افت تجارت کارخانه استارت‌آپ‌سازی

راکت اینترنت یک شرکت آلمانی است که مالکیت استارت‌آپ‌های متعددی را در چند کشور جهان در اختیار دارد. این شرکت‌، استارت‌آپ‌هایی را راه‌اندازی می‌کند که از نمونه‌هایی که پیش از این در حوزه تکنولوژی (به‌ویژه در بازار آمریکا) به موفقیت رسیده‌اند الگو گرفته‌اند به همین دلیل این شرکت را کپی‌کننده استارت‌آپ‌های موفق می‌نامند.

تاریخچه

به گزارش ‌آی‌تی ایران اولیور سامور موسس راکت اینترنت و دو برادر دیگرش به نام‌های الکس و مارک از دو دهه پیش راهکارهای جدیدی را وارد حوزه تکنولوژی کردند. پس از راه‌اندازی موفق Alando که در واقع استارت‌آپ کپی‌شده از روی eBay به حساب می‌آمد، این خانواده، شرکت جدیدی به نام Jamba را راه‌اندازی کرده‌اند که در سال ۲۰۰۴ میلادی با مبلغ ۲۷۳ میلیون به Verisign (شرکت فعال در حوزه زیرساخت‌های شبکه) فروخته‌شد. موفقیت سامور و برادرانش با راه‌اندازی معادل‌ها و مشابه‌های آلمانی برای سرویس‌هایی نظیر یوتیوب، توییتر و فیس‌بوک ادامه یافت. علاوه بر این، سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های اورجینال نظیر فیس‌بوک، لینکدین و زینگا هم سود قابل توجهی برای آنها به همراه داشت. بالاخره در سال ۲۰۰۷ میلادی، راکت به‌عنوان شرکت مولد استارت‌آپ‌های رقیب برای شرکت‌هایی که طرح آنها به موفقیت رسیده بود، تاسیس شد. این شرکت اما به بازار آلمان قانع نیست و همواره در تلاش بوده تا استارت‌آپ‌های کپی‌برداری شده را در اروپای غربی، آمریکای لاتین و حتی آفریقا، پیش از حضور و نفوذ خود شرکت‌های اصلی راه‌اندازی کند.

سازوکار کلی

همان‌طور که از عنوان راکت مشخص است، سرعت عمل در راه‌اندازی و توسعه استارت‌آپ‌ها، یکی از سیاست‌های اصلی این شرکت به حساب می‌آید. این در حالی است که در طرف مقابل، مدیران سیلیکون‌ولی و سرمایه‌گذاران فعال حوزه استارت‌آپ‌ها، از این شرکت آلمانی به‌عنوان عاملی مزاحم بر سر راه توسعه خلاقیت یاد می‌کنند. سامور با دفاع از سیاست راکت اینترنت در کپی‌برداری از شرکت‌های موفق، بر این نکته تاکید دارد که تعداد زیادی از موفق‌ترین شرکت‌های دنیا نظیر جنرال الکتریک و تویوتا، بدون آنکه مدل تجاری جدیدی ارائه دهند، تنها با اجرای هرچه بهتر طرح‌های موجود در بازار به نتیجه مطلوب رسیده‌اند.

روند کار راکت اینترنت به این صورت است که تیمی از محققان آن به‌طور دائم به مطالعه ‌ایده‌های تجاری موفق به ویژه در میان استارت‌آپ‌های حوزه تکنولوژی در آمریکا اقدام می‌کنند. با شناسایی هدف، گروه کوچک‌تری به مطالعه بازارهای بالقوه و ایجاد برنامه‌های تجاری اقدام می‌کنند. به‌عنوان مثال، وقتی سرویس خشکشویی Washio در نیویورک به محبوبیت رسید، راکت اینترنت تیمی از نیروهای کاری را مامور بررسی شرایط برای راه‌اندازی مدل تجاری مشابه در لندن کرد. وقتی ایده‌ای مورد توجه مسوولان راکت قرار گیرد، نیروهای کاری از مدیران تا مسوولان بازاریابی و مهندسان این شرکت برای راه‌اندازی استارت‌آپ جدید دست به کار می‌شوند. اکثر نیروهای کاری این شرکت را نیروهای جوان و افراد گزینش شده از برنامه‌های تجاری دانشگاه‌ها یا شرکت‌های مشاور و بانک‌های سرمایه‌گذار تشکیل می‌دهند.

