صف پرتاب

بازار دیجیتال - هفته گذشته دومین ماهواره ساخت ایران در مدار زمین قرار گرفت. این ماهواره همزمان با میلاد حضرت علی(ع) و با نام «رصد» با موفقیت در مدار زمین قرار گرفت. «رصد» نخستین ماهواره تصویربرداری ایران است که تمامی مراحل طراحی، ساخت، تجمیع، تست و آماده‌سازی آن در داخل کشور و توسط متخصصان داخلی صورت گرفته است. برقراری ارتباط با ایستگاه‌های زمینی، تصویربرداری از زمین و ارسال تصاویر به همراه اطلاعات تله‌متری به ایستگاه‌های زمینی از مهم‌ترین ماموریت‌های این ماهواره است. توپولوژی و ساخت ایستگاه‌های زمینی ماهواره «رصد» به گونه‌ای طراحی شده که بیشترین دسترسی به ماهواره را جهت دریافت اطلاعات و ارسال فرامین کنترل فراهم کرده باشد.

اغلب زیرسیستم‌های اصلی یک ماهواره بزرگ در «رصد»‌ وجود دارد که از جمله می‌توان به سیستم‌های مدیریت توان، پانل‌های خورشیدی، کنترل وضعیت، محموله اکتیکی، GPS، مدیریت داده و فرامین روی بورد، گیرنده و فرستنده روی بورد، فرستنده رنجینگ و کنترل دما اشاره کرد. «رصد» ۳/۱۵ کیلوگرم وزن داشته که برای تزریق در مداری با ارتفاع ۲۶۰ کیلومتر طراحی شده است و می‌تواند در هر شبانه روز ۱۵ بار به دور زمین بچرخد. به شکل کلی ارسال ماهواره‌های ملی علاوه بر کاربردهای علمی، اما کارکردهای مخابراتی و ارتباطی آنها بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.

چهار ایستگاه رهگیری، ایستگاه تله‌متری و فرمان، ایستگاه مرکزی و ایستگاه متحرک، عملیات رهگیری، هدایت و کنترل و دریافت اطلاعات از ماهواره‌بر سفیر «رصد» را برعهده دارند که آنها نیز با موفقیت عملیات خود را انجام داده و به کار خود ادامه می‌دهند.

بعد از ماهواره امید که دو سال پیش در مدار زمین قرار گرفته بود، رصد دومین ماهواره‌ای بود که به دست ایرانی‌ها ساخته و به فضا فرستاده شد. پیش از این ماهواره امید و درست زمانی که رضا تقی‌پور، وزیر فناوری اطلاعات و ارتباطات ریاست وقت سازمان فضایی را بر عهده داشت در مدار زمین قرار گرفت. ماهواره امید یک ماهواره تحقیقاتی بود و یک سری زیرسامانه‌های آزمایشی روی آن نصب شده بود.

پرتاب ماهواره‌های ایرانی در دستور کار

پیش از این وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به رونمایی نمونه‌های مهندسی ماهواره «طلوع»، ماهواره دانشجویی «نوید علم و صنعت» و ماهواره «مصباح ۲» و موتور ماهواره ‌بر «سیمرغ» در سال گذشته اعلام کرده بود: به موازات فعالیت‌های صورت گرفته در زمینه طراحی و ساخت ماهواره، محققان ایرانی در زمینه ملزومات پرتاب و دریافت اطلاعات ماهواره از جمله ساخت ماهواره بر و ایستگاه‌های زمینی نیز تحقیقات گسترده‌ای را انجام می‌دهند که در این راستا ان‌شاءالله تا سال ۱۳۹۰ حداقل یک پرتاب ماهواره خواهیم داشت.

رضا تقی‌پور که در آستانه ۱۴ بهمن ماه، سالگرد پرتاب ماهواره ملی «امید» و روز ملی «فناوری فضایی» سخن می‌گفت در آن زمان خاطرنشان کرد: طراحی و ساخت ماهواره، فرآیندی طولانی است و در بهترین حالت در کشورهایی که به صورت حرفه‌ا‌ی این کار را انجام می‌دهند، دو سال زمان می‌برد. از این رو هیچ کشوری ماهواره‌ای را نساخته که در انبار خود نگه دارد تا پس از سفارش، فروخته شود، بنابراین همه ماهواره‌ها بنا بر سفارش ساخته می‌شوند که فرآیندی طولانی برای آماده شدن دارند.

تقی‌پور تصریح کرد: ایران هم از سال گذشته آماده‌سازی ماهواره‌های مختلف را در دستور کار قرار داده که بنا بر زمان‌بندی یا جلوتر از زمان‌بندی، نمونه‌های مهندسی آن آماده شده که امسال رونمایی می‌شود.

رونمایی از سه ماهواره ایرانی

در سال گذشته و همزمان با روز ملی فناوری فضایی نمونه‌های مهندسی سه ماهواره «طلوع»، ماهواره دانشجویی «نوید علم و صنعت» و ماهواره «مصباح ۲» رونمایی ‌شد.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در آن زمان و درباره این ماهواره‌ها عنوان داشت: در حال حاضر مراکز طراحی این سه ماهواره در حال ساخت نمونه‌های پروازی هستند که بعضا زیرمجموعه‌های این مراکز نمونه‌های پروازی را ساخته که برخی از آنها آزمایش شده یا در حال آزمایش است؛ بنابراین وقتی که فرآیند تجمیع نمونه‌های پروازی کامل شود، ماهواره برای پرتاب آماده می‌شود. تقی‌پور با تاکید بر اینکه برای پرتاب ماهواره به پیش‌نیازهای دیگری هم نیاز است، خاطر نشان کرد: از جمله آنها آماده شدن ماهواره بر، ایستگاه‌های زمینی و کنترل است که در صورت مهیا شدن همه این مجموعه یک پرتاب امکان‌پذیر خواهد شد و ما نسبت به پرتاب «ماهواره ملی امید» خوشبختانه دیر نکرده‌ایم و ان‌شاءالله وعده‌هایی که قبلا در خصوص پرتاب ماهواره داده شده است، سر موقع انجام خواهد شد و قطعا در سال ۱۳۹۰ پرتاب ماهواره خواهیم داشت، اما نوع ماهواره هنوز مشخص نشده است.

