چالش‌های دانشجویان ایرانی در آمریکا
باید حقوق دانشجویان را محترم بشماریم
دکتر علی دادپی* استیون دیتو می‌گوید که هیچ‌وقت از خواندن نامش به فارسی خسته نمی‌شود و خوب می‌داند که فامیلی‌اش به این زبان کمی خنده‌دار به‌نظر می‌رسد. وقتی که با استیون درباره چاپ یک خلاصه بسیار مختصر از تحقیقش درباره وضعیت دانشجویان ایرانی در ایالات متحده تماس گرفتم با خوشحالی اجازه داد که این‌کار را انجام بدهم. او همچنین خواست که یک مقدمه کوتاه به مطلب اضافه شود. پاراگراف‌های بعدی از زبان اوست.
***
من می‌خواهم خواننده ایرانی نکته‌ای را بداند. این گزارش بر اساس تز فوق لیسانس من در دانشگاه جورج واشنگتن نوشته شده است جایی که من در رشته «آموزش بین‌الملل» تحصیل می‌کردم، شاید این حس نوعدوستی من بود که باعث شد به چالش‌های دانشجویان ایرانی علاقه‌مند بشوم.
من دوستان زیادی در ایران دارم که برخی از آنها در حال حاضر در ایالات متحده مشغول به تحصیل هستند و برخی که می‌خواستند برای ادامه تحصیل به اینجا بیایند به‌خاطر مسائل خانوادگی یا مالی موفق به این کار نشده‌اند.
واقعیت اینجا است که فقط دولت ایالات متحده است که می‌تواند به این دانشجویان کمک کند که مهم‌ترین این کمک می‌تواند تسهیل قوانین اعطای ویزا به ایرانیان باشد تا زندگیشان را در کشور ما آسان‌تر یا مشکل‌تر کند. در نتیجه در گزارشم ناچار بودم برای جلب توجه دولتیان از زبان سیاست و دیپلماسی، استفاده کنم. این تنها زبانی است که به گوش آنها فرو می‌رود.
آرزو می‌کنم که مجبور نبودم از واژه‌های «دیپلماسی»، «دولت» و «وزارت خارجه» در رابطه با دانشجویان ایرانی استفاده کنم. حقوق دانشجویان ایرانی در ایالات متحده باید محترم شمرده شود، آنها انسان و طالب علمند. ولی در این تحقیق باید زبانی را انتخاب می‌کردم که توجه سیاستمداران را جلب می‌کرد. فقط متوجه باشید که علاقه من برای کمک به دانشجویان ایرانی به‌خاطر دوستان ایرانی عزیزی است که دارم و نه به خاطر سیاست یا دیپلماسی. می‌خواستم خوانندگان شما این نکته را بدانند.
تحصیل در یک زندان ۵۰ ایالتی
مشکلاتی که دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل در خارج از کشور با آن دست به گریبانند بر کسی پوشیده نیست. این مشکلات برای دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا دو چندان است. نبود روابط سیاسی بین دو کشور ایران و ایالات متحده آمریکا به‌رغم پیوندهای علمی بین دو کشور و وجود جوامع بزرگی از ایرانیان در ایالات متحده این مشکلات را دو چندان کرده است. بسیاری از دانشجویان نسل کنونی که در سال‌های بعد از انقلاب و جنگ عازم ادامه تحصیل در این کشور شده‌اند سال‌ها دوری از خانواده را به جان خریدند تا بتوانند به تحصیل خود ادامه بدهند.
آنانی که برای حفظ تماسشان با خانواده‌ها و جامعه مادر به ایران بازگشتند هربار علاوه‌بر تحمل هزینه‌ای گزاف خطر ناشی از تاخیر در ویزای بازگشت و وقفه چند ساله در ادامه تحصیلشان را تحمل کردند. بسیاری از ایشان به‌دلیل تاخیر در صدور ویزا ماه‌ها در ایران سرگردان منتظر بازگشت به دانشگاه‌هایشان ماندند و از همکلاسی‌هایشان درفرآیند تحصیل عقب ماندند. برای بسیاری از ایشان زندگی در ایالات متحده مترادف با زندگی در یک زندان به بزرگی ۵۰ ایالت بوده است. وقتی که نمی‌توانی بدون به خطر انداختن تحصیلاتت به خانه بروی و هزینه هر بار سفر تو به خاطر ایرانی بودنت چند برابر سایر همکلاسی‌هایت است خیلی از اوقات انتخاب می‌کنی که در یک دانشگاه خالی از دانشجو بمانی.
