال گذشته، دو‌هزار دفترICT روستایی به طور متمرکز به بهره‌برداری رسید.

به گفته مسوولان، برای ایجاد یک دفتر ICT مبلغی نزدیک به ۱۸۰‌میلیون‌ریال بودجه اختصاص داده شده که تامین ملزومات سخت افزاری و تجهیز دفاتر ICT روستایی بر عهده شرکت‌های مخابراتی استانی قرار داده شده و تامین نرم‌افزارهای مدیریتی و امنیتی برای ارائه سرویس در روستاها نیز توسط شرکت فن‌آوری اطلاعات صورت می‌گیرد.

ارتباط‌رسانی به روستاها

اما دفاتر خدمات ارتباطی،‌ تنها تلاش برای توسعه ارتباطات روستایی نبوده، طی سال‌جاری و به گفته وزیر ارتباطات، به ‌تمامی روستاهای بالای ۵۰ خانوار ارتباط رسانی شده است و با استفاده از تکنولوژی GSM،‌ تعداد زیادی از روستاییان امکان استفاده از تلفن‌همراه روستایی را یافته و از خدمات مرتبط با آن بهره‌مند شده‌اند.

به گفته محمد سلیمانی،‌ سال آینده نیز ارتباط رسانی به روستاهای بالای ۲۰ خانوار و روستاهای عشایر نشین هدف‌گذاری شده که به نظر می‌رسد با شرایط موجود این هدف نیز دست‌یافتنی باشد.

تلاش‌های موازی

اما مواردی که به آن‌ها اشاره شد، تنها تلاش‌های صورت گرفته در خصوص توسعه ICT روستایی در کشور نبوده، بلکه پیش از این، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشورمان با همکاری برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) تصمیم به طرح و اجرای مراکز فن‌آوری اطلاعات در چهار روستای کشور در قالب طرحی با نام «به‌کارگیری فن‌آوری اطلاعات برای توسعه انسانی پایدار (IT for SHD)» کرد تا پس از بررسی و ارزیابی طرح و مراحل اجرایی و مشخص شدن نقاط قوت و ضعف آن نسبت به گسترش این فن‌آوری به سایر مناطق روستایی کشور اقدام کند.

برای این منظور با ایجاد کار گروهی مشترک تصمیم بر آن شد که پیش از استقرار مراکز در مناطق روستایی، طرحی بر اساس مطالعات پروژه‌های انجام شده در سایر کشورها تدوین شده و پس از تصویب نهایی طرح و راه‌اندازی نمونه آزمایشی آن در شهر، امکانات و تجهیزات به مناطق روستایی از پیش تعیین شده انتقال یابد.

در همین راستا و با هدف بررسی پروژه‌های انجام شده در سایر کشورها و از آن‌جایی که کشور هند در زمینه فن‌آوری اطلاعات برای خدمت‌رسانی به شهروندان و روستاییان در کشورهای درحال توسعه پیش‌رو بود، شورای طرح، تصمیم گرفت با برگزاری یک سفر تحقیقاتی بازدیدی از پروژه‌های خدمات IT هند در شهر حیدرآباد به‌عمل آورد.

با توجه به گزارش سفر انجام شده، طرح مطالعاتی و اولیه ایجاد مراکز خدمات بزرگ فن‌آوری اطلاعات روستایی تدوین شد که با بررسی‌های صورت گرفته و با‌اندکی تغییر تصویب شد. بر اساس این طرح واحد متمرکزی در یک روستا برای دسترسی روستاییان به رایانه و اینترنت ایجاد می‌شود.

آشنایی روستاییان به فن‌آوری اطلاعات و ایجاد جسارت در روستاییان برای بهره‌گیری از این فن‌آوری و آموزش به روستاییان برای استفاده از خدمات On line و off line فن‌آوری اطلاعات برای تسهیل و تسریع امور مربوط به روستا با هدف افزایش رفاه و بهره‌وری از جمله اهداف اصلی این طرح است که در کنار آن، جلب مشارکت عمومی مردم و مقامات محلی و ایجاد زمینه و توانایی برای اداره این مراکز به‌عنوان اهداف فرعی آن در نظر گرفته شد.

روستای مرانک شهرستان دماوند استان تهران، روستای تیس شهرستان چابهار استان سیستان و بلوچستان، روستای مهاباد شهرستان اردستان استان اصفهان و روستای ورق شهرستان آوج استان قزوین، چهار روستایی بودند که برای اجرای این طرح انتخاب شدند.

هزینه اجرای طرح

جهت تحقیق، برگزاری کارگاه و همچنین راه‌اندازی سخت‌افزاری مراکز مبلغ ۱۰۰‌هزار دلار از سوی سازمان ملل اختصاص یافت و هزینه‌های نگهداری و پشتیبانی آن‌ها نیز از محل اعتبارات طرح توسعه و کاربری فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات (تکفا) و بودجه IT سازمان مدیریت استان‌ها تخصیص پیدا کرد.

از سال ۸۳ عملیات اجرایی طرح آغاز شد که بر اساس شنیده‌ها ۱۰‌هزار دلار هزینه تحقیقات شد و راه‌اندازی هر مرکز نیز بین ۶۰ تا ۷۰‌میلیون ریال هزینه دربر داشت که در نهایت تا تیر ماه سال ۸۴ هر چهار مرکز پیش‌بینی شده راه‌اندازی شده و در مرداد سال ۸۴ با حضور مسوولان و دست‌اندرکاران طرح گزارش دستاوردهای این طرح ارائه شد.

بر اساس این گزارش، افزایش ۵۰‌درصدی ساعات کار با رایانه، افزایش ۵۰‌درصدی آشنایی کاربران با نرم‌افزارهای کاربردی و افزایش ۳۰‌درصدی کاربران اینترنت و همچنین فعال‌سازی کاربران مرکز در استفاده از IT برای امور روزانه مانند تجارت از جمله دستاوردهای این طرح اعلام شد و بر اساس آن پیشنهاد ایجاد ۵۰ مرکز توسط دولت تا پایان سال ۸۴ ارائه شد.

اما بعد از پی‌گیری‌های صورت گرفته و بر اساس شنیده‌ها متاسفانه پس از اجرای پایلوت طرح و زمانی که باید از تحقیق و تجربه به‌دست آمده بهره برد، به‌علت تغییر و تحولات صورت گرفته در دولت‌، ‌پی‌گیری و توسعه طرح مذکور متوقف شده است که جا دارد مسوولان دولتی در جهت تحقق اهداف این طرح همت بیشتری داشته باشند.