بررسی نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه در سطح بین‌المللی
امروزه با توجه به افزایش گرایش عمومی به گذراندن دوره‌های آموزش عالی از یک طرف و رشد فزاینده مراکز ارائه‌کننده آموزش عالی از طرف دیگر باعث ایجاد رقابت شدیدی بین دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی برای جذب دانشجو و منابع شده است. این امر به نوبه خود منجر به شکل‌گیری نظام‌های مختلف ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سطح بین‌المللی شده است تا از این طریق جایگاه دانشگاه‌ها در مقایسه با هم مشخص شده و دانشجویان و سایر ذی‌نفعان بتوانند با اطمینان خاطر بیشتری تصمیم‌گیری کنند. اما با گسترش روز افزون سیستم‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و تفاوت‌های موجود در نتایج آنها، کاربران را ملزم کرده است که برای استفاده درست و کارآمد از نتایج مدل‌های مختلف رتبه‌بندی باید از شاخص‌ها و متدولوژی مورد استفاده در هر یک از سیستم‌های آگاهی کامل داشته باشند.
امروزه با توجه به افزایش گرایش عمومی به گذراندن دوره‌های آموزش عالی از یک طرف و رشد فزاینده مراکز ارائه‌کننده آموزش عالی از طرف دیگر باعث ایجاد رقابت شدیدی بین دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی برای جذب دانشجو و منابع شده است. این امر به نوبه خود منجر به شکل‌گیری نظام‌های مختلف ارزیابی و رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در سطح بین‌المللی شده است تا از این طریق جایگاه دانشگاه‌ها در مقایسه با هم مشخص شده و دانشجویان و سایر ذی‌نفعان بتوانند با اطمینان خاطر بیشتری تصمیم‌گیری کنند. اما با گسترش روز افزون سیستم‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و تفاوت‌های موجود در نتایج آنها، کاربران را ملزم کرده است که برای استفاده درست و کارآمد از نتایج مدل‌های مختلف رتبه‌بندی باید از شاخص‌ها و متدولوژی مورد استفاده در هر یک از سیستم‌های آگاهی کامل داشته باشند. از این رو در این قسمت قصد داریم که برخی مدل‌های مشهور رتبه‌بندی دانشگاه‌ها را مورد بررسی قرار دهیم که از آن جمله می‌توان به مدل‌های رتبه‌بندی وبومتریک، نشریه تایمز، دانشگاه شانگهای و... اشاره کرد. رتبه‌بندی وبومتریک پیرو اقدامات بسیاری از کشورهای جهان در زمینه رتبه‌بندی
دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی در دولت اسپانیا نیز آزمایشگاه رایاسنجی که واحدی از انجمن ملی تحقیقات اسپانیا است، در سال 2004 برای اولین بار اقدام به رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان با عنوان وبومتریک کرد. این نظام تمرکزش بر انجام تحلیل‌های کمی از محتوای صفحات اینترنتی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است. هدف اصلی این نظام رتبه‌بندی، متقاعد کردن و قانع کردن جوامع سیاسی و علمی از اهمیت انتشار مطالب در صفحات وب، نه‌تنها برای انتشار و گسترش دانش علمی بلکه به منظور اندازه‌گیری و سنجش عملکرد و تاثیرگذاری بیش از حد فعالیت‌های علمی است. علاوه بر این یکی دیگر از اهداف این نظام تشویق موسسات برای انتشار مطالب اینترنتی بود. به طور کلی رتبه‌بندی وبومتریک در پی سنجش اندازه و مشاهده‌پذیری صفحات اینترنتی دانشگاه است. اندازه صفحه اینترنتی از طریق تعداد صفحات اینترنتی دانشگاه، تعدادمقالات و فایل‌های مفید (مانند فایل‌های پی.دی.اف، ورد، پاورپوینت و...) مشخص می‌شود. قابلیت مشاهده‌پذیری نیز به‌وسیله تعداد پیوندهای روبه داخل صفحه اینترنتی دانشگاه اندازه‌گیری می‌شود. رتبه‌بندی دانشگاه‌های توسط وبومتریک هر شش ماه یکبار به روز می‌شود. معمولا
