دلایل شکوفایی اقتصاد آناتولی

منبع: پراجکت سندیکیت نویسنده: جفری دی ساش۱ مترجم: شادی آذری سفر اخیرم به ترکیه برایم یادآور موفقیت‌های اقتصادی عظیمی بود که این کشور طی یک دهه گذشته به آنها دست یافت. وقتی شرایط همسایگان این کشور را در نظر بگیریم، حتی دستاوردهای آن مهم‌تر هم به نظر خواهند رسید. همسایگان غربی این کشور، قبرس و یونان در مرکز بحران یورو قرار دارند. در جنوب شرقی این کشور، سوریه گرفتار در جنگ قرار دارد که تا کنون ۴۰۰ هزار نفر از آن به ترکیه پناه آورده‌اند. در شرق این کشور عراق و ایران قرار دارند و همسایگان شمال شرقی آن ارمنستان و گرجستان هستند. اگر همسایگانی پیچیده‌تر از این در دنیا باشند باید به سختی آنها را یافت. با وجود این ترکیه توانسته است در میانه ناآرامی‌های منطقه‌ای گام‌های بلندی را بردارد. پس از یک رکود شدید در سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۱، اقتصاد این کشور از سال۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ هر سال به طور متوسط ۵ درصد رشد کرد. این کشور توانست به رغم جنگ‌های منطقه‌ای در صلح و آرامش به سر ببرد. بانک‌های آن موفق شدند از گرفتار شدن در چرخه رونق- ورشکستگی دهه پیش، اجتناب کنند و از فروپاشی بانک‌ها در سال ۲۰۰۰-۲۰۰۱ درس بگیرند. نابرابری در این کشور کاهش یافت و دولت موفق شد در سه انتخابات پی در پی به پیروزی دست یابد و هر بار سهم بیشتری از آرای مردمی را به خود اختصاص دهد. هیچ عامل خاصی به تنهایی موجب خیز اقتصادی ترکیه نشد و این خیز بر پایه زیرساخت‌ها شکل گرفت نه حباب قیمت‌ها و منابع طبیعی. ترکیه فاقد ذخایر نفت و گازی است که همسایگانش در اختیار دارند؛ اما این کمبود را با ویژگی‌های رقابتی صنایع و خدمات خود جبران کرد. تنها صنعت توریسم در سال ۲۰۱۲ بیش از ۳۶ میلیون گردشگر را شاهد بوده است و این موضوع ترکیه را به یکی از پررفت و آمدترین مقاصد سفر جهان تبدیل کرده است. حتی یک توقف کوتاه در آنکارا به شما اجازه می‌دهد که این قدرت را مشاهده کنید. فرودگاه، آزادراه‌ها و سایر زیرساخت‌ها، درجه یک هستند و یک شبکه راه‌آهن پر سرعت آنکارا را به سایر بخش‌های کشور متصل می‌کند. بخش اعظم مهندسی پیشرفته در این کشور بومی است. شرکت‌های ساخت و ساز ترکیه‌ای در سطح بین‌المللی رقابتی هستند و بیش از پیش در مزایده‌های خاورمیانه و آفریقا برنده می‌شوند. دانشگاه‌های ترکیه هم در حال ارتقا هستند. آنکارا مهد تحصیلات تکمیلی شده است و دانشجویان آفریقایی و آسیایی را به خود جذب می‌کند. بسیاری از برنامه‌های مهم تحصیلی در ترکیه به زبان انگلیسی است تا اطمینان حاصل شود که ترکیه تعداد روزافزونی از دانشجویان سایر کشورهای جهان را جذب می‌کند. دانشگاه‌های این کشور بیش از پیش به شرکت‌های دارای فناوری بالا کمک می‌کنند تا فن استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی هوانوردی و فناوری اطلاعات و الکترونیک پیشرفته را به آنها آموزش دهند. ترکیه سرمایه‌گذاری سنگینی در بخش فناوری‌های پایدار انجام داده است. این کشور در بخش انرژی باد و سایر انرژی‌های تجدید‌پذیر غنی است و به احتمال قریب به یقین به صادرکننده جهانی ابداعات سبز پیشرفته تبدیل خواهد شد. بی‌شک تجهیزات بازیافت زباله ربطی به جلب توریست ندارد، اما سیستم پیشرفته بازیافت زباله آنکارا توانسته است توجهات جهانی را به