سیاست‌های راکت با چنان سرعت بالایی به مرحله اجرا در می‌آیند که راه‌اندازی یک استارت‌آپ را تنها در ظرف چند هفته عملی ساخته است. این در حالی است که این زمان برای رقبای راکت، در برخی موارد به چند ماه می‌رسد. در ابتدای امر، نیروهای کاری مشخص شده برای هر پروژه را زیرمجموعه‌ای از کارکنان خود راکت اینترنت تشکیل می‌دهند اما با رشد استارت‌آپ، استخدام نیروهای جدید برای ادامه فعالیت آن آغاز شده و کارکنان راکت در پروژه‌ای جدید مشغول به کار خواهند شد. راکت با دریافت هزینه‌های مدیریتی از استارت‌آپ‌های تحت نظر خود، حقوق کارکنان و هزینه‌های جانبی را تامین می‌کند.

عملکرد فعلی

در ماه نوامبر سال گذشته میلادی، اولیور سامور، موسس راکت اینترنت از سرمایه‌گذاری جدیدی روی استارت‌آپ Nestpick (که با الگوبرداری از Airbnb راه‌اندازی شده بود) خبر داد. راکت اینترنت از کمک شریک سرمایه‌گذار خود یعنی Mangrove برای تامین سرمایه ۱۱ میلیون دلاری برای توسعه این استارت‌آپ استفاده کرد. این در حالی است که با گذشت کمتر از شش ماه، نست‌ پیک مجبور به اخراج ۱۴۰ نفر از نیروهای کاری خود شد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند راکت اینترنت در تحلیل شرایط بازار برای این استارت‌آپ مرتکب اشتباهات بزرگی شده است. نکته قابل توجه اینکه به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران هم این روزها سرمایه‌گذاری روی راکت اینترنت را اشتباهی بزرگ می‌دانند.

وقتی این شتاب‌دهنده آلمانی در اکتبر سال ۲۰۱۴ میلادی وارد بورس فرانکفورت شد، به‌عنوان یکی از شانس‌های اصلی پیش‌روی سرمایه‌گذاران برای اینکه سهمی از استارت‌آپ‌های با رشد سریع اروپایی را به‌دست آورند مورد توجه قرار گرفت. ورود راکت اینترنت به بورس حدود ۲ میلیارد دلار به ارزش این شرکت اضافه کرد تا تحلیلگران ارزش این شتاب‌دهنده سرشناس را ۲/ ۸ میلیارد دلار تخمین بزنند. با وجود این، ارزش سهام راکت از آن زمان تاکنون، ۵۳درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، تحلیلگران با استناد به آنچه گزارش‌های مالی مبهم نامیده شده، بارها از راکت اینترنت و مدل غیرشفاف درآمدی آن انتقاد کرده‌اند. این در حالی است که توانایی‌های این شرکت در ایجاد بسترهای مناسب برای رسیدن به سود یا خروج پرمنفعت استارت‌آپ‌های تحت‌پوشش هم زیرسوال رفته است.

راکت اینترنت در مدت زمان فعالیت خود، موفقیت‌هایی را هم به ثبت رسانده‌ است، راه‌اندازی Zalando استارت‌آپی که با الگوبرداری از Zappos حالا به یکی از بزرگ‌ترین خرده‌‌فروش‌های فعال در حوزه مُد تبدیل شده است. CityDeal که در سال ۲۰۱۰ میلادی به Groupon فروخته شد یا Lazada استارت‌آپ فعال در جنوب‌شرقی آسیا که در حوزه تجارت الکترونیکی ویژه محصولات الکترونیکی مصرفی فعالیت دارد و در سال‌جاری به Alibaba فروخته شد، از جمله نقاط روشن کارنامه راکت به‌حساب می‌آیند. این شرکت تلاش‌های زیادی هم در ایجاد قطب‌های استارت‌آپی در برلین و دیگر کشورهای جهان داشته است. سارا سیمون تحلیلگر بانک برنبگرگ لندن در این‌خصوص می‌گوید: «فعالیت راکت اینترنت یکی از عوامل اصلی در تبدیل شدن برلین به قطب تکنولوژی بوده است».

با این همه اکثر استارت‌آپ‌های تحت‌پوشش راکت اینترنت، در طول حیات خود با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم‌ کرده‌اند. از این میان، حداقل ده‌ها استارت‌آپ به سمت تعطیلی رفته‌اند و تقریبا همه آنها در شرایط ضرردهی به‌سر می‌برند. در تاریخ ۲ سپتامبر سال‌جاری میلادی، این شرکت با اعلام اینکه در نیمه اول سال جاری ۶۱۷ میلیون یورو (۷۰۷ میلیون دلار) ضرر متحمل شده، اولین هشدارها را پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار داد. این آمار پس از سرمایه‌گذاری ناموفق روی یک خرده‌فروش اینترنتی به‌نام Global Fashion Group شرکتی که مسوولان راکت از آن به‌عنوان یک «برنده ثابت‌شده» یاد می‌کردند، منتشر شد. یک هفته بعد راکت از سرمایه‌گذاری جدید روی یک «برنده ثابت‌شده» دیگر که در واقع خرده‌فروش آنلاین مبلمان به نام Home۲۴ بود خبر داد.

