تحقیق و توسعه حلقه گمشده بازار آی‌تی ایرانی
بندبازی با چشم بسته
سابق بر این هر چه تولید می‌شد در بازار داخلی قابل عرضه بود، اما در حال حاضر وضعیت بازار جهانی و بازار داخلی به نحوی است که گرایش مصرف‌کنندگان عامل جهت‌دهنده عرضه کالا در بازار به شمار می‌رود و مصرف‌کنندگان هر چیزی را خریداری نمی‌کنند.
مریم عسگری
سابق بر این هر چه تولید می‌شد در بازار داخلی قابل عرضه بود، اما در حال حاضر وضعیت بازار جهانی و بازار داخلی به نحوی است که گرایش مصرف‌کنندگان عامل جهت‌دهنده عرضه کالا در بازار به شمار می‌رود و مصرف‌کنندگان هر چیزی را خریداری نمی‌کنند.
به عبارتی پس از آنکه نیازها جای خود را به سلیقه و علایق مشتری دادند دیگر نه تنها تولید، بلکه عرضه کالا به بازار به شیوه سنتی امکان‌پذیر نبود، بلکه شرکت‌هایی که به شیوه‌های سنتی به راه خود ادامه دادند به ورطه نابودی کشیده شدند. در همین زمان بود که تولید‌کنندگان و عرضه‌کنندگان دریافتند باید به روش‌های نوینی برای ادامه حیات در بازار رقابتی روی آورند که استفاده از تحقیقات بازاری یکی از روش‌های مهم در این زمینه است.
تحقیق بازار چیست؟
اساسا تحقیق بازار، مشاهده عملکرد مشتریان به منظور درک این که چیزی توجه آنها را جلب می‌کند و نهایتا نتیجه‌گیری کردن از این مشاهدات است. به بیانی رسمی‌تر تحقیق بازار، جمع‌آوری، ثبت و تحلیل سیستماتیک و هدفمند داده‌ها درباره مشکلات مرتبط با بازاریابی کالاها و خدمات یا جمع‌آوری اطلاعات از بازار هدف برای کمک به تصمیم‌گیری درست و سریع مدیران شرکت‌ها است.
شرکت‌های تولیدی و واردکنندگان با درک اهمیت تحقیقات بازاری به این نتیجه رسیدند که به بررسی سلایق مصرف‌کنندگان بپردازند و در مورد سلیقه و خواست مصرف‌کنندگان تحقیق کنند. این دست تحقیقات در شرکت‌های بزرگ رسانه‌‌ای معمولا به عهده واحد تحقیق و توسعه یا همان آر‌اند‌دی (D&اR) است که به مثابه مغز و کابین خلبان شرکت عمل می‌کند. این واحدها مدام وضعیت موجود را بررسی می‌کند و الگوهای مطلوب را ارائه می‌دهد. در حال حاضر اکثر شرکت‌هایی که در زمینه رایانه و محصولات کامپیوتری فعالیت می‌کنند چنین واحدی را در دل مجموعه خود دارند، اما شرکت‌های آواژنگ و همکاران سیستم در این زمینه موفق تر عمل کردهاند.
هر چند در ایران تنها تعداد محدودی از شرکت‌ها در زمینه تحقیق و توسعه فعالیت و سرمایه‌گذاری کردهاند، اما جای خالی تحقیق و توسعه در سطوح کلان‌تر بازار کاملا خالی است. در حوزه آی‌تی تنها شرکتی که به شکلی کلان صرفا به تحقیق و توسعه می‌پرداخت شرکت ثنارای بود. شرکتی که خود کنسرسیومی از ده‌ها شرکت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بود که کمبود این موضوع را ضعف بازار فعلی می‌دانستند. به‌رغم این خواست مشترک، اما ثنارای در مسیر پیش رو چندان موفق نبود و فعالیت آن دو تا سه سال بیشتر ادامه نیافت. ذوالفقاریان، مدیرعامل فعلی شرکت ثنارای در این زمینه می‌گوید: ثنارای یک شرکت کنسرسیومی است که با همکاری حدود ۶۷ شرکت فعالیت خود را آغاز کرد تا فعالیت‌های IT در کشور توسعه یابد. در همین راستا، ثنارای اقدام به راه‌اندازی یک بخش تحقیقاتی کرد و روی پروژه‌های تحقیقاتی که از طریق مراکز IT دولتی ارجاع می‌شد کار می‌کرد. این پروژه‌ها نیز در زمینه‌های مختلفی چون نرخ نیروی کارشناسی بازار IT در کشور، وضعیت بازار IT کشور و طرح تکفا و.... بود. اهمیت این تحقیقات در حدی بود که ما این آمار و اطلاعات را به نمایشگاه‌هایی مانند سبیت، جی‌تکس و... ارائه می‌کردیم، اما پس از مدتی بودجه‌ای که مربوط به انجام این کارها بود قطع شد و ما نیز ناچار شدیم عطای تحقیقات بازار را به لقایش ببخشیم. به‌رغم این که ثنارای خود نخستین نمونه تحقیق و توسعه در بازار آی‌تی ایران به شمار می‌رفت، اما ذوالفقاریان نیز تصریح می‌کند: اگر چه ما آمارو اطلاعات را از ۳۵ مرکز مختلف در ایران نظیر شورای عالی انفورماتیک،ICT، ریاست‌جمهوری و ... دریافت می‌کردیم، اما در خود گزارش اشاره می‌کردیم که این آمار و اطلاعات هرگز قطعی و دقیق نیستند.