داده‌های مربوط به این نظام در ژانویه و جولای گردآوری می‌شوند و یک ماه بعد گزارش رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی منتشر می‌شوند. فرآیند گردآوری داده‌ها به‌صورت اتوماتیک صورت می‌گیرد؛ اما موقعیت نهایی دانشگاه‌ها در جدول رتبه‌بندی به‌صورت سالانه محاسبه می‌شود و در جدول نهایی نیز همواره رتبه دانشگاه‌ها با رتبه سال‌های قبل آنها مقایسه می‌شود. کدام دانشگاه‌ها به وسیله این رتبه‌بندی مورد بررسی قرار می‌گیرند؟
در این رتبه‌بندی هر دانشگاهی که دارای دامنه اینترنتی مستقل است، مورد بررسی قرار می‌گیرد، به عبارت دیگر دانشگاه هایی که وب سایت آنها در دامنه اینترنتی موسسات دیگر قرار دارد یا اساسا فاقد وب سایت هستند، مورد بررسی قرار نمی‌گیرند. در مورد دانشگاه‌هایی که دارای چندین دامنه بودند، همه دامنه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند و دامنه‌ای که دارای بالاترین رتبه و نمره بود، به‌عنوان نمره نهایی موسسه مورد نظر انتخاب می‌شود. شاخص‌ها و معیارهای مورد استفاده رتبه‌بندی وبومتریک در کل
به‌دنبال اندازه‌گیری حجم، مشاهده‌پذیری و تاثیرگذاری صفحه اینترنتی دانشگاه‌ها با تاکید ویژه‌ای بر خروجی‌های علمی است. طراحان مدل وبومتریک اعتقاد دارند صفحات اینترنتی توانایی بهتری برای انعکاس و ارائه اطلاعات باارزشی در مورد توانمندی دانشگاه‌ها دارند. صفحات اینترنتی به‌طور واضح نشان‌دهنده کیفیت جهانی دانشگاه در زمینه عواملی همچون «وجودگسترده منابع کامپیوتری، سواد اینترنت جهانی، سیاست‌های ارتقای دموکراسی و آزادی بیان، رقابت برای مشاهده‌پذیری بین‌المللی یا حمایت از طرح‌های دسترسی آزاد و غیره» هستند. اگرچه پارامترهای فراوانی از قبیل تعداد پیوندهای خارجی، تعداد زیر دامنه‌ها و تعداد بازدید از سایت اینترنتی و موارد دیگری اندازه‌گیری می‌شوند، اما در نهایت رتبه‌بندی دانشگاه‌ها براساس چهار شاخص کلی صورت می‌گیرد. چهار شاخص مورد نظر نیز مربوط به دو بعد اندازه و مشاهده‌پذیری هستند. منظور از اندازه، حجم کلی اطلاعات منتشر شده است که به‌وسیله سه شاخص زیر اندازه‌گیری می‌شود. ۱. تعداد صفحات موجود در سایت اینترنتی دانشگاه. ۲. تعداد فایل‌های غنی منتشر شده (فایل‌های پی.دی.اف، پاورپوینت، ورد و..) ۳. تعداد مقالات منتشر شده برگرفته
از موتور جست‌وجوی گوگل اسکولار. شاخص‌های اندازه نمایانگر شدت تولید علمی دانشگاه از راه‌های مختلف مانند ترکیب مقالات پژوهشی، ارائه‌ها، مواد آموزشی، داده‌های خام، طرح اولیه و دیگر اسناد مرتبط به تحقیق و آموزش و همچنین اطلاعات اداری دانشگاه است. این امر مستلزم تجزیه و تحلیل انواع مختلف فایل‌ها در ارتباط با تولیدات علمی و آموزشی است. اطلاعات لازم در مورد تعداد مقالات منتشر شده و تعداد ارجاعات این مقالات و همچنین اطلاعات در زمینه مقالات، گزارش‌ها و دیگر متون علمی از پایگاه گوگل اسکولار استخراج می‌شود. مشاهده‌پذیری دانشگاه در صفحه اینترنتی به وسیله تعداد پیوندهایی که در وب‌سایت‌های دیگر به وب‌سایت دانشگاه داده شده است، مشخص می‌شود که نشان‌دهنده میزان وابستگی و جذاب بودن دانشگاه برای دیگران است. ایجاد پیوند و ارتباط به صفحه اینترنتی تا حدی می‌تواند با شاخص میزان استناد و ارجاع در مقالات مقایسه شود. لیست شاخص‌های رتبه‌بندی به همراه وزن مربوط به آنها در جدول زیر ارائه شده است.
