بازی‌های حادثه‌آفرین در دنیا

عاقله ترابی: سال‌ها پیش، زمانی که بازی رزیدنت اویل(Resident Evil) تازه وارد بازار ایران شده و توجه بسیاری از کاربران بازی‌های رایانه‌ای را به خود جلب کرده بود من نیز جزو کسانی بودم که به همراه برادرم با شوق و اشتیاق فراوان سراغ خرید این بازی رفتیم و از همان روز اول شروع کردیم به جنگیدن، فرارکردن و کشتن و عبورکردن از موانع و تهیه انواع سلاح‌های جنگی و از این قبیل فعالیت‌ها برای بقا و پیروزی.

طولی نکشید که این بازی ما را حتی بیشتر از قارچ‌خور و بازی‌های مانند آن به خود معتاد کرد. معضل اعتیاد را که کنار بگذاریم خواب و خیال‌های شبانه را نمی‌توان فراموش کرد که تا چشم می‌بستیم پیش از اینکه خواب به سراغمان بیاید تصاویر خشونت‌آمیز در مقابلمان ظاهر می‌شدند تا هنگامی‌که بیدار می‌شدیم. یادم است یکی از روزهایی که با برادرم مشغول عبور از اتاق‌های تو در تو بودیم و نفسمان در سینه حبس بود که نکند زامبی‌ای چیزی سر راهمان سبز شود دقیقا همان شد که نباید؛ در میان آن سکوت و استرس ناگهان یک زامبی از نمی‌دانم کجا جلوی ما سبز شد و ما چنان وحشت‌زده شدیم که هردو پا به فرار گذاشتیم و از اتاق بیرون زدیم. و عجیب اینکه تا چند دقیقه در شوک بزرگی بودیم تاحدی که جرات ادامه بازی را نداشتیم. حالا پس از گذشت سال‌ها از آن اتفاق، هروقت که یاد آن روز می‌افتم امکان ندارد به حال ‌و ‌اوضاع آن لحظه‌مان نخندم. ولی موضوع اینجاست که یک بازی رایانه‌ای چه تاثیر شگرفی می‌تواند بر روح و روان کودکان و نوجوانان بگذارد؟ هرچند این تاثیرها چندان هم شامل آن رده سنی نمی‌شود و گاهی دیده‌ایم که بزرگسالان را هم درگیر خود کرده است.

این روزها خبرهای عجیبی از گوشه و کنار دنیا می‌شنویم که کار را از ترس و استرس و کابوس‌های شبانه بسیار فراتر برده است. حتی اعتیادی که ما آن زمان فکر می‌کردیم دچارش شده‌ایم با اعتیادهایی که امروزه از کاربران می‌شنویم تفاوت‌های بسیاری دارد و حالا می‌شنویم که شخصی به علت بازی‌کردن مداوم و بدون وقفه دچار حمله‌های عصبی شده و کارش به بیمارستان کشیده و حتی منجر به مرگ او شده است. نتایج تحقیقات پژوهشگران درباره پیامدهای بازی‌های رایانه‌ای حاکی از آن است که از هر۳۰ کاربر حرفه‌ای، یک نفر به بیماری‌های روحی مبتلا می‌شود. چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه بازی ماین‌کرافت را که همه می‌شناسیمش و جزو پرفروش‌ترین‌هاست، تلفات چشمگیری برای کاربرانش به همراه داشته است و سالانه تعداد قابل توجهی از کاربران آمریکایی را راهی بیمارستان می‌کند. این بازی را تقریبا هر علاقه‌مندی به بازی‌های رایانه‌ای می‌شناسد؛ دنیایی ساده و البته با گرافیک بسیار ضعیف که ذهن کاربر را با چینش مکعب‌ها به سوی خلاقیت سوق می‌دهد. نکته جالبی که در این بازی وجود دارد این است که برخی کاربران می‌گویند وقتی در حال کندوکاو در محیط بوده‌اند متوجه وجود یک موجود مرموز به نام «Herobrine» شده‌اند.

