موسس شرکت بلو اوریجین به دنبال حضور در برنامه بزرگ سفر به ماه است
پیشنهاد اغواکننده بزوس برای ناسا
نامه دو میلیارد دلاری
بزوس در نامه‌ای که صبح دوشنبه برای «بیل نلسون» مدیر ناسا فرستاد، پیشنهاد کرد که درصورت اضافه شدن بلو اوریجین به ماموریت‌های سفر به ماه، در طول دو سال مالی آینده تمام پرداخت های این پروژه را تا سقف دو میلیارد دلار بپردازد. برنامه سیستم فرود انسان روی ماه سازمان ناسا که به دنبال فرود نخستین انسان‌ها روی سطح ماه در دهه‌های آینده است، در مزایده ای که در اوایل سال جاری برگزار شد، به اسپیس ایکس رسید؛ قراردادی به ارزش تقریبی سه میلیارد دلار که بر اساس آن اسپیس ایکس موظف به ساخت لندر ماه (بخش فرودآورنده مسافران روی سطح ماه) است و اعتراض بلو اوریجین و مدیر آن را به همراه داشت. بزوس معتقد است که واگذاری این پروژه به یک شرکت، فضای رقابتی در این عرصه را به هم ریخته و نامتوازن می‌کند.
بلو اوریجین که با سرمایه شخصی بزوس تاسیس و راه اندازی شده، قرار است امکان سفرهای تجاری و تفریحی به فضا را فراهم آورده و مسافران را به پایین ترین مدار زمین بفرستد و دوباره برگرداند. بزوس در نامه اش به مدیر ناسا گفته است: «باعث افتخار من است که پیشنهاد این همکاری را بدهم و از اینکه در موقعیت مالی قرار دارم که امکان مطرح کردن چنین پیشنهادی را دارم، بسیار خوشحالم.»
این پیشنهاد در حالی مطرح می‌شود که درست یک هفته دیگر قرار است اداره حسابرسی دولتی، اعتراض رسمی خود را به جایزه ناسا به اسپیس ایکس و برنده شدن آن در مزایده پروژه سفر به ماه، اعلام کند؛ همان موضوعی که باعث نارضایتی بزوس و شرکتش شده بود. بزوس اما در نامه پیشنهادش گفته است: «ناسا فقط باید از مزیت این پیشنهاد بهره بگیرد و در روند واگذاری این پروژه تجدیدنظر کند.» سخنگوی ناسا گفته که این آژانس از موضوع نامه بزوس مطلع است، اما از اظهارنظر بیشتر درباره آن امتناع کرده است تا بتواند به حفظ درستی وساطت و قضاوت اداره حسابرسی دولتی کمک کند.
«لوری گراور» معاون سابق ناسا - که نظارت بر آغاز برنامه سفر تجاری فضایی این آژانس را به عهده داشت- معتقد است اصلاح این قرارداد به شکلی که ناسا بتواند از پیشنهاد بزوس بهره مند شود، آنقدر که به نظر می رسد ساده نیست. او گفته است: «پیشنهاد جف بزوس چیزی است که ناسا نباید به راحتی آن را کنار بگذارد. به طور کلی دیدگاه مثبتی به این پیشنهاد دارد، اما نباید روی شرایط یا استراتژی‌های فعلی تاثیر بگذارد.»
جنجال مزایده
همه این جنجال ها از ماه آوریل و زمانی آغاز شد که ناسا با کنار گذاشتن بلو اوریجین و پیشنهاددهنده دیگر یعنی شرکت Dynetics، اعلام کرد با اسپیس‌ایکس به توافق رسیده است که تا سال ۲۰۲۴ نخستین گروه آمریکایی را از طریق سیستم استارشیپ خودش به ماه برساند. هر چند دو شرکت کنار گذاشته شده همچنان برای رقابت روی سطح ماه تلاش می‌کنند، اما ناسا مدعی شده است که بودجه محدودی که این آژانس از کنگره گرفته، امکان انتخاب یک پیمانکار را فراهم می‌کند و آن پیمانکار اسپیس ایکس است.
