فضای کار اشتراکی در کشور به بلوغ نرسیده است
ماموریت تشکل اقتصادی نوپا
این روزها فضاهای کار اشتراکی در سراسر دنیا به خوبی جایگاه خود را پیدا کرده و با استقبال کسب‌وکارهای نوظهور مواجه شده‌اند. در ایران اما به دلایل مختلف هنوز این الگو به بلوغ نرسیده و حتی بسیاری از پتانسیل‌های آن ناشناخته مانده است. دوشنبه هفته گذشته نخستین نشست خبری انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار شد.
این انجمن به صورت رسمی از ابتدای بهمن‌ماه سال جاری با هدف توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کار خود را آغاز کرده است. آنطور که در این نشست مطرح شد این انجمن در حال حاضر ۲۰ عضو دارد که پیش‌بینی می‌شود تا سال آینده تعداد اعضای آن افزایش پیدا کند. انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران ذیل اتاق بازرگانی ایران تشکیل شده است. اعضای هیات‌مدیره انجمن فضاهای کار اشتراکی در نخستین نشست خبری خود ضمن اعلام اینکه انجمن آغاز خوبی برای به اشتراک گذاشتن تجربه‌های فعالان این حوزه و رفع چالش‌های این صنعت است، تاکید کردند که هنوز فضای کار اشتراکی در کشور به بلوغ نرسیده و در این زمینه ضعیف هستیم. انجمن فضای کار اشتراکی در این رویداد مخالفت خود را با اینترنت طبقاتی نیز اعلام کرد.
مخالفت با دریافت اینترنت طبقاتی
در نخستین نشست انجمن فضاهای کار اشتراکی کاوه گودرزی، عضو هیات رئیسه و بنیان‌گذار مرکز نوآوری «جهش» درباره ماهیت فضاهای اشتراکی گفت: «این مفهوم از مفاهیمی است که از آینده می‌آید. طبق آمارها این فضاها در دنیا در حال گسترش هستند و ما محکوم به اقتصاد اشتراکی هستیم و این نیاز با توجه به شرایط اقتصادی فعلی ایران، هرچه بیشتر احساس می‌شود. همان‌طور که مفهوم تاکسی آنلاین به سرعت جایگزین شیوه‌های پیشینی خود شد، فضای کار اشتراکی هم به سرعت شکل تازه‌ای از تجربه استقرار را فراهم می‌کند.» او با تاکید بر اینکه فضای کار اشتراکی فقط میز و صندلی نیست، افزود: «روح حاکم بر فضا مهم است و فضای کار اشتراکی صرفا میز و صندلی نیست؛ کما اینکه بسیاری از نهادهای دولتی تلاش و تقلای زیادی کرده‌اند تا فضاهای اشتراکی ایجاد کنند و اتفاقا فضاهای بسیار زیادی هم تجهیز کردند، اما با بازدیدهایی که از این فضاها داشتیم، متوجه شدیم که حتی یک نفر هم در آنها مستقر نیست. این مساله نشان می‌دهد که روح فضا و اتمسفر فضای کار اشتراکی چقدر مهم است. باید پذیرفت که فضای کار اشتراکی یک نهاد اقتصادی است و برای بقای خود باید سودآور باشد ما موظف به حمایت نیستیم و صرفا زیرساختی هستیم تا بتوانیم هزینه کسبوکارها را پایین بیاوریم.»
گودرزی در ادامه عنوان کرد: «فضاهای کار اشتراکی در ایران را آغاز خوبی برای انتقال تجربه، شبکه‌سازی و رفع چالش‌های این صنعت است. ما با علم به شرایط فعلی اینترنت و مشکلاتی که دامن‌گیر کسبوکارها شده است، شروع به کار کرده‌ایم و امیدواریم بتوانیم در این انجمن صدای فعالان این حوزه را به گوش دولتمردان و هر بخشی که می‌تواند در این راه کمک‌کننده باشد، برسانیم. ما با اینترنت طبقاتی مخالفیم چون شبکه‌های اجتماعی از اجتماع مخاطبان ساخته می‌شود و وقتی مشتریان و مخاطبان کسبوکارها با فیلترینگ و کندی اینترنت مواجه باشند، اینترنت بدون فیلتر برای کسبوکارها موثر و مفید نیست.»
در مدت اخیر نامه‌هایی از درخواست نهادها و برخی افراد مبنی بر دریافت اینترنت طبقاتی منتشر شد، با این حال آنطور که پیداست انجمن فضاهای کار اشتراکی با دریافت اینترنت طبقاتی مخالف است. گودرزی همچنین با اشاره به نقش فضاهای کار اشتراکی ایران تاکید کرد که فضاهای کار اشتراکی در کاهش هزینه‌ها تاثیر بسزایی دارد و برای کلیه کسبوکارها و نه تنها استارت‌آپ‌ها، مفید و کارگشاست. او در ادامه توضیح داد: «در واقع باید بپذیریم تصور جامعه و فضای استارت‌آپی از فضای کار اشتراکی به قدر کافی درست نیست. فضای کار اشتراکی به معنی جایی برای اجاره دادن و میز و صندلی نیست. سبک کار در دنیا در حال تغییر است و این صنعت نیاز به رشد دارد و این روح فضاست که فضاهای کارآفرینی را از هم متمایز می‌کند و رقابت این فضاها باید در فرهنگ فضا و روح اشتراکی آنها باشد.»