او لباس‌های شخصیت پیش‌فرض را پوشیده و چشمانِ سفیدی دارد و حتی در بعضی مواقع پرواز می‌کند. با اینکه تیم سازنده این بازی وجود این موجود چشم‌سفید را تکذیب کرده است این کاربران همچنان سر حرف خود هستند و حتی حدس‌و‌گمان‌ها و شایعه‌هایی هم درباره آن پخش شده است؛ مثلا برخی می‌گویند این موجود تجلی روح برادر خالقِ بازی است که مرده و عده‌ای هم این اتفاق را یک شوخی از سوی سازندگان می‌دانند. در ادامه به مرور بازی‌هایی می‌پردازیم که برای کاربرانشان خطر جدی به همراه داشته‌اند. یکی از این اتفاق‌ها موضوعی بود که تقریبا یک سال پیش روی داد؛ مرگ یک فرد ۲۴ ساله به علت اعتیاد به بازی رایانه‌ای. این فرد که چینی بود پس از ۱۹ ساعت بازی بدون وقفه ناگهان دچار ایست قلبی می‌شود. پس از چند سرفه از صندلی‌اش می‌افتد. این اتفاق‌ها در دوربینی که در کافی‌نت نصب بوده ثبت شده است. در این فیلم می‌بینیم که در کمتر از یک دقیقه فرد جان خود را از دست می‌دهد. پژوهشگران این اتفاق را ناشی از هیجان و استرس حین بازی می‌دانند که اگر طولانی‌مدت شود فرد را به مرگ می‌کشاند. به گفته محققان، در حین انجام بازی‌های رایانه‌ای به علت فشار و هیجان بالا، هورمون آدرنالین ترشح می‌شود و پس از آن تنگ‌شدن رگ‌ها، افزایش فشار خون، کاهش توانایی تنفس و افزایش ناگهانی درجه حرارت فرد را به همراه دارد که در صورتی که این وضعیت استمرار پیدا کنند منجر به بروز حمله قلبی و حتی مرگ در افراد می‌شود. به همین علت است که پزشکان توصیه اکید می‌کنند که گیمرها به زمان بازی توجه کنند و حتما بین بازی به خود استراحت دهند.

یکی دیگر از نمونه‌های این اتفاق مرد میانسالی در کره جنوبی است که به بازی استار کرافت (Starcraft) معتاد بود. این فرد پس از ۵۰ ساعت بازی مداوم ناگهان سکته می‌کندو می‌میرد که پزشکان علت مرگ او را خستگی بیش از اندازه بدن و ناتوانی قلب در جبران همه این خستگی‌ها اعلام کردند.موضوع بازی‌کردن مداوم و بی‌وقفه نه‌تنها برای خود فرد خطر جانی دارد، بلکه موردی هم داشته‌ایم که موجب مرگ فرزند او شده است؛ به‌طوری که یک کودک دو‌ساله از بی‌توجهی پدرش به‌علت گرسنگی جان خود را از دست داده است. پدر این کودک که جزو معتادان به بازی رایانه‌ای بود برای بازی‌کردن در کافی‌نت از خانه بیرون می‌رود و آنقدر غرق در بازی می‌شود که فراموش می‌کند فرزند دوساله‌اش در خانه تنهاست و درنهایت هم کودک از شدت گرسنگی جان خود را از دست می‌دهد. در سال ۲۰۰۹ هم حادثه‌ای شبیه این در کره جنوبی اتفاق افتاد که سر و صدای زیادی به پا کرد. این بار هم یک نوزاد به علت اعتیاد پدر و مادرش به بازی‌های رایانه‌ای، از شدت گرسنگی جان خود را از دست داد. حدود یک سال پیش هم در روسیه مرد جوانی به علت اعتیاد به بازی Fallout ۴ کل زندگی‌اش را از دست داد. این فرد به محض شروع این بازی تا سه هفته گرفتارش شد تا حدی که ترجیح می‌داد به جای سر کار رفتن به ادامه بازی بپردازد. این فرد در نهایت نه‌تنها شغل خود را بلکه همسر، فرزندان، دوستان و بالطبع سلامتی‌اش را از دست داد. نکته جالب اینکه این فرد از سازنده بازی شکایت کرد.

البته این موضوع شکایت معتادان بازی‌های اینترنتی از سازندگان این بازی‌های کم اتفاق نمی‌افتد. در سال ۲۰۱۰ هم یک فرد آمریکایی از سازندگان بازی Lineage ۲ به علت اعتیادآوربودنش شکایت کرد. بازی Berzerk هم از بازی‌هایی است که کشته داده است. این بازی که در سال ۱۹۸۰ تولید شده تاکنون دو نفر را کشته است. در Berzerk شما با یک اسلحه لیزری باید یکسری روبات را منفجر کنید و از مسیرهای پرپیچ‌وخم عبور کنید. در ظاهر این بازی ساده است و به نظر نمی‌رسد هیجان کشنده‌ای داشته باشد، ولی همان یک سال پس از تولید یک نفر و یک سال پس از آن هم دومین نفر می‌میرد. علت مرگ هر دو را پزشکان هیجان زیاد اعلام کرده‌اند.یکی دیگر از مشکلاتی که برای گیمرها و درواقع کسانی پیش می‌آید که بیش از اندازه مشغول بازی می‌شوند و خود را در آن غرق می‌کنند از بین رفتن مرز بین واقعیت و دنیای مجازی است. کاربر در این شرایط دچار نوعی توهم می‌شود و دنیای واقعی خود را به چشم دنیای بازی می‌بیند و در نتیجه مشکلاتی برای خود و اطرافیانش به وجود می‌آورد. یکی از موارد اتفاقی بود که چندی پیش در چین افتاد؛ یک دانش‌آموز که در بازی وارکرافت توانسته بود به درجه‌های بالایی از قدرت آتش برسد همکلاسی خود را به آتش کشید. این دانش‌آموز می‌خواست با این کار نیروهای او را به دست آورد و امتحان‌های پایان ترم را بدون مشکل بگذراند.

این پدیده انتقال بازی به دنیای واقعیت بازی تتریس (Tetris) است. این بازی را همه می‌شناسیم؛ قطعه‌هایی با اشکال هندسی متفاوت روی هم سوار می‌شوند و ما باید آنها را طوری بچینیم که در فضای خالی پر شود. پس از ساعت‌های مداوم این بازی کاربر به مرور دچار بیماری‌ای می‌شود که به همین نام تترسی مشهور شده است. فرد در این حالت مدام تصور اشکال هندسی را پیش روی خود دارد و در حال جاسازی آنها است. گاهی اوقات این بیماری آنقدر شدت پیدا می‌کند که فرد هنگام رانندگی تصادف می‌کند چون در حال مرتب‌کردن مکعب‌ها در فضاهای خالی است. البته در میان این مشکلات و بیماری‌های روحی روانی نباید از آسیب‌های جسمی حاصل از بازی مداوم غافل شد. مشهورترین مشکلاتی که در این بین اتفاق می‌‌افتد بیماری انگشت پلی‌استیشن است. اگر فرد ساعت‌های طولانی پای این بازی بنشیند از آنجا که باید مدام دکمه‌های روی دسته کنترل را فشار دهد به مرور دچار یک بیماری می‌شود که به انگشت پلی‌استیشن مشهور است. در این بیماری انگشت شصت فرد متورم و زخم می‌شود و برای بهبود به زمان طولانی نیاز دارد.البته این نکته را نباید فراموش کنیم که بازی‌های رایانه‌ای در کنار این‌همه عوارض و تاثیرهای منفی و زیان‌آور، سودهای بسیاری هم برای کاربر به ویژه کودکان و نوجوانان به همراه دارد از جمله تکامل شخصیت و رفتار، پرورش استعدادها، ایجاد خلاقیت، پرورش تمرکز و دقت، افزایش بهره هوشی، گسترش جهان‌بینی، تقویت ذوق هنری و آموزش مفاهیم پیچیده. بااین حال ازآنجا که اغلب کاربران از این بازی‌ها به درستی استفاده نمی‌کنند در گرداب آسیب‌ها و مشکلاتش می‌افتند و کم پیش می‌آید که کاربری بتواند از مزایای استفاده از بازی‌های کامپیوتری بهره ببرد و ما همواره در حال شنیدن خبرهای عجیب و غریبی هستیم که حاکی از این است که فلان کاربر به علت استفاده زیاد از فلان بازی فلان آسیب را دیده است.