گفت‌وگو
ICT در خدمت نابینایان
سونیتا سراب پور- امروزه پیشرفت دانش بشری باعث شده روز به روز دستاوردهای جدیدی وارد حوزه زندگی انسان شود، که این دستاوردها تنها مربوط به زندگی افراد معمولی جامعه نیست. بلکه زندگی و فعالیت‌های افراد خاص جامعه مثل نابینایان و معلولان را هم تحت‌تاثیر خود قرار داده است. نابینایان و کم‌بینایان قشری از جامعه هستند که برای رفع نیازهای خود از دیرباز محتاج کمک اطرافیان خود بوده‌اند. اما امروزه فناوری و اطلاعات به آنها کمک می‌کند تا این خلاء موجود را پر کنند. امروز شرکت‌های زیادی در زمینه تولید نرمافزار و سخت‌افزار ویژه نابینایان فعالیت می‌کنند و با تولید محصولات خود کمک می‌کنند تا افراد نابینا نیز هم پایه افراد عادی جامعه از نوآوری‌های این جهان مجازی بهره‌مند شوند.
شرکت پکتوس که سال‌ها است در زمینه تولید نرمافزار و سخت‌افزار ویژه نابینایان در کشور فعالیت می‌کند، در ۲۳مهر ماه و هم‌زمان با روز جهانی نابینایان ۲پروژه نرم‌افزاری شامل نرمافزار نوید ۵ و پکجاز ۸ را به بهره‌برداری رساند.
برای آشنایی بیشتر با ویژگی‌های این نرمافزار گفت‌وگویی با سعید صادق‌پور مدیر اجرایی تیم تحقیقاتی پکتوس انجام داده‌ایم که می‌خوانید:
به عنوان نخستین سوال مایلیم بدانیم نرمافزار ارائه شده توسط شرکت شما چه ویژگی دارد؟
برای دسترسی نابینایان به اطلاعات صفحه نمایش رایانه لازم است که اطلاعات توسط یک نرمافزار ویژه از صفحه نمایش برداشته شود. یعنی اطلاعات به صورت صوتی خوانده و از متن به گفتار فارسی تبدیل شود. در کنار این عمل اطلاعات بخش شده توسط دستگاه‌های جانبی که با USB به کامپیوتر اتصال پیدا می‌کند به نام دستگاه برجسته‌نگار تبدیل به بریل شود و نابینایان با لمس کردن آن بتوانند اطلاعات صفحه نمایش را بخوانند. این ترکیب صوتی و بریل بهترین ترکیب برای جایگزینی صفحه نمایش برای نابینایان به حساب می‌آید. روش صوتی سرعت بهتر و بریل دقت بالاتری دارد. در نبود دستگاه برجسته‌نگار افراد نابینا می‌توانند با استفاده از همین نرمافزار ارائه شده تحت عنوان «پکجاز ۸» از اطلاعات صفحه نمایش استفاده کنند. یعنی این نرمافزار تمام اطلاعات صفحه نمایش را به صورت صوتی ارائه می‌کند. بخشی از این اطلاعات انگلیسی هستند که نرمافزار «جاز» به عنوان یک نرمافزار صفحه‌خوان آنها را از روی صفحه نمایش برداشته و به خروجی صوتی می‌دهد تا اطلاعات خوانده شود. در یک بخش نرمافزار جاز دیگر توانایی انجام کار را ندارد آن هم زمانی است که نرمافزار به یک متن فارسی برخورد کند. در این مرحله نرمافزار «پکجاز ۸» در کنار «جاز» فعال می‌شود و اطلاعات فارسی را می‌خواند.
در کنار ارائه این نرمافزار هم نیاز به یک نرمافزار کاربردی (مثل حسابداری، زرنگار و...) هم هست که در این بخش نرمافزار کاربردی به نام «نوید ۵» را ارائه کردیم که شامل ۶ برنامه کاربردی است. این برنامه قابلیت خروجی به صوت و بریل را دارد که شامل ویرایشگر بریل و گویا، کتابخانه الکترونیکی، فرهنگ لغات انگلیسی و فارسی، قرآن با ترجمه، شطرنج، بانک اطلاعات فردی و... است.
