م.ر.بهنام رئوف

شهریور هم تمام شد. مهر هم به نیمه رسید اما هنوز از عرضه سیم‌کارت‌های نسل سوم خبری نیست. سیم‌کارت‌هایی که قرار بود بهمن ماه سال گذشته در اختیار کاربران و متقاضیان استفاده از خدمات نسل سوم قرار گیرد. سیم‌کارت‌های اپراتوری که از لحظه اول شکل‌گیری‌اش در کشور با مشکلات زیادی روبه‌رو بود. مشکلاتی که البته بخش زیادی از آن به دلیل تخلفاتی بود که در زمان برگزاری مزایده اپراتور سوم صورت گرفته بود. شاید اگر در همان زمان مدیران مسوول در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی پیشنهادها و انتقادات کارشناسان را به‌کار می‌گرفتند، این سرنوشت گریبان اپراتور سوم کشور را نمی‌گرفت. به هر حال این دومین اپراتوری بود که در بدو شکل گیری طی ۶ سال گذشته با مشکلاتی از این دست روبه‌رو شده است. اپراتور دوم نیز با روی کار آمدن دولت هشتم از ترکسل گرفته شد و به برنده دوم مزایده واگذار شد. البته برنده دوم به دلیل داشتن توان خارجی و وضعیت مالی مناسب نه تنها توانست به تعهدات خود عمل کند، بلکه اکنون در بازار ارتباطی کشور به مانند بختکی شده است که هر روز خواب و خوراک را از رقیب قدیمی خود یعنی اپراتور اول گرفته است.

اما اپراتور سوم که به باور بسیاری از کارشناسان مشکلات و عدم پیش‌بینی‌های لازم در تیم مشاوره نگارنده اسناد مزایده چنین سرنوشتی را هم‌اکنون برایش رقم زده است داستانی متفاوت از شکل‌گیری اپراتور دوم دارد. دادن اطلاعات غلط و اشتباه به شریک خارجی برنده این مزایده یعنی اتصالات باعث شد تا این اپراتور خوش سابقه در منطقه پس از بررسی‌های مقدماتی از بازار ایران شرایط درج شده در پروانه را مغایر با وعده‌های داده شده ارزیابی و عطای حضور در بازار ایران را به لقایش ببخشد.

در حالی که بعد از انصراف اتصالات بسیاری از تحلیل‌گران منتظر تجدید برگزاری مزایده یا اعلام نام برنده بعدی بودند، اما هیچ‌کدام از این اتفاقات رخ نداد. هر چند که بعدها شنیده شد مسوولان مربوطه با نفرات بعدی مزایده هم مذاکره کرده و راه به جایی نبرده بودند. رضا تقی پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که در آن زمان تازه سکان این وزارت را به عهده گرفته بود، تصمیم گرفت روند کار این اپراتور توسط شریک ایرانی دنبال و در نهایت سیم‌کارت‌های نسل سوم به متقاضیان واگذار شود. اتفاقی که تا به امروز بارها به تاخیر افتاد و تقی‌پور را مجبور کرد چندین بار در برابر نمایندگان خانه ملت به پاسخگویی بپردازد.

