مترجم: دومان بهرامی‌راد

تنها در چند ماه اخیر، دورنمای موفقیت آمیز اقتصاد جهانی با سرعت رو به افزایشی به تباهی کشیده شده است. کشورهای ثروتمند که به نظر خود را آماده یک رکود سطحی و مبهم کرده بودند، اکنون با رکود عمیق تری مواجه شده اند. در پی نگرانی‌‌های در حال افزایش در مورد مصرف‌‌کنندگان آمریکایی، خزانه‌داری و فدرال رزرو در ۱۲ نوامبرتلاش‌‌های نجات بخشانه‌شان را بر اعطای وام‌‌های تسهیلاتی خودرو، کمک هزینه دانشگاه‌‌ها و کارت‌‌های اعتباری قرار دادند. بانک‌‌های مرکزی، که مدتی است از تورم بالا در هراس‌اند، اکنون در حال کاهش نرخ‌‌های بهره‌اند تا بلکه از این طریق، از افزایش بیش از حد تورم جلوگیری کنند. البته این امری ساده نخواهد بود، تورم زدایی فزاینده، کاهش پی در پی شاخص قیمت‌‌های مصرفی، در سال آینده محتمل به نظر می‌‌‌رسد، ولی با یادآوری دهه ۱۹۳۰، سیاستگذاران تردید دارند که شرایط ناگهان تغییر نکند و بحران به فاجعه‌‌ای اسف بار تبدیل نشود.

در نظر گرفتن احتمال کاهش قیمت‌‌ها هنگامی‌‌‌که تورم همچنان بطور نگران‌کننده‌‌ای بالا است، می‌‌‌تواند تا حدودی غیر عادی باشد. در ماه جولای در آمریکا، این میزان به۶ /۵ درصد یعنی به بالاترین حد خود، از سال ۱۹۹۱ تا کنون رسید و در اروپا نیز به ۴ درصد فزونی یافت. در انگلیس تورم در سطح قیمت‌‌های خرده فروشی به ۲/۵ درصد در ماه سپتامبر سال گذشته رسید که بسیار بیشتر از پیش‌بینی ۲درصدی دولت بود. این تورم بالا بیشتر نتیجه افزایش قیمت کالاها در نیمه اول سال بود. ولی از تابستان رونق کالاها متوقف گردیده که این امر به طرز چشم گیری، چشم‌انداز تورم را دگرگون می‌‌‌سازد.

قیمت یک بشکه نفت خام، از بالاترین حد آن، ۱۴۷ دلار در جولای به کمتر از ۳۹ دلار در روزهای اخیر رسیده است. اگر قیمت مواد خام تا این حد پایین باقی بماند، تغییر سالانه در قیمت‌‌های خرده فروشی غذا و سوخت در سال جاری‌، رشد به شدت منفی