سونیتا سراب ‌پور

اگر گشتی در فضای مجازی بزنید یا یکبار نام فروش اینترنتی را در جست‌وجوگر خود جست‌وجو کنید، می‌توانید نام انواع فروشگاه‌های اینترنتی را ببینید که در آن از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می‌توان پیدا کرد. آنقدر سایت‌های فروش اینترنتی در فضای مجازی کشور زیاد است که مشخص نیست کدام یک از دیگری برتر است یا به کدامیک می‌توان بیشتر اعتماد کرد. گاهی وقت‌ها هم یک تجربه بد از خرید اینترنتی باعث می‌شود که برخی کاربران کلا موجه بودن ساختار این بازار الکترونیکی را زیر سوال ببرند و دیگران را هم از خرید اینترنتی منع کنند. در حال حاضر به جز چندین سایت فروش اینترنتی مشهور که شاید تعداد آنها به اندازه انگشتان یک دست هم نرسد، اکثر افراد ترجیح می‌دهند با مراجعه حضوری به بازار کالاهای مورد نظر خود را خریداری کنند. شاید هم همین شرایط و عدم رشد چشمگیر فروش اینترنتی در کشور باعث شده که مسوولان به فکر سروسامان دادن به این بازار و اهدای پروانه کسب به فروشگاه‌های الکترونیکی بیفتند. تا شاید هم اعتماد مردم نسبت به خرید اینترنتی افزایش کند و هم بار ترافیکی و هزینه‌های اضافی در این بخش کاهش پیدا کند.

اتحادیه فروشگاه‌های اینترنتی در راه است

اواخر مهرماه سال جاری بود که خبر آغاز ثبت نام متقاضیان پروانه کسب فروشگاه‌های الکترونیکی و تاسیس اتحادیه صنف فروشگاه‌های الکترونیکی در تهران شنیده شد. گفته می‌شود این اقدام در راستای طرح تحول اقتصادی و جلوگیری از فعالیت سایت‌های فروش الکترونیکی غیرقانونی صورت می‌گیرد. در حال حاضر فروشگاه‌های اینترنتی بدون آنکه مجوزکسب داشته باشند در فضای مجازی فعالیت می‌کنند و احتمال دارد کالاهایی که از سوی آنها به فروش می‌رسد وجود خارجی نداشته باشد. به همین دلیل و برای ساماندهی فروشگاه‌های اینترنتی قرار است به این فروشگاه‌های اینترنتی پروانه کسب ارائه شود. فرانک رازقی اسکویی، معاون تسهیل تجاری و توسعه کاربردهای مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، با اشاره به این موضوع که در حال حاضر ۹۰ درصد فروشگاه‌های اینترنتی بدون دریافت مجوز مشغول فعالیت در این فضا هستند، اعلام می‌کند که هدف ارائه پروانه به این فروشگاه‌ها در قدم اول تنها ساماندهی این بازار مجازی است. براساس اظهارات وی فروشگاه‌های مجازی برای دریافت این پروانه باید ابتدا به سایت

enamad.ir مراجعه کنند و با پرکردن مدارک لازم نماد اعتماد برای کار خود را کسب کنند. در مرحله بعد نیز این فروشگاه‌ها با توجه به اینکه اتحادیه مشخصی ندارد باید به اتحادیه فناوران رایانه تهران مراجعه کنند و از این اتحادیه پروانه کسب دریافت کنند. رازقی اسکویی در ادامه می‌افزاید: «درمرحله سوم نیز پس از رسیدن تعداد فروشگاه‌های الکترونیکی دارای پروانه کسب به حد نصاب لازم، یعنی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ فروشگاه، انتخابات جهت تاسیس اتحادیه مستقلی تحت عنوان اتحادیه کشوری صنف فروشگاه‌های الکترونیکی با حضور فروشگاه‌های الکترونیکی دارای پروانه کسب، برگزار خواهد شد.»