جای خالی واحد تحقیق بازار در ایران
اطلاعاتی که از تحقیق بازار به دست میآیند از آن دستهای نیستند که تنها فایده آنها دانستن‌شان باشد و اصطلاحا اطلاعات عمومی به شمار رود. بلکه تحقیق بازار باید بتواند در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک کسب و کار راهنما باشد. این تحقیق هنگامی باارزش است که بتواند منشاء درآمدی بیشتر باشد از هزینهای که ایجاد شده است. تحقیق بازار ارتباطی بین تولیدکننده یا عرضه‌کننده کالا با مشتریان فعلی و بالقوه برقرار میسازد و کمک می‌کند تا فرصت‌ها در بازار قابل تشخیص باشند. به عبارتی تحقیق بازار ریسک فعالیت‌ها را کاهش می‌دهد، مشکلات بالقوه را کشف و شناسایی می‌کند و کمک می‌کند که پیشرفت‌های خود را پیگیری کنید. متاسفانه با وجودی که کشور ما در زمینه IT یک کشور جوان و نوپا است و سابقه چندانی ندارد توجه چندانی به واحدهای تحقیق نمی‌شود و در سراسر کشور حتی یک واحد فعال برون‌شرکتی نمی‌توان یافت. باقر بحری یکی از مدیران شرکت سازگار ارقام در این زمینه می‌گوید: وجود واحد تحقیقات بازار یک نیاز بزرگ است که در سایر کشورها به این نیاز پی برده‌اند، ولی متاسفانه در ایران هنوز به آن پی نبرده‌اند. به گفته وی، اهمیت این موضوع به حدی است که در کشورهای پیشرفته واحد تحقیق بازار بالای واحد فروش قرار دارد، ولی در ایران این واحد به عنوان زیرمجموعه واحد فروش فعالیت می‌کند. بحری معتقد است وظیفه گردآوری اطلاعات بازار باید به شرکت‌های مشاوره‌ای محول شود که در زمینه IT در این زمینه شرکتی فعال نیست و نیاز آن به شدت حس می‌شود. به عبارتی اطلاعات بازار ایران به شیوه کاملا سنتی کسب می‌شود که این اصلا خوب نیست.
کوروش عباسی مدیر بازاریابی و روابط‌عمومی گروه آواژنگ در این زمینه می‌گوید: بی‌شک وجود چنین واحدهایی نه تنها باعث می‌شود عرضه‌کنندگان کالا از خواست و نیاز مشتریان آگاهی یابند، بلکه به مصرف‌کنندگان نیز کمک می‌کند تا بتوانند کالای مناسب خریداری کنند.
از طرفی وجود چنین واحدهایی باعث پویایی بازار کامپیوتر ما می‌شود. ما می‌توانیم در یک ارتباط مفید با مصرف‌کننده هم مطابق نیاز او حرکت کنیم و هم از بروز اتفاقاتی مانند بحران، رکود یا خمودگی در بازار مطلع شویم یا حداقل آن را پیش‌بینی کنیم، یا با آن مقابله کنیم. به همین دلیل شرکت‌هایی که فراهم‌کننده کالا در بازار هستند باید به هماهنگی نیازهای جامعه و کالای عرضه شده نیز توجه داشته باشند که مسوولیت این موضوع به عهده واحد تحقیق و توسعه شرکت‌ها است.