شرکتی که در ادامه راه با کاهش بیش از ۵۰ درصدی ارزش روبه‌رو شد. این در حالی است که تجارت راکت در هند و آفریقا که روزگاری از آن به‌عنوان چشم‌اندازی روشن یاد می‌شد با فروش کمتر از قیمت واقعی، اخراج نیروهای کاری یا حتی تعطیلی کامل استارت‌آپ‌های تحت‌پوشش، به چالش کشیده شده است. تلاش این شرکت برای ورود به حوزه فین‌تک هم با سرمایه‌گذاری ناموفقی که روی استارت‌آپ کپی‌برداری شده Paymill انجام داد، راه به جایی نبرد.نگاهی دقیق به آمار یادشده، تاریخچه و فعالیت‌های فعلی راکت اینترنت نشان می‌دهد این شتاب‌دهنده، در مراحل راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها عملکرد موفق‌تری داشته تا در مراحل مدیریت توسعه آنها.

سامور در مصاحبه اخیر خود اینچنین از عملکرد راکت اینترنت در مقابل منتقدان این شرکت دفاع کرده است: «تمرکز ما در حوزه استارت‌آپ‌ها روی خروج نیست. تمرکز ما روی ایجاد شرکت‌ها، مدیریت و کمک به آنها برای فعالیت با کیفیت در مدت‌زمان طولانی است». او معتقد است راکت اینترنت را نباید با شرکت‌های سرمایه‌گذار که در وهله اول سرمایه‌گذاری مالی را در دستورکار قرار می‌دهند، اشتباه گرفت. او راکت اینترنت را شرکتی عملیاتی خوانده که اساسا کار خود را از پایه شروع کرده و در کنار سرمایه‌گذاری روی استارت‌آپ‌ها، با ارائه زیرساخت‌های عملیاتی نظیر نیروهای کاری، اطلاعات و فرآیندهای مشاوره‌ای به رشد و نمو شرکت‌های نوپا کمک می‌کند.

از جمله انتقادات دیگری که به راکت اینترنت وارد شده، نحوه محاسبه ارزش استارت‌آپ‌های تحت‌پوشش آن است. راکت اینترنت برای محاسبه ارزش استارت‌آپ‌های خود از راهکاری به نام LPV استفاده می‌کند که ارزش استارت‌آپ را بر اساس جدیدترین فرآیندهای جذب سرمایه می‌سنجد. این در حالی است که با توجه به حضور خود راکت اینترنت در مراحل سرمایه‌گذاری، طبیعی است که ارقام اعلام‌شده، شک و تردیدهایی را به همراه داشته باشند. به‌عنوان مثال، در قالب سیستم ارزیابی سنتی، ارزش Westwing استارت‌آپ فعال در حوزه تجارت الکترونیک کالاهای خانگی ۲۵۴ یورو تخمین زده می‌شود. این در حالی است که راکت اینترنت ارزش آن را ۴۸۰ میلیون یورو اعلام کرده است.

چشم‌انداز

در چشم‌انداز فعالیت راکت اینترنت، شتاب‌دهنده‌ای که روزگاری به‌طور کامل بر قطب تکنولوژی برلین مسلط بود، نبرد با کارآفرینان محلی و استارت‌آپ‌هایی مشاهده می‌شود که منابع مالی خود را از اروپا و یا حتی سیلیکون‌ولی دریافت می‌کنند. این در حالی است که قطب‌های تکنولوژی در دیگر شهرهای اروپایی نیز رفته‌رفته توسعه بیشتری پیدا می‌کنند. در این شهرها، استارت‌آپ‌هایی پیشتاز خواهند بود که با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته و مدل‌های کاری جدید (و نه الگوبرداری از نمونه‌های آمریکایی)، فرصت‌های جدیدی را ایجاد کنند. همین امر باعث شده سامور در جدیدترین مصاحبه خود از تلاش محدودتر راکت اینترنت برای کپی‌برداری از مدل‌های تجاری موجود و البته در طرف مقابل، تمرکز روی سوددهی استارت‌آپ‌های فعلی خبر دهد.

منبع: بلومبرگ