وی در پاسخ به چند مرحله ای شدن شدن تاسیس اتحادیه صنفی جدید می‌گوید: «موارد موجود در قانون نظام صنفی ایجاب می کند، افراد صنفی ابتدا از اتحادیه همگن پروانه کسب اخذ کنند و پس از به حد نصاب رسیدن تعداد متقاضیان، اتحادیه صنف جدید تشکیل شود.» به گفته معاون مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت، معدن و تجارت، در مرحله اول صرفا فروشگاه‌های الکترونیکی که در تهران قرار دارند امکان اخذ پروانه دارند، اما پس از پایان مرحله سوم و تاسیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های الکترونیکی، تمامی دارندگان فروشگاه‌های الکترونیکی در سراسر ایران می‌توانند تقاضای صدور پروانه کسب از اتحادیه جدید کنند.

جلوگیری از فعالیت سایت‌های غیر قانونی

چند روز پیش بود که روابط عمومی شرکت پست ایران در مقابل انتقادات فراوانی که نسبت به جابه‌جای کالاهای غیر قانونی که عموم آنها را هم فیلم‌ها و سریال‌های ماهواره‌ای تشکیل می‌دهد، اظهار کرد که پست حق دخالت در بسته‌های خریداری شده کاربران را ندارد و تنها یک واسطه برای رساندن این کالا به خریدار است. همچنین این شرکت اعلام کرد که بسته‌های غیراخلاقی خارج از شبکه پست جابه‌جا می‌شوند.

به گفته معاون مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت، معدن و تجارت، هم‌اکنون ۶ هزار فروشگاه اینترنتی در سراسر کشور با شرکت پست قرارداد دارند که شاید بخشی از آنها به کمک پست اقدام به جابه‌جایی بسته‌های غیرقانونی می‌کند. اما به کمک این پروانه جلوی جابه جایی این بسته‌ها گرفته می‌شود و پست تنها می‌تواند با سایت‌های اینترنتی همکاری کند که دارای نماد اعتماد و پروانه فعالیت باشند. براساس آمارهای به دست آمده در حال حاضر تقریبا ۳۳۰ فروشگاه برای دریافت نماد اعتماد ثبت نام کرده‌اند که از این تعداد حدود ۲۲۰ فروشگاه در تهران مستقر هستند و همچنین گفته شده روزانه در حدود ۲۰ فروشگاه اینترنتی به سایت enamad برای دریافت نماد اعتماد مراجعه می‌کنند.

اعتمادی نیست

اما در کنار تمام فعالیت‌هایی که به تازگی و بعد از چند سال فعالیت فروشگاه‌های اینترنتی در کشور می‌شود، اکثر فعالان این بازار بزرگ‌ترین مانع بر سر فعالیت‌شان را نبود اعتماد خریداران می‌دانند. به گفته اکثر فعالان از آنجا که خریداران بازار اینترنتی تنها کالای مورد نظر خود را می‌بینند و نمی‌توانند آن را لمس کنند نسبت به سالم بودن یا اصل بودن آنچه که خریداری می‌کنند شک دارند. بنا براین سعی می‌کنند کالاهای اساسی و مورد نیاز خود را به صورت سنتی خریداری کنند.

برخی از فعالان فروشگاه‌های اینترنتی هر چند ارائه پروانه فعالیت به این نوع فروشگاه‌ها را کمی دیر عنوان می‌کنند، اما همگی آن‌ها یک نظر دارند و آن اینکه شاید با کمک این پروانه و نماد، کمی در خریداران احساس امنیت و اعتماد ایجاد شود و به دنبال آن هم بازار کسب و کار آنها رونق پیدا کند.

کتایون علی بلندی، کارشناس تامین سایت چاره، در این خصوص می‌گوید: «در حال حاضر مردم ایران آنگونه که در کشورهای دیگر می‌بینیم به سایت‌های فروش اینترنتی اعتماد ندارند و ترجیح می‌دهند به همان روش سنتی خریدهای خود را انجام دهند. آن بخشی هم که اقدام به خرید اینترنتی می‌‌کنند به دلایلی کالا را برای شرکت پس می‌فرستند، اما با دریافت این نماد اعتماد و پروانه کسب قطعا اعتماد خریداران نسبت به این بازار مجازی افزایش پیدا می‌کند.» وی مشکلات فروشگاه‌های اینترنتی را تنها در نبود اعتماد در بین خریداران نمی‌داند و عنوان می‌کند که بخشی از مشکلات این فروشگاه‌های مجازی مربوط به تامین‌کنندگان محصولات سایت‌ها می‌شود. این کارشناس در ادامه می‌گوید: «سایت‌های فروش اینترنتی برای جلب نظر مشتریان واعتبار فعالیت خود حتما باید کالاها وارداتی را از نمایندگان اصلی آن کالا خریداری کنند. همچنین موجودی و قیمت این کالاها باید حتما به روز باشند و این در حالی است که برخی تامین‌کنندگان به دلایلی هماهنگی لازم را در این زمینه با ما ندارند.» براساس اظهارات وی همین شرایط و نداشتن موجودی به روز باعث از دست رفتن مشتریان برخی فروشگاه‌های اینترنتی می‌شود.