اما وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به تازگی با بیان اینکه اپراتور سوم بر اساس پروانه تعهداتی دارد که باید به آن عمل کند، اعلام کرد: اگر این اپراتور به تعهدات خود عمل نکند با او برخورد می‌کنیم. تقی پور در گفت وگو با «موبنا» گفت: مسوولان اپراتور سوم در خصوص عدم بهره‌برداری از پروژه اپراتور سوم در زمان مقرر توجیهاتی دارند که این دلایل به مراجع مربوطه ارائه شده است. وی با بیان اینکه اگر این دلایل مورد تایید سازمان‌های مرجع قرار بگیرد وزارت ارتباطات نیز از این تصمیم‌گیری‌ها تبعیت می‌کند، تصریح کرد: در غیر این‌صورت این وزارتخانه مطابق با پروانه با اپراتور سوم بر خورد خواهد کرد.زمان لازم‌الاجرا شدن پروانه اپراتور سوم که قرار است برای نخستین بار تکنولوژی نسل سوم موبایل را در کشور ارائه کند ۳۱ مردادماه سال ۸۹ بوده و این اپراتور در آن زمان گواهی عدم تداخل مضر فرکانس را از رگولاتوری دریافت و مبلغ حق‌الامتیاز اولیه را پرداخت کرده است. براین اساس اپراتور تامین تله کام که موفق به دریافت پروانه فعالیت برای واگذاری سیم‌کارت‌های نسل سوم در کشور شده است، بعد از تاریخ لازم‌الاجرا شدن پروانه ۹ ماه فرصت داشت که بهره‌برداری تجاری از این شبکه را آغاز کند و درغیر این صورت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی طبق پروانه باید با این اپراتور برخورد کند.

با وجودی که طبق پروانه اپراتور سوم باید سیم‌کارت‌های خود را حداکثر تا اول خردادماه عرضه می‌کرد و نیز با وجودی که رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اول خردادماه در جمع خبرنگاران از آغاز واگذاری این سیم‌کارت‌ها به صورت تجاری و در تهران خبر داده بود، اما تاکنون سیم‌کارتی از سوی این اپراتور واگذار نشده است.

تحریم جلویمان را گرفته!

اما از سوی دیگر تقی‌پور چندی پیش با حضور در مجلس مشکلات تحریمی را یکی از دلایل عقب‌ماندگی این پروژه ذکر کرده بود. با این حال رییس کمیته مخابرات مجلس با اشاره به تاخیر به وجود آمده در راه‌اندازی سومین شبکه موبایل و بررسی‌های صورت گرفته در این زمینه گفت: هنوز اقدام اساسی در پروژه اپراتور سوم صورت نگرفته اما مسوولان وعده دادند این اپراتور تا آذرماه سیم‌کارت‌های نسل سومی را وارد بازار کند.

رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندی پیش با حضور در کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، مسائل امنیتی و تحریم‌ها را علت عمده تاخیر اپراتور سوم موبایل در واگذاری سیم‌کارت‌های نسل سوم عنوان و اعلام کرد که باتوجه به اینکه تحریم‌هایی نیز علیه کشور وجود دارد، تامین تجهیزات برای شرکت تامین تله‌کام به سختی امکانپذیر است.

علی مطهری، رییس کمیته مخابرات مجلس شورای اسلامی در همین رابطه و در گفت‌وگو با مهر با تاکید براینکه مجلس به طورجدی بحث اپراتور سوم موبایل را پیگیری می‌کند، اظهار کرد: در جلسات برگزار شده در این زمینه، تمامی مراحل کار اپراتور سوم برای اعضای کمیسیون صنایع و معادن تشریح شده و این کمیسیون از اقدامات انجام شده بی‌اطلاع نیست.

وی با اشاره به اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مورد فعالیت‌های صورت گرفته از سوی اپراتور سوم موبایل تاکید کرد که اقدام اساسی هنوز در این پروژه صورت نگرفته اما تجهیزاتی از سوی این اپراتور وارد کشور شده و تعدادی نیز آنتن BTS نصب شده است. با این حال مسوولان مربوطه پیش‌بینی می‌کنند که این اپراتور حداکثر تا آذرماه بتواند تعهدات خود را اجرایی کرده و نسبت به ارائه سیم‌کارت در کشور اقدام کند.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که مسائل امنیتی و تحریم‌ها را علت عمده تاخیر اپراتور سوم در واگذاری سیم‌کارت‌های نسل سوم عنوان کرده است، نپذیرفت و تصریح کرد: شرکت تامین تله کام با توجه به آنکه شرایط کشور را می‌دانسته، مسوولیت راه‌اندازی این پروژه را برعهده گرفته و اینکه تاخیر در راه‌اندازی این پروژه را به گردن شرایط تحریم بگذاریم اصلا قابل قبول نخواهد بود و تنها می‌تواند بهانه‌های مدیریتی باشد.