در این مدل برای استخراج آمار مربوط به شاخص‌های مدل از منابع اطلاعاتی مختلفی استفاده می‌شود. در مورد اندازه سایت اینترنتی هرکدام از دانشگاه‌های از سایت‌های گوگل، یاهو، لیو سرچ و اگزلید استفاده می‌شود و در ضمن داده‌های مربوط به بالاترین و پایین‌ترین رکوردها حذف می‌شوند. در مورد تعداد فایل‌های غنی از آنجا که گوگل دارای امکان فنی بازیابی و استخراج تعداد فایل‌های متفاوت به‌صورت جداگانه است، از سایت گوگل استفاده می‌شود. برای سنجش تعداد مقالات علمی و استنادهای دانشگاه از خدمات گوگل اسکولار و همچنین سایت سیماگو استفاده می‌شود. تغییرات مدل در طی زمان به‌طور کلی طراحان مدل وبومتریک متدولوژی خود را از ابتدا تا به حال تغییر نداده است؛ اما از طرف دیگر موتورهای جست‌وجو تجاری که منبع اصلی داده‌ها مدل حاضر هستند، تغییرات فراوانی را در رویه کاری خودشان انجام داده‌اند. نحوه ارائه نتایج و جدول رتبه‌بندی در مدل وبومتریک در درجه اول رتبه‌بندی کلی از دانشگاه‌های جهان ارائه و سپس رتبه هر دانشگاه در چهار شاخص اصلی مدل نیز ارائه می‌شود. علاوه بر رتبه‌بندی کلی دانشگاه‌ها، رتبه‌بندی در سطح قاره و کشور هم ارائه می‌شود. در گزارش ژانویه
2012 این نظام تعداد 20365 دانشگاه و مرکز آموزش عالی ارزیابی شدند. براساس گزارش سال 2012 وبومتریک در بین 500 دانشگاه برتر اعلام شده، قاره اروپا با 212 دانشگاه و سپس آمریکای شمالی با 178 دانشگاه بیشترین سهم را در بین 500 دانشگاه برتر دنیا داشتند. از قاره آسیا نیز 66 دانشگاه در لیست برترین دانشگاه‌های جهان قرار داشتند. در جدول زیر نیز لیست 20 دانشگاه برتر گزارش سال 2012 مدل وبومتریک ارائه شده است.
در این رتبه‌بندی هر دانشگاهی که دارای دامنه اینترنتی مستقل است، مورد بررسی قرار می‌گیرد، به عبارت دیگر دانشگاه هایی که وب سایت آنها در دامنه اینترنتی موسسات دیگر قرار دارد یا اساسا فاقد وب سایت هستند، مورد بررسی قرار نمی‌گیرند. در مورد دانشگاه‌هایی که دارای چندین دامنه بودند، همه دامنه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند و دامنه‌ای که دارای بالاترین رتبه و نمره بود، به‌عنوان نمره نهایی موسسه مورد نظر انتخاب می‌شود. شاخص‌ها و معیارهای مورد استفاده رتبه‌بندی وبومتریک در کل
به‌دنبال اندازه‌گیری حجم، مشاهده‌پذیری و تاثیرگذاری صفحه اینترنتی دانشگاه‌ها با تاکید ویژه‌ای بر خروجی‌های علمی است. طراحان مدل وبومتریک اعتقاد دارند صفحات اینترنتی توانایی بهتری برای انعکاس و ارائه اطلاعات باارزشی در مورد توانمندی دانشگاه‌ها دارند. صفحات اینترنتی به‌طور واضح نشان‌دهنده کیفیت جهانی دانشگاه در زمینه عواملی همچون «وجودگسترده منابع کامپیوتری، سواد اینترنت جهانی، سیاست‌های ارتقای دموکراسی و آزادی بیان، رقابت برای مشاهده‌پذیری بین‌المللی یا حمایت از طرح‌های دسترسی آزاد و غیره» هستند. اگرچه پارامترهای فراوانی از قبیل تعداد پیوندهای خارجی، تعداد زیر دامنه‌ها و تعداد بازدید از سایت اینترنتی و موارد دیگری اندازه‌گیری می‌شوند، اما در نهایت رتبه‌بندی دانشگاه‌ها براساس چهار شاخص کلی صورت می‌گیرد. چهار شاخص مورد نظر نیز مربوط به دو بعد اندازه و مشاهده‌پذیری هستند. منظور از اندازه، حجم کلی اطلاعات منتشر شده است که به‌وسیله سه شاخص زیر اندازه‌گیری می‌شود. ۱. تعداد صفحات موجود در سایت اینترنتی دانشگاه. ۲. تعداد فایل‌های غنی منتشر شده (فایل‌های پی.دی.اف، پاورپوینت، ورد و..) ۳. تعداد مقالات منتشر شده برگرفته
از موتور جست‌وجوی گوگل اسکولار. شاخص‌های اندازه نمایانگر شدت تولید علمی دانشگاه از راه‌های مختلف مانند ترکیب مقالات پژوهشی، ارائه‌ها، مواد آموزشی، داده‌های خام، طرح اولیه و دیگر اسناد مرتبط به تحقیق و آموزش و همچنین اطلاعات اداری دانشگاه است. این امر مستلزم تجزیه و تحلیل انواع مختلف فایل‌ها در ارتباط با تولیدات علمی و آموزشی است. اطلاعات لازم در مورد تعداد مقالات منتشر شده و تعداد ارجاعات این مقالات و همچنین اطلاعات در زمینه مقالات، گزارش‌ها و دیگر متون علمی از پایگاه گوگل اسکولار استخراج می‌شود. مشاهده‌پذیری دانشگاه در صفحه اینترنتی به وسیله تعداد پیوندهایی که در وب‌سایت‌های دیگر به وب‌سایت دانشگاه داده شده است، مشخص می‌شود که نشان‌دهنده میزان وابستگی و جذاب بودن دانشگاه برای دیگران است. ایجاد پیوند و ارتباط به صفحه اینترنتی تا حدی می‌تواند با شاخص میزان استناد و ارجاع در مقالات مقایسه شود. لیست شاخص‌های رتبه‌بندی به همراه وزن مربوط به آنها در جدول زیر ارائه شده است.
در این مدل برای استخراج آمار مربوط به شاخص‌های مدل از منابع اطلاعاتی مختلفی استفاده می‌شود. در مورد اندازه سایت اینترنتی هرکدام از دانشگاه‌های از سایت‌های گوگل، یاهو، لیو سرچ و اگزلید استفاده می‌شود و در ضمن داده‌های مربوط به بالاترین و پایین‌ترین رکوردها حذف می‌شوند. در مورد تعداد فایل‌های غنی از آنجا که گوگل دارای امکان فنی بازیابی و استخراج تعداد فایل‌های متفاوت به‌صورت جداگانه است، از سایت گوگل استفاده می‌شود. برای سنجش تعداد مقالات علمی و استنادهای دانشگاه از خدمات گوگل اسکولار و همچنین سایت سیماگو استفاده می‌شود. تغییرات مدل در طی زمان به‌طور کلی طراحان مدل وبومتریک متدولوژی خود را از ابتدا تا به حال تغییر نداده است؛ اما از طرف دیگر موتورهای جست‌وجو تجاری که منبع اصلی داده‌ها مدل حاضر هستند، تغییرات فراوانی را در رویه کاری خودشان انجام داده‌اند. نحوه ارائه نتایج و جدول رتبه‌بندی در مدل وبومتریک در درجه اول رتبه‌بندی کلی از دانشگاه‌های جهان ارائه و سپس رتبه هر دانشگاه در چهار شاخص اصلی مدل نیز ارائه می‌شود. علاوه بر رتبه‌بندی کلی دانشگاه‌ها، رتبه‌بندی در سطح قاره و کشور هم ارائه می‌شود. در گزارش ژانویه
2012 این نظام تعداد 20365 دانشگاه و مرکز آموزش عالی ارزیابی شدند. براساس گزارش سال 2012 وبومتریک در بین 500 دانشگاه برتر اعلام شده، قاره اروپا با 212 دانشگاه و سپس آمریکای شمالی با 178 دانشگاه بیشترین سهم را در بین 500 دانشگاه برتر دنیا داشتند. از قاره آسیا نیز 66 دانشگاه در لیست برترین دانشگاه‌های جهان قرار داشتند. در جدول زیر نیز لیست 20 دانشگاه برتر گزارش سال 2012 مدل وبومتریک ارائه شده است.
ارسال نظر