گراور می‌گوید: «در نهایت باز شدن پای پیمانکاران دیگر همیشه شرایط رقابتی تری را ایجاد می‌کند و این خوب است که بدانیم حالا یک شرکت وجود دارد که خودش می‌خواهد در این بازی سهیم باشد.» با این حال او فکر می‌کند که حتی این پیشنهاد جدید هم نمی‌تواند نظر ناسا درباره برنده فعلی مزایده را تغییر بدهد. این در حالی است که شایعاتی درباره احتمال دستکاری ناسا در نتایج مزایده و به نفع اسپیس‌ایکس وجود دارد که در صورت اثبات آنها، ناسا با مشکلات قانونی جدیدی مواجه خواهد شد. گارنر در این مورد می‌گوید: «ناسا نمی‌تواند به راحتی این پیشنهاد را بپذیرد، چون این پیشنهاد در واقع نوعی کمک به تامین بودجه مورد نیاز آن برای اجرای این پروژه است. قطعا هیچ مانعی بر سر راه پیشرفت بلو‌اوریجین که با بودجه خودش در حال بهبود جایگاهش در این عرصه رقابتی است، وجود نخواهد داشت.»
جف بزوس در نامه اش گفته است که این پیشنهاد دو میلیارد دلاری پلی برای تامین کسری بودجه ناسا در روند اجرای پروژه فرود انسان روی سطح کره ماه است و باعث می‌شود که این برنامه دوباره به مسیر عادی خود برگردد و بتواند به سرعت برای موعد مقرر اجرای این برنامه در سال ۲۰۲۴ آماده شود. اعتراض بلو اوریجین به واگذاری این مزایده و بستن قرارداد ۳ میلیارد دلاری ناسا با شرکت اسپیس-ایکس در حالی بود که اداره حسابرسی دولتی آمریکا بر اساس شواهد این موضوع، آن را مورد بررسی و داوری قرار داد. مهلت اعلام نظر و حکم اداره حسابرسی دولتی در روز دوم ماه آگوست اعلام شده که با دوشنبه هفته آینده مقارن است. این حکم لازم الاجرا نبوده و می‌تواند به ناسا توصیه کند مزایده این برنامه را دوباره برگزار کرده و در تصمیمش تجدیدنظر کند. از طرف دیگر ممکن است بر اساس این رای، اعتراض شرکت بلو اوریجین وارد نبوده و با مختومه اعلام شدن پرونده، ناسا بتواند برنامه فعلی اش را ادامه بدهد و جلو ببرد.
بلو اوریجین از زمان ثبت رسمی اعتراضش به این مزایده، این استراتژی را دنبال کرده است که ناسا را - تا پیش از اعلام رأی اداره حسابرسی دولتی- برای انجام اقدام اصلاحی در این مورد متقاعد کند. بسیاری معتقدند که نامه روز دوشنبه جف بزوس در راستای همین استراتژی بوده است. از طرفی انتقاد «باب اسمیت» مدیرعامل بلو اوریجین در ماه مه گذشته از عملکرد کنگره در این مورد و طولانی شدن فرآیند اعتراض به آن به اداره حسابرسی دولتی، زمان کافی برای لابی گری مدیران این شرکت را فراهم کرد تا بتوانند ناسا را برای تغییر روند اجرای این برنامه متقاعد کنند. با این حال هنوز مشخص نیست که این استراتژی ها بتوانند در نهایت به تغییر برنامه ناسا برای انجام پروژه فرود روی سطح ماه کمک کنند. حتی اگر قرار باشد اصلاحیه ای برای این برنامه در نظر گرفته شود، باید به تایید مجلس سنا هم برسد و البته از گزند منتقدان بزوس هم دور بماند. این در حالی است که به ندرت پیش می آید که اعتراض های مطرح شده در اداره حسابرسی دولتی آمریکا موفق شوند.
شاید به همین خاطر است که بزوس به این نتیجه رسیده که منتظر رأی اداره حسابرسی دولتی نمانده و خودش در نامه ای یک پیشنهاد اغواکننده را مطرح کند که ناسا به راحتی نتواند آن را رد کند؛ آن هم در شرایطی که با کسری بودجه جدی برای انجام این برنامه مواجه است. در واقع این پیشنهاد دو میلیارد دلاری بحث‌برانگیز، مایوسانه ترین تلاش بلو اوریجین برای ترغیب ناسا به انتخاب طرح پیشنهادی این شرکت برای سفر به ماه و فرود روی سطح این سیاره است. اما گویا این نخستین پیشنهاد شخصی جف بزوس نیست. او در سال ۲۰۱۹ با مدیر وقت ناسا یعنی «جیم بریدنستاین» در دفتر مرکزی این آژانس ملاقات و پیشنهاد کرد که ۳۰ درصد از هزینه اجرای ماموریت آزمایشی این شرکت برای فرود روی سطح ماه را بپردازد؛ مبلغی که در آن زمان به حدود ۲۰۰ میلیون دلار می رسید.