وی با بیان اینکه این نگاه نوعی توجیه کم کاری درعدم توفیق‌ها تلقی می‌شود، تاکید کرد که بهتر آن است به جای اینگونه دلیل تراشی‌ها از مردم بابت تاخیر به وجود آمده عذرخواهی شود و نسبت به بررسی عمیق دلایل عدم این توفیقات اقدام موثر صورت گیرد. همچنین بهتر است اپراتور سوم موبایل فرصتی از افکار عمومی برای راه‌اندازی شبکه خود بگیرد و این پروژه را شتاب بخشد.

استفاده از توان داخلی

صحبت‌های وزیر ارتباطات درباره تحریم درحالی مطرح می‌شود که یکی از اعضای هیات‌مدیره‌ اپراتور سوم گفته است که برای توسعه شبکه تا حد امکان از توان داخلی استفاده می‌شود.

محمدرضا پاکروان، استاد دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف و عضو هیات‌مدیره اپراتور سوم تلفن همراه اظهار کرد: در پروژه اپراتور سوم، بسیاری از دست‌اندرکاران اجرایی و مدیریتی اپراتور سوم، علاقه‌مند به استفاده از توان داخلی در انجام امور مربوط به این اپراتور هستند. وی در ادامه افزود: در عین حال، ابعاد زمانی، فناوری و مالی این پروژه در حال حاضر بسیار دشوار و پیچیده است و باید این شبکه در اسرع وقت راه‌اندازی شود لذا در انجام این فعالیت، هرجا که امکان دارد از توان داخلی استفاده می‌شود و در باقی موارد باید از توانمندی‌های شرکت‌های خارجی استفاده کرد.

پاکروان با اشاره به اینکه داشتن شریک خارجی برای یک پروژه در ابعاد اپراتور سوم دارای منافع و مضرات خاص خودش است، اضافه کرد: ملاحظات مربوطه دارای جنبه‌های مختلفی است که ممکن است لزوما فنی یا اقتصادی هم نباشند. علاوه بر این باید توجه داشت که در پروژه‌های مهمی مانند اپراتور سوم، ملاحظات شرکت‌های خارجی نیز مهم است و آنها با توجه به شرایط بین‌المللی و عوامل مختلف آن تصمیم‌گیری می‌کنند و لزوما آنچه را ما می‌پسندیم، آنها انجام نمی‌دهند.

پایلوت در برخی استان‌ها

درحالی که مطهری گفته است به نظر می‌رسد این اپراتور تا به حال کاری انجام نداده است، اما محمد خواجه‌پور، مشاور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور مجلس و دولت به ایرنا می‌گوید: طرح راه‌اندازی اپراتور سوم به صورت پایلوت در برخی استان‌های کشور به منظور دسترسی بهتر و سریع‌تر مردم به خدمات مخابراتی در دو ماه آینده فعال خواهد شد. به نظر می‌رسد زمان برای این اپراتور و با توجه به شرایطی که هم‌اکنون با آن دست به گریبان است همچون برق و باد می‌گذرد. تاکنون هیچ‌کدام از زمان‌های وعده داده شد برای عرضه سیم‌کارت‌های نسل سوم عملی نشده است و اینطور که پیداست، شاید آذرماه هم بدون عرضه سیم‌کارت‌های نسل سوم به پایان برسد. حال باید منتظر ماند و دید در صورت عدم عرضه، برنامه‌وزیر ارتباطات برای راه‌اندازی این اپراتور چه خواهد بود؟ آیا وزیر همچنان از اعتبار خود برای این اپراتور هزینه می‌کند یا به تهدید خود جامه عمل می‌پوشاند.