محصولات جدید چه تفاوتی با نرم‌افزارهای عرضه شده در گذشته دارند؟
در واقع در گذشته چنین نرم‌افزارهایی به نام نوید ۴ و پکجاز وجود داشت اما تفاوتی که در تولید نرم‌افزارهای جدید صورت گرفته استفاده از صدای ماشینی در صوت و متن است. یعنی در گذشته کلمات با صدای ضبط شده انسانی وجود داشت که کلمات را به هم می‌چسباند و بعد می‌خواند.یکی از نقاط ضعف این شیوه این بود که در خواندن کلمات دستگاه حالت کلمه مثل کسره‌‌های اضافه را رعایت نمی‌کرد.اما در شیوه جدید صدای ماشینی به این صورت عمل نمی‌کند یعنی تمام کلمات را قبل از اینکه به خروجی دهد پردازش می‌کند. این امکان در نرمافزار «جاز ۸» ارائه شد که تمامی فرهنگ دهخدا را شامل می‌شود و بانک اطلاعاتی آن فوق‌العاده کامل است.
چه مدت زمان برای تولید این نرم‌افزارها صرف شده است؟ آیا امکان صادرات به کشورهای دیگر هم وجود دارد؟
مدت زمان زیادی برای تولید این نرم‌افزارها صرف شده است در واقع ما این طرح را در حدود ۲ سال پیش آغاز کرده و در ۲۳ مهرماه که روز جهانی نابینایان بود به بهره‌برداری رساندیم. در زمینه صادرات هم امکان صادرات آن وجود دارد، اما مزیت رقابتی آن تنها در زبان فارسی است و متقاضیان آن تنها فارسی‌زبانان خواهند بود. به طور کلی به غیر ایران شامل کشورهای تاجیکستان و افغانستان هم می‌شود.
برای استفاده از این نرمافزار حتما باید از کامپیوترهای خاص آن استفاده شود.
حسن این برنامه این است که کاملا Pccompatible است یعنی روی هر نوع کامپیوتری قابل نصب است. این برنامه‌ها مانند سایر نرم‌افزارها مثل windowsxp و... روی کامپیوتر نصب می‌شوند بعد از نصب، کاملا فعال بوده و افراد نابینا می‌توانند از آن استفاده کنند.
در طراحی این نرمافزار آیا از نمونه‌های خارجی آن هم الگوبرداری شده است؟
به هیچ‌وجه، چون این طرح متن و صوت است. (Text tospeed) به همین دلیل نمی‌توانستیم از نمونه‌های عربی، انگلیسی، ایتالیایی و... الگوبرداری کنیم. این نرمافزار تنها نمونه‌ای است که تا به امروز در دنیا برای فارسی‌زبانان به بازار عرضه شده است و چون ویژگی‌های خاص زبان فارسی را دارد فعلا در دنیا منحصر به فرد است.
در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات چه فعالیت‌های دیگری برای نابینایان انجام شده است؟
تا به حال ۹ ثبت اختراع داشتیم که به طور کلی می‌توان به چاپگر، دستگاه سروش (برای انتقال مفاهیم تصویری به نابینایان)، دستگاه اسفندیار (یادداشت الکترونیکی قابل حمل برای نابینایان)، دستگاه برجسته‌نگار که شامل کیبورد و مانیتور بریل مخصوص نابینایان در مدل‌های ۱ و ۲و ۳ اشاره کرد. این آخری حتی برنده جشنواره خوارزمی نیز شده است.
آیا در زمینه تولیدات ویژه نابینایان حمایتی از شما صورت می‌گیرد، این حمایت‌ها در چه زمینه‌ای بود؟
تا به حال حمایت‌هایی از ما انجام شده که بیشترین آنها مربوط به طرح تکفا بوده است. همچنین صندوق حمایت الکترونیکی (به شکل پرداخت وام به صورت کم‌‌بهره) و شورای عالی انفورماتیک در بحث صادرات نیز حمایت‌هایی از ما انجام داده‌اند.
ارسال نظر