چند سال پیش بعد از فعالیت‌های منسجم و پویای گروهی از ایرانیان مقیم ایالات متحده و جمعی از دانشجویان ایرانی دولت آمریکا تصمیم به اعطای ویزای مدت‌دار به دانشجویان ایرانی گرفت که به آنها اجازه رفت و آمد به کشورشان را می‌داد. حالا استیون دیتو محقق موسسه سیاست خاورمیانه واشنگتن در گزارشی تحت عنوان «اعصاب پولادین و خطوط قرمز» به چالش‌هایی اشاره می‌کند که دانشجویان ایرانی با آن مواجه هستند. فرآیندی که می‌تواند اثرات فرخنده‌ای داشته باشد و دولتمردان هر دو کشور را متوجه سختی‌ها و چالش‌هایی کند که جویندگان علم و دانش با آن مواجه هستند.
مطابق این گزارش در حال حاضر جمعیت ۸۷۴۴ نفری دانشجویان ایرانی در رتبه پانزدهم دانشجویان خارجی مقیم آمریکا قرار دارند و به‌هیچ‌وجه قابل مقایسه با کشورهایی مانند چین (۲۳۵۰۰۰ دانشجو)، هند (۹۶۰۰۰ دانشجو) و کره‌جنوبی (۷۰۰۰۰ دانشجو) نیست. به‌رغم این جمعیت کم و این واقعیت که دانشجویان ایرانی تنها یک درصد جمعیت دانشجویان خارجی دانشگاه‌های آمریکا را تشکیل می‌دهند، دانشجویان ایرانی را به‌راحتی می‌توان از سایر ملیت‌ها تشخیص داد:
- هشتاد درصد دانشجویان ایرانی در مقاطع دکترا و کارشناسی ارشد ادامه تحصیل می‌دهند و سهم دانشجویان تحصیلات تکمیلی از کل دانشجویان بیشتر از هر ملیت دیگری است.
- هفتاد و پنج درصد دانشجویان ایرانی در رشته‌های فناوری‌های پیشرفته، مهندسی، علوم حساس (STEM) ادامه تحصیل می‌دهند که باعث می‌شود به‌طور نسبی اندازه این گروه دانشجویان ایرانی از همه ملیت‌های دیگر بیشتر باشد.
۸۵ درصد ایرانیان این گروه از دانشگاه‌های محل تحصیلشان و نهادهای علمی آمریکا بورس کامل تحصیلی دارند.
۸۹ درصد دانشجویان ایرانی ترجیح می‌دهند که در صورت پیدا کردن شغل مناسب در ایالات متحده باقی بمانند که باز یک رتبه اول برای دانشجویان ایرانی در مقایسه با سایر ملیت‌ها است.
جالب است که بدانیم به‌طور پیوسته از سال ۱۹۷۵ تا سال ۱۹۸۳ ایرانیان بزرگ‌ترین گروه دانشجویان خارجی مقیم آمریکا را تشکیل می‌دادند. هنوز خیلی‌ها دورانی را به‌خاطر می‌آورند که با تعداد زیادی دانشجوی ایرانی همکلاس بوده‌اند. در اولین سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ۵۶۰۰۰ (۵۶ هزار) دانشجوی ایرانی در ایالات متحده به تحصیل مشغول بودند که حداکثر تاریخی جمعیت دانشجویی ایرانیان در آمریکا است.
تعداد دانشجویان ایرانی در سال‌های بعد به‌دلیل بحران‌های سیاسی و اقتصادی رو به کاهش گذاشت و در ۱۹۹۹ به ۱۶۶۰ رسید که کمترین تعداد دانشجویان ایرانی در ایالات متحده در تاریخ معاصر است. این روند این روزها بار دیگر صعودی است و تنها در سال تحصیل گذشته یک افزایش ۲۵ درصدی را تجربه کرده است.
گزارش یادآور می‌شود ایرانیان در حال حاضر بیشترین سهم را از جمعیت دانشجویان خارجی مقیم هند و مالزی دارا می‌باشند و این افزایش بخشی از یک روند کلی افزایش تقاضا برای ادامه تحصیل در خارج از کشور است. با این حال رسیدن به دانشگاه‌های آمریکایی آسان نیست.