حمایت تنها کمک مالی نیست
محمدرضا سبحان، رئیس هیات‌مدیره انجمن فضاهای کار اشتراکی با اشاره به تغییر سبک کار در دنیا از سال ۲۰۱۰ تولد و ظهور صنعت فضای کار اشتراکی اشاره کرد و گفت بیش از ۴۰ هزار فضای کار اشتراکی در دنیا وجود دارد و این صنعت در ایران بسیار نوپا و کوچک است و احتیاج دارد که رشد کند؛ اما روند رشد آن در جهان به صورت نمایی صعودی است.
او در این نشست عنوان کرد: «بعد از گذشت یک دهه از عمر زیست‌بوم استارت‌آپی کشور، حالا انجمن فضاهای کار اشتراکی ایران با حمایت اتاق بازرگانی ایران شروع به کار کرده و در حال حاضر ۲۰ فضای کار اشتراکی عضو این انجمن هستند. ما امروز را آغازی برای گسترده شدن و ادامه فعالیت‌های این انجمن می‌دانیم.» او درباره نفوذ فرهنگ فضاهای کار اشتراکی گفت: «امروز دیگر فقط فریلنسرها و تیم‌های کوچک استارت‌آپی نیستند که به حضور در فضاهای کار اشتراکی علاقه‌مند باشند. کسب‌وکارهای بزرگ هم برای کاهش هزینه‌هایشان به فضاهای کار اشتراکی می‌آیند.»
محمدرضا سبحان، مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان، معتقد است سازمان مالیاتی، صاحبان کسب‌وکارهای فضاهای کار اشتراکی را به چشم موجر می‌بیند و همین نگاه یک‌جانبه و نداشتن درک درست از این‌گونه کسبوکارها، هزینه‌های سنگینی را به آنها تحمیل کرده است. او فرهنگ‌سازی و شناخت کاربرد این فضاها را راهکار مناسبی برای رفع این معضل می‌داند. او در این باره می‌گوید: «فضاهای کار اشتراکی تنها فضایی برای اجاره میز و صندلی نیستند و امکانی مثل ایجاد تعامل، شبکه‌سازی و استفاده از امکانات فیزیکی این‌گونه فضاهاست که ارزش افزوده آنها قلمداد می‌شود و اعتبار، هویت و مزیت رقابتی آنهاست.» سبحان همچنین در رابطه با فضاهای کار اشتراکی بر این باور است که این فضاها، برای افراد و تیم‌هایی که هنوز به مرحله MVP نرسیده‌اند، مناسب‌تر است.
مدیرعامل باشگاه کارآفرینی «تیوان» در ادامه بالا بودن هزینه اجاره و نداشتن درک درست از فضاهای کار اشتراکی در جامعه گفت: «هزینه اجاره در شرایطی که اکوسیستم استارت‌آپی با رکود مواجه است از مهم‌ترین چالش‌های حوزه فعالیت ماست. افزایش اجاره باعث می‌شود ما نیز مجبور باشیم هزینه را بین تیم‌ها و افراد سرشکن کنیم و به همین شکل تعداد بیشتری از کاربران استارت‌آپی را از دست بدهیم. موضوعی که هم برای ما و هم معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، فضای نوآوری به عنوان بدنه دولتی رابط میان ما و دولت، مهم است. خوشبختانه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری دغدغه کمک به تیم‌ها را دارند و این موضوع در شرایط سخت فعلی به‌شدت برایمان امیدوارکننده است.»
مریم نجفی مدیرعامل «فینوا» و نایب رئیس هیات مدیره انجمن فضاهای اشتراکی ایران هم در این باره افزود: «صنعت فضاهای کار اشتراکی در ایران صنعت نوپایی است و از آنجا که این صنعت در کشور ما هنوز به بلوغ کافی نرسیده، قوانین و مقررات این حوزه به درستی تدوین نشده است و جای کار زیادی دارد. اما این انجمن می‌تواند در زمینه رفع چالش‌های این حوزه تاثیرگذار باشد. ما اکنون در زمینه مالیاتی، دریافت کد پستی و قوانینی که به‌روز نیستند دچار مشکل هستیم و با رایزنی با دولتمردان و شبکه بخش خصوصی در رفع این چالش‌ها تلاش می‌کنیم. متاسفانه هنوز در این امر سلیقه‌ای برخورد می‌شود.» او همچنین تاکید داشت که فضاهای کار اشتراکی زیرساخت هستند و نباید به آنها به چشم یک نهاد حمایتگر نگاه کرد. نجفی درباره به رسمیت نشناختن این فضا گفت: «قوانین وضع شده در حال حاضر برای فضاهای کار اشتراکی، پیرو قانون موجر و مستاجر است.
یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید انجام شود این است که نهاد قانون‌گذار و رگولاتور، این کسبوکار را به رسمیت بشناسد و وزارتخانه‌های مرتبط حمایت‌های لازم را به عمل آورند.» مریم نجفی همچنین در رابطه با بیزینس مدل و سبک درآمدی این فضاها افزود: «ما فقط به کسبوکارها و فریلنسرها فضا نمی‌دهیم، بلکه زیرساخت می‌دهیم و این اجتماع درون این فضاهاست که باعث ایجاد ارزش افزوده در بین فضاهای کار اشتراکی می‌شود. ما در فینوا پس از ۱۰ سال فعالیت هنوز اعضایی داریم که پس از آنکه کسب‌وکارشان بزرگ شده اما همچنان از فضای ایجادشده و شبکه‌سازی و انتقال تجربه در آن استفاده می‌کنند. چون فضاهای کار اشتراکی زیرساخت هستند و هرگز مدل درآمدی پرسودی نداشته‌اند اما برای زیرساخت کشور‌ها برای توسعه لازم هستند. زیرساخت‌هایی مثل اینترنت پرسرعت، اتاق جلسات، فضایی برای برگزاری ایونت ورکشاپ نمونه‌ای از این دست هستند. مهم پتانسیل این فضاهاست و فضاهای کار اشتراکی به هابی برای فعالان هر حوزه تبدیل می‌شود.» او در ادامه گفت: «ما فقط به حمایت دولت و حاکمیت نیاز نداریم، بخش خصوصی هم می‌تواند در زمینه همراهی با استارت‌آپ‌ها و تیم‌ها همراهی کند.»
در ادامه این نشست محمدرضا راوند، دبیرکل سازمان ملی کارآفرینی ایران، با اشاره به تغییر پارادایم کسبوکارها گفت: «فرهنگ کار اشتراکی از صنعت اجاره‌داری نشأت گرفته است و با تغییرات اخیر، این صنعت در بطن سازمان‌های حمایتگر کسبوکار رونق گرفته است. همین باعث اختلاف نظرهایی می‌شود که این صنعت آیا پیرو صنعت اجاره است یا در نقش حمایتگر فعالیت می‌کند؟ شتاب‌دهنده‌ها، استارت‌آپ استودیوها و فضاهای کار اشتراکی شاید جزو اجزای حمایتگر تلقی شوند، اما متاسفانه در کشور ما از واژه حمایت، برداشت‌های اشتباهی شده است.»
او در ادامه با تاکید بر اینکه حمایت لزوما به معنای کمک‌های مالی نیست، گفت: «گاهی حمایت صرفا با نگاه مالی و تزریق پول تلقی می‌شود و گاهی هم حمایت در قالب یک سرویس است که افراد می‌توانند از این سرویس درآمد داشته باشند. لزوما حمایت به این معنی نیست که فضاهای کار اشتراکی حمایت‌های مالی انجام دهند و همان‌طور که مطرح شد این صنعت یک زیرساخت کارآفرینی است.
با این اوصاف سه دسته حمایت تعریف می‌شود؛ حمایت دولت از فضاهای کار اشتراکی که می‌تواند به توسعه این فضا کمک کند، حمایت بخش خصوصی و فعالان این بخش است که می‌توانند با در اختیار گذاشتن فضا به فعالان اکوسیستم کمک بزرگی کنند و حذف رقابت ناسالم بین نهادهای عمومی و بخش خصوصی است که با برطرف کردن آن می‌توان به اقتصاد فضاهای کار اشتراکی بخش خصوصی کمک شایانی کرد.»
محمدرضا سبحان در پایان این رویداد عنوان کرد: «ما در انقلاب صنعتی چهارم هستیم و اگر روال اینترنت به این شکل باشد، مسلما از جهان عقب می‌‌مانیم. در حال حاضر ایران حدود ۷۰ تا ۱۰۰ فضای کار اشتراکی دارد و آمریکا با ۳هزار و هند با بیش از ۲هزار فضای کار اشتراکی، در صدر این جدول قرار دارند. متاسفانه در زمینه فضای کار اشتراکی ضعیف هستیم. باید به این درک برسیم که امثال چت جی‌پی‌تی ناگهانی ساخته نشده‌اند، بلکه در بستر مناسبی ساخته شده‌اند و ما متاسفانه در امر بسترسازی و زیرساخت‌سازی ضعیف ظاهر شده‌ایم.»