در همین زمینه سعید محمدی، مدیرعامل فروشگاه اینترنتی دیجی‌کالا، مشکلات فروشگاه‌های اینترنتی را فراتر از نبود اعتماد در مشتریان می‌داند و براین باور است که نبود اعتماد تنها در بین مشتریان نیست، بلکه تامین‌کنندگان هم اعتماد لازم به فعالیت‌های فروشگاه‌های اینترنتی را ندارند.

وی در ادامه به دیگر مشکلات این بخش اشاره می‌کند و می‌گوید: «مشکلات در زمینه دسترسی کاربران به اینترنت و کیفیت پایین این سرویس یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که فروش اینترنتی در کشور از سوی کاربران جدی گرفته نمی‌شود. درواقع ما معتقدیم اگر پهنای باند در کشور دوبرابر شود، فروش اینترنتی با استقبال چهار برابری همراه خواهد شد. » وی در ادامه می‌افزاید: «اما بخش دیگری از مشکلات فعالان این حوزه به نبود قانون و مقررات شفاف در حوزه تجارت الکترونیک باز می‌گردد. در واقع در حال حاضر قانون تجارتی که در کشور وجود دارد در آن هیچ نگرشی نسبت به بازار اینترنتی دیده نمی‌شود. هیچ قانون کامل و جامعی در این بخش دیده نمی‌شود.»

براساس اظهارات وی تا چند سال پیش و قبل از ارائه پروانه کسب به فروشگاه‌های اینترنتی، برخی فروشگاه‌های اینترنتی که قصد شروع به فعالیت داشتند برای اعتبار بخشیدن به کار خود از اصناف وزارت بازرگانی مجوز دریافت می‌کردند و برخی دیگر هم بدون دریافت مجوز شروع به کار می‌کردند. در آن زمان هر یک از فروشگاه‌های اینترنتی باید حوزه فعالیت خود را به صورت کامل مشخص می‌کردند و برای ارائه کالا در هر زمینه باید مجوز جداگانه دریافت می‌کردند و این درحالی است که با طرح جدید ارائه پروانه کسب به فروشگاه‌ها مراحل شروع به فعالیت بسیار ساده شده است و دیگر نیاز به دریافت مجوز‌های گوناگون نیست.

اکثر فعالان فروش اینترنتی هرچند ارزیابی نسبت به آمار و مراجعه کاربران به سایتشان بعد از دریافت پروانه کسب ندارند، اما همه آنها براین باورند، نماد اعتماد و پروانه کسب در حال حاضر تنها یک بستر ساز و ایجادکننده اعتبار به فعالیت فروشگاه‌های اینترنتی است و در آینده و با الزامی شدن دریافت این نماد از سوی مرکز توسعه تجارت الکترونیک می‌توان نسبت به کارآیی این طرح نظر داد.

مراحل دریافت پروانه کسب برای فروشگاه اینترنتی

- مراجعه به سایت www.enamad.ir و انتخاب گزینه درخواست نماد اعتماد

- دانلود و نصب برنامه زنجیره گواهی دیجیتال

- ارسال آدرس پست الکترونیکی فروشگاه اینترنتی به سایت و دریافت لینک برای دریافت نماد

- مراجعه به سایت اتحادیه فناوران رایانه www.itunion.ir

- عضویت در اتحادیه، تکمیل و ارسال فرم‌های درخواستی

- بازدید بازرس اتحادیه از محل فروشگاه اینترنتی

- گرفتن تست عدم اعتیاد و انگشت‌نگاری و ارسال آن به پلیس فتا

- دریافت پروانه کسب پس از تایید پلیس فتا