این واحدها مشخص می‌کنند چه زمانی، در چه محدوده زمانی کالای جدید باید وارد بازار شود و اینکه یک کالا چه زمانی از رده خارج می‌شود. به عبارتی مقطع زمانی و حیطه مکانی عرضه کالا ارتباط مستقیم دارد با اطلاعاتی که از بازار به دست می‌آید. وی افزود؛ هنوز این فروشنده‌ها هستند که در بازار مشخص می‌کنند چه کالایی خوب است ،چه کالایی بخریم و... و اگر این تصمیم‌گیری از جانب فروشنده با توجه به عوامل کلان تری بررسی شود نتیجه بهتری می‌گیریم. به عقیده وی اگر مباحث تحقیق و توسعه جزیی باشد خیلی سریع به بن‌بست می‌خوریم. پس باید به این مسائل دیدی عمیق و کلان داشته باشیم. باید از روی شرکت‌های بزرگ فعال در این زمینه مانند گارتنر الگوبرداری کنیم و با شرکت‌های مادر لینک شویم. وی در رابطه با اینکه چرا در کشور به واحدهای تحقیق بازار توجه زیادی نمی‌شود، گفت: شاید شرکت‌های کامپیوتری در ایران به دلیل عمر کوتاهی که دارند نیاز به وجود چنین واحدی را حس نکرده باشند. از طرفی برخی از شرکت‌ها این نیاز را حس کردهاند و توانایی اجرای آن را ندارند.
شیرمست:
تحقیق و توسعه لازم نیست
در این که بازار ایران نیاز به یک واحد تحقیق بازار با اطلاعات دقیق و قابل استناد دارد شکی نیست. برخی معتقدند وجود چنین واحدهایی در کنار مراکز خرید و فروش رایانه یا اتحادیه و .... لازم است. برخی نیز وجود چنین واحدهایی را در تهران لازم ندانسته و معتقدند لزومی در راه‌اندازی چنین واحدهایی وجود ندارد. شیرمست رییس اتحادیه ماشین‌های اداری معتقد است راه‌اندازی چنین واحدی در اتحادیه تهران لزومی ندارد، چراکه وظیفه گردآوری این اطلاعات به عهده وزارت بازرگانی است و اگر اتفاقی در این زمینه بیفتد به ما اعلام می‌کنند. به عقیده شیرمست از آنجا که فعالیت‌های تجاری در تهران روشن و مشخص نیست و شرکت‌ها آمار دقیق و درست را ارائه نمی‌کنند، راه‌اندازی چنین واحدی تنها صرف وقت و هزینه بیهوده است، اما در سطح کشوری راه‌اندازی چنین واحدی می‌تواند پیشنهاد خوبی باشد. ما در برنامه خود داریم واحدی تحت عنوان واحد تحقیقات بازار در اتحادیه کشوری راه‌اندازی کنیم و اتفاقات بازار به ویژه در بازار شهرستان را گردآوری و منعکس کنیم.
لزوم راه‌اندازی واحد تحقیقات بازار
اگر چه تحقیقات بازاری نخستین و بهترین راه برای شناخت خریداران است و عملا این روش وسیله‌ای است برای شرکت‌هایی که فعالیت خودشان را بر محوریت مشتری‌مداری تنظیم کردهاند و همچنین بر اساس تحقیقات بازار می‌توان عوامل قابل کنترل و غیرقابل کنترل را شناسایی و بر اساس آن تصمیم‌گیری کرد، اما این واحدها در کشور ما جایگاه چندانی ندارند و اگر همچنین واحدهایی وجود داشته باشند چندان در زمینه ارائه اطلاعات دقیق و صحیح قابل استناد نیستند، شرکت‌های عرضه‌کننده کالا نیز به واحدهای تحقیق و توسعه بازار خود بسنده کردهاند و این نیاز را حس نکرده‌اند که وجود چنین بازاری در سطح کلان در زمینه رایانه تا چه حد می‌تواند به رشد و توسعه فعالیت آنها کمک کند. ذوالفقاریان مدیر عامل شرکت ثنارای معتقد است: تحقیقات بازار به عرضه‌کنندگان کالا و مصرف‌کنندگان این اجازه را می‌دهد که از فرصت‌های موجود در بازار با استفاده از توان حداکثر سازمانی استفاده مطلوب کرده و به عبارتی مبنای صحیح بین تقاضا، عرضه تولید و فروش ایجاد کرده است. تحقیقات بازار مانع از تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای و بی‌پایه بدون توجه به اطلاعات مورد نیاز برای هر تحقیق می‌شود و همچنین باعث کاهش هزینه‌های سازمان می‌شود. تحقیقات بازار همچنین می‌تواند تاثیر مستقیم در گسترش فروش، توسعه بازار، افزایش سود و مدیریت بهره‌وری سازمان داشته باشد. با وجود تمام این نتایج جای تاسف است که جای این واحدها در بازار رایانه ایران خالی است. ذوالفقاریان همچنین از راه‌اندازی واحدی تحت عنوان واحد تحقیقات بازار توسط یونیسف در کشورهای در حال توسعه خبر داد و گفت: این اقدام یونیسف تا حد زیادی به رشد و توسعه IT در کشور ما کمک می‌کند.
ارسال نظر