ورود ایران به باشگاه فضایی

ایران پیش از این و با پرتاب ماهواره امید فعالیت فضایی خود را به شکل جدی تر از قبل آغاز کرده بود. هر چند که پیش از این نیز کشورمان برای پرتاپ ماهواره و قرار گرفتن آنها در نقاطی که از سال‌ها قبل در اجاره ایران قرار داشت، فعالیت‌هایی را آغاز کرده بود (ماهواره‌های زهره و مصباح). فعالیت‌هایی که البته هنوز و به دلیل مشکلاتی که عموما توسط پیمانکاران پروژه سر راه ایران قرار می‌گیرد هنوز به سر انجام نرسیده اند. اما به هر حال دو سال بعد از پرتاب امید، یعنی همین چند روز پیش رصد دومین ماهواره ایرانی در مدار زمین قرار گرفت. در فاصله زمانی این دو پرتاب نیز مقامات فضایی کشورمان برنامه‌های به تصویب رسیده در بخش فضایی کشور را تدوین و اعلام کرده بودند.

ساخت ماهواره مشترک با کشورهای اسلامی

از جمله برنامه‌های مورد نظر مسوولان دولتی می‌توان به ساخت ماهواره‌ای مشترک در بین کشورهای اسلامی اشاره کرد. رضا تقی‌پور، وزیر فناوری اطلاعات و ارتباطات که خود در زمان پرتاب امید در کسوت ریاست سازمان فضایی قرار داشت، در خصوص طرح ساخت ماهواره مشترک کشورهای اسلامی ‌گفته بود: بحث ماهواره مشترک کشورهای اسلامی با نام «بشارت» در اجلاس سازمان کنفرانس اسلامی مطرح شد و کشورهای اسلامی اظهار علاقه کردند و به دنبال آن، ایران تعریف ماموریت و مشخصات اولیه آن را تدوین کرده و به صورت نامه چرخشی برای کشورهای اسلامی ارسال کرد و گام‌های بعدی این است که کشورها باید آن را مطالعه کرده و با نیازمندی‌های خود تطبیق دهند و طی جلسات کارشناسی، تعریف ماموریت‌ها نهایی شده تا بر اساس آن گام‌های بعدی طراحی و مراحل ساخت صورت گیرد.

وی خاطرنشان کرد: برای انجام پروژه‌های گران‌قیمت، مشارکت کشورهای مختلف لازم است به طوری که عمده برنامه‌های فضایی کشورهای اروپایی در قالب سازمان فضایی اروپا (اسا) انجام می‌شود که بدین معنی است که کشورهای اروپایی با این همه پیشرفت در دانش و ثروت به تنهایی قادر به انجام پروژه‌های بزرگ فضایی نیستند و این ضرورت وجود دارد که به دلایل اقتصادی ما هم همکاری‌های منطقه‌ای داشته باشیم و البته یکی از اهداف اساسی ما این است که فناوری ماهواره در خدمت کشورهای اسلامی باشد و ماهواره‌های مورد نیاز کشورهای اسلامی را طراحی کرده و برای آنها پرتاب کنیم.

تقی‌پور تاکید کرده بود: ماهواره «بشارت» به عنوان گام اول این کار بحث بسیار خوبی است و با اظهار علاقه کشورهای اسلامی یقین داریم در این بحث مشارکت خواهند داشت. البته معمولا ابتدا یک قالب کلی اعلام می شود و پس از اینکه طراحی مفهومی نهایی شد، مشخصات به صورت مفهومی تعیین شده، سپس طراحی اولیه انجام می‌شود و در نهایت طراحی جزئی صورت می‌گیرد.

ماهواره‌های فراموش شده

اما همانطور که گفته شد آغاز فعالیت‌های فضایی ایران به پیش از پرتاب این دو ماهواره باز می‌گردد؛ یعنی زمانی که ایران برای استفاده از دو نقطه تحت اختیار خود در فضا تصمیم به سفارش ساخت ماهواره‌های مخابراتی می‌گیرد. ماهواره زهره که کار ساخت آن در زمان وزارت معتمدی به روس‌ها واگذار شد و ماهواره مصباح که قرار بود ایتالیایی‌ها آن را برای ایران ساخته و به فضا پرتاب کنند.

اما ساخت و ارسال این دو ماهواره به فضا همواره از سوی پیمانکارانش به تعویق می‌افتد. دو ماهواره‌ای که قرار بود سال‌های پیش از این به فضا ارسال شوند و شاید همین بدقولی‌های پیمانکاران باشد که باعث شد ایران خود در این عرصه وارد شود. اما به هر حال مسوولان ذی‌ربط در پاسخ به سرنوشت این دو ماهواره همچنان عنوان می‌کنند که فرآیند ساخت این دو ماهواره توسط پیمانکاران خارجی ادامه دارد.