خود جلب کند. تا همین چند سال پیش زباله‌ها بوی تعفن ایجاد می‌کردند اکنون اما محوطه دفن زباله به مدد فناوری نوین به یک منطقه سبز تبدیل شده است. شرکت مدیریت پسماند آی‌تی‌سی، که یک شرکت خصوصی است، هر روز هزاران تن پسماند دریافت می‌کند. پسماندها به مواد قابل بازیافت (پلاستیک‌ها و فلزات) و پسماندهای ارگانیک تفکیک می‌شوند. پسماندهای ارگانیک در یک کارخانه تخمیر مورد پردازش قرار می‌گیرند و از آنها کود و متان بدست می‌آید و از آن در یک نیروگاه ۲۵ مگاواتی، الکتریسیته بدست می‌آید. این الکتریسیته به نیروی برق شهر می‌پیوندد و حرارت حاصل از این فرآیند به گلخانه‌ها هدایت می‌شود که در آنها گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی و گل ارکیده پرورش می‌یابد. در جهانی که فرصت‌های بازار از ایالات متحده و اروپای غربی به آفریقا، اروپای شرقی و خاورمیانه و آسیا منتقل شده‌اند، صنایع، ساخت و ساز و خدمات متنوع و خلاقانه ترکیه نقش مهمی را برای این کشور بازی می‌کنند. ترکیه در بهره‌برداری از این فرصت‌ها ماهر بوده است چون صادرات بیش از پیش به سوی جنوب و شرق و اقتصادهای نوظهور سوق داده شد و نه بازارهای پر درآمد. این روند ادامه خواهد داشت چون آفریقا و آسیا به بازاری قدرتمند برای شرکت‌های ساخت و ساز، فناوری اطلاعات و ابداعات سبز ترکیه تبدیل شدند. اما ترکیه چگونه توانست به این مهم دست یابد؟ مهم‌ترین دلیل این است که رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر این کشور و تیم اقتصادی‌اش به رهبری معاون نخست‌وزیر، علی بابکان به اصول اولیه پایبند ماندند و به درازمدت اندیشیدند. اردوغان در سال ۲۰۰۳ به قدرت رسید و این پس از سال‌ها بی‌ثباتی و بحران بانکی بود. صندوق بین‌المللی پول خواستار به‌کارگیری یک برنامه نجات فوری برای این کشور شده بود. قدم به قدم استراتژی اردوغان و‌ بابکان به بازسازی بخش بانکداری و کنترل بودجه و سرمایه‌گذاری سنگین و مداوم در بخش‌های زیرساخت‌ها، آموزش، بهداشت و درمان و فناوری اختصاص یافت. دیپلماسی هوشمندانه آنها نیز به کمکشان آمد. ترکیه جایگاه خود را به عنوان یک صدای میانه‌رو حفظ کرد. این به ترکیه کمک کرد که نه تنها تراز داخلی خود را حفظ کند، بلکه بازارها را به‌دست آورد و بدون خطرات ژئوپلتیک دوستان خود را داشته باشد. بی شک توانایی ترکیه در ادامه رشد سریع اقتصادی مورد تردید است. هرگونه بحرانی - در حوزه یورو، سوریه، عراق یا قیمت‌های نفت می‌تواند موجب بی‌ثباتی شود. علاوه بر این رسیدگی به چالش افزایش کیفیت تحصیلات و آموزش به‌خصوص برای زنان و دختران یک اولویت محسوب می‌شود. خوشبختانه دولت اصلاحات در مدارس را آغاز کرده است، سرمایه‌گذاری‌های خود را افزایش داده است و در کلاس‌های درس از فناوری‌های نوین اطلاعات بهره می‌برد. موفقیت ترکیه در ظرفیت این کشور و مهارت افرادش ریشه دارد. رشد دراز‌مدت این کشور از سیاست‌های مالی و پولی مناسب و همچنین سیاست‌هایی که بانک‌ها را سامان دهد، تلفیقی از سرمایه‌گذاری‌های بزرگ دولتی و خصوصی در بخش زیرساخت‌ها، مهارت‌ها و فناوری‌های نوین ریشه می‌گیرد. پاورقی: ۱- جفری دی ساش، استاد توسعه پایدار، سیاست بهداشت و درمان و رشته مدیریت، مدیر موسسه ارث در دانشگاه کلمبیا و مشاور مخصوص دبیرکل سازمان ملل متحد در امور اهداف هزاره، نویسنده کتاب‌های پایان فقر و رفاه اجتماعی.