بازار تخم بلدرچین و مرغ زیر ذره‌بین«دنیای‌اقتصاد»
ناکامی قیمت‌گذاری دولتی
افزایش ۱۸۰درصدی نرخ تخم بلدرچین
صنعت تخم‌مرغ از ابتدای بهار امسال به سبب کاهش تقاضا با کاهش تولید روبه‌رو بوده، به‌گونه‌ای‌که یکی از اعضای هیات‌رئیسه اتحادیه مرغ‌داران میهن به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «اگر شرایط همین‌گونه پیش برود، به واردات تخم‌مرغ نیاز خواهیم داشت.» غلامرضا نصرت گفت: «عرضه و تقاضا باید مشخص کند، اما با سیاست‌های حال‌حاضر نرخ تخم‌مرغ اختلاف بیش از ۱۰هزار تومانی با نرخ دولتی کنونی دارد. از زمستان سال گذشته جوجه یک‌روزه مرغ تخم‌گذار که نرخ مصوب آن ۸۷۰۰تومان است، به ۱۵ تا ۱۷هزارتومان رسیده است.»
مشکل صنعت مرغ و تخم‌مرغ نه در بخش جوجه یک‌روزه، بلکه در بخش نهاده‌های دامی است. در سال ۹۸ ذرت کیلویی ۱۵۰۰تومان و سویا کیلویی ۲۴۵۰تومان فروخته شد. این اعداد مربوط به نرخ دولتی نهاده‌ها است. در سال ۹۸ بسیاری از تولیدکنندگان نهاده‌ها را گاه با سه برابر قیمت مصوب تهیه کردند. سال گذشته نرخ نهاده‌های دامی افزایش یافت و امسال هم دولت صعود ۲۸درصدی آن را تایید کرد. به بیان دیگر تولیدکنندگانی که به نهاده‌های دولتی دسترسی داشتند، امسال ذرت را کیلویی ۱۸۰۰تومان و سویا را کیلویی ۳۶۰۰تومان تهیه کردند که به معنی افزایش ۲۰درصدی ذرت و افزایش ۴۶درصدی سویا است. در سال ۹۸ تخم‌مرغ درب مرغداری کیلویی ۶۶۰۰تومان فروخته شد و در طول سال به‌طور متوسط ۸هزارتومان به دست مصرف‌کننده رسید. این عدد هم‌اکنون ۱۴هزار تومان در مرغداری است و بیشتر از ۱۶هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد که به معنی افزایش ۷۵درصدی است. البته تولیدکنندگان می‌گویند رقم کیلویی ۱۴هزار تومان در مرغداری مناسب نیست و «باید به ۱۸هزار تومان برسد». البته شرایط در بخش تخم طیوری که مشمول نرخ‌گذاری دولتی نیست، متفاوت است. برای مثال تخم بلدرچین در سال ۹۸ نزدیک به ۳۵هزار تومان فروخته می‌شد، درحالی‌که در سال‌جاری بسته ۱۵۰گرمی تخم بلدرچین ۱۵هزار تومان یا به عبارتی کیلویی نزدیک به ۱۰۰هزار تومان تمام می‌شود. افزایش قیمت تخم بلدرچین در این دوسال ۱۸۵درصد بوده است. با مقایسه این اعداد می‌توان پی برد که تورم تولید بیش از چیزی است که به طور رسمی اعلام می‌شود. همین‌طور با توجه به اینکه ۷۰درصد از هزینه دامداری خوراک دام است، بخش اعظم هزینه مرغ‌داران با فعالان بخش دیگر-برای مثال بلدرچین‌داران- یکی است؛ با این تفاوت که تخم‌مرغ مشمول نرخ‌گذاری دولتی است، اما تخم بلدرچین نیست.
بازار کوچک شده است
مسعود خوش‌جان یکی از تولیدکنندگان گوشت و مرغ بلدرچین به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «هزینه‌های تولید از سه سال پیش سرسام‌آور بالا رفت و با اینکه حوزه کاری ما مشمول نرخ‌گذاری دستوری نیست، تولیدکنندگان نتوانستند به میزان کافی افزایش قیمت را لحاظ کنند.»
به گفته این تولیدکننده از سال گذشته «مشکل نهاده‌ها برای ما حادتر شد و عملا مجبور شدیم به صورت آزاد خوراک دام را با دو یا سه برابر قیمت تهیه کنیم.»
این تولیدکننده درباره مشکلات تهیه خوراک طیور که ۷۰درصد از هزینه‌های تولید را تشکیل می‌دهد، می‌گوید: «هیچ کمبودی در زمینه دان و خوراک طیور وجود ندارد؛ مشکل اصلی توزیع نامناسب و عدم‌نظارت است. تا پیش از آشفتگی در بازار نهاده‌ها هیچ تولیدکننده‌ای مشکل تهیه دان نداشت. الان واردات به میزان لازم انجام می‌شود، اما بازار تشنه است.» به گفته خوش‌جان دلیل توزیع نامناسب نهاده‌های دام و طیور«عدم نظارت است. در شرایط تحریمی بسیاری از مرغداری‌ها با کاهش تولید مواجه شدند، اما همان میزان دان قبلی را دریافت می‌کنند. برای مثال اگر تولیدکننده‌ای پنج سوله مرغ داشت، الان آن را به دو سوله رسانده، اما دان هر پنج سوله را می‌گیرد و مابقی را در بازار سیاه با قیمت آزاد می‌فروشد. این شرایط باعث شده است که دان براساس نیاز تولیدکنندگان توزیع نشود و رانت شکل بگیرد.» این فعال اقتصادی درباره خوراک دان ایرانی می‌گوید: «متاسفانه استفاده از سویا و ذرت ایرانی به‌صرفه نیست. یکی از دلایلش کیفیت خوراک دام است. برای مثال سویای برزیلی که در بازار موجود است، ۹۰درصد پروتئین دام را تامین می‌کند اما این عدد برای سویای ایرانی ۶۰درصد است. به همین دلیل تولیدکنندگان ترجیح می‌دهند از دان وارداتی استفاده کنند.» به گفته خوش‌جان هزینه هر ۱۵۰گرم تخم بلدرچین «بیش از ۷هزار تومان» است: «هر بلدرچین روزانه تا ۸۵گرم یعنی حدود ۴۰۰تومان دان می‌خورد و هر ۲۶ساعت یک تخم می‌گذارد. این مبلغ با احتساب هزینه‌های کارگر، برق و آب و حمل‌ونقل در هر بسته ۱۲تایی که ۱۵۰گرم است به ۷هزار و ۲۰۰تومان می‌رسد. البته در فصل‌های بهار و تابستان تقاضای تخم بلدرچین کاهش پیدا می‌کند، به همین دلیل قیمت عمده فروشی آن به ۵هزارتومان هم می‌رسد.» هم‌اکنون قیمت هر بسته ۱۵۰گرمی بلدرچین نزدیک به ۱۵هزارتومان است؛ عددی که به گفته خوش‌جان «در سال ۹۶ حدود ۱۲۰۰تومان و پارسال ۷هزار تومان بود. سال ۹۹ اوج صعود هزینه‌های تولید بخش ما بود. به بیان دیگر هم هزینه‌ها افزایش پیدا کرده و هم از تقاضا به‌شدت کاسته شده است.»
این تولیدکننده دو پیشنهاد برای افزایش سطح تقاضای تخم بلدرچین دارد: «اول، آگاه‌سازی مردم در زمینه خواص بلدرچین است که باید از طریق تبلیغات انجام شود. دوم، موضوع نهاده‌های دامی است. اگر دولت نرخ نهاده‌ها را آزاد کند و نظام توزیع به‌درستی عمل کند، می‌توان هم به شکوفایی این بخش از صنعت و هم به کاهش قیمت بر اثر رقابت امیدوار بود.» با مقایسه نرخ تخم طیور متفاوت که یکی مشمول نرخ‌گذاری دولتی است و دیگری نیست، می‌توان گفت این سیاست درست است که قیمت پایین نگه داشته شده، اما این ثبات دستوری به نفع مصرف‌کننده نیست. به گفته کارشناسان تنها فضای رقابتی باعث می‌شود حقوق مصرف‌کننده به‌درستی رعایت شود. تخم‌بلدرچین ۱۸۰درصد و تخم‌مرغ ۱۷۵درصد صعود قیمتی داشتند، درحالی‌که فلسفه نرخ‌گذاری دستوری چیزی دیگر است.