تنها از بعد مالی بنا بر این گزارش دانشجویان ایرانی به‌طور متوسط ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دلار صرف هزینه‌های مربوط به ادامه تحصیل در آمریکا قبل از سفر به این کشور می‌کنند. رقمی که معادل هفت ماه درآمد متوسط یک خانواده شهری است. قطع ارز دانشجویی کار دانشجویان ایرانی را دشوارتر کرده است؛ ولی تحریم‌ها باعث شده است تا بخش عمده‌ای از این هزینه‌ها صرف انجام تراکنش‌ها باشد تا هزینه واقعی مربوط به دانشگاه. دانشجویان ایرانی هزینه‌های زیادی را برای دادن امتحان‌های استانداردی مانند GRE و GMAT صرف می‌کنند و مجبور به سفر چندباره به کشورهای همسایه ایران هستند. فرآیند اعطای ویزا به دانشجویان ایرانی هنوز دشوار و پر از تناقض است. ۷۵ درصد متقاضیان ایرانی ویزای دانشجویی تنها ویزای معتبر برای یک‌بار ورود به ایالات متحده آمریکا را دریافت می‌کنند.
دانشجویان باعث گسترش پیوند دیپلماتیک
به‌رغم این مشکلات و تجربیات ناخوشایند، آقای دیتو باور دارد دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا می‌توانند باعث گسترش پیوندهای دیپلماتیک دو کشور ایران و آمریکا بشوند و به فرآیند تنش‌زدایی بین دو کشور کمک کنند. برای تحقق این منظور او سه محور کاری را پیشنهاد می‌کند:
اول، احیای مجدد روابط دیپلماتیک و علمی بازنگری و احیای تعامل دیپلماتیک با تاکید بر نقش مردم دو کشور در حفظ پیوندهای فیمابین. نویسنده یادآور می‌شود که تحصیلات دانشگاهی در ایران هنوز از احترام ویژه‌ای برخوردار است و عموم مردم به پیوندهای علمی و تبادلات فرهنگی به دید مثبت می‌نگرند. این رویکرد مثبت افکار عمومی ایران باعث تسهیل گسترش روابط در این
بُعد می‌شود.
دوم، تاکید مجدد بر تعهد دولت آمریکا بر حقوق دانشجویان ایرانی: تاکید مجدد بر متعهد بودن دولت ایالات متحده آمریکا به حقوق طبیعی و انسانی مردم ایران به ویژه دانشجویان ایرانی مقیم خارج کشور. نویسنده یادآور می‌شود که مثال‌هایی وجود دارند که رفتار دولت و نمایندگان دولت آمریکا با دانشجویانی ایرانی می‌تواند بهبود پیدا کند تا این تعهد تنها یک قول لفظی نباشد.
سوم، اصلاح موانع و عوامل ایجاد شک درباره واقعی بودن تعهد دولت ایالات متحده به گسترش روابط با مردم ایران، به ویژه در فرآیند پذیرش دانشجو و اعطای ویزای تحصیلی. بی‌مهری‌هایی که ایرانیان در این فرآیند تجربه می‌کنند نه تنها باعث شده است که هزینه‌های عاطفی، فردی و مالی زیادی بپردازند، بلکه اعتبار دولت ایالات متحده را نزد ایرانیان خدشه‌دار
کرده است. انتشار این گزارش نشانه‌ای از افزایش آگاهی عمومی نسبت به وضعیت دانشجویان ایرانی در ایالات متحده آمریکا است. آقای دیتو با استفاده از آمار موجود و مصاحبه با دانشجویان ایرانی از طریق شبکه‌های اجتماعی یک تصویر واقعی از وضعیت این گروه ترسیم کرده است که بخشی از مشکلات و موانعی در پیش روی ایشان را صادقانه
بیان می‌کند.
شاید جالب‌ترین نکته درباره این گزارش این است که توسط یک غیر ایرانی نوشته شده است و با این‌حال از بسیاری از گزارش‌های رسانه‌ای به تجربه ایرانی نزدیک‌تر است. امید است که باعث تغییری جدی و ملموس در سیاست‌های موجود شود.
*اقتصاددان و مدرس دانشگاه ایالتی کلایتون
** محقق موسسه سیاست خاورمیانه واشنگتن
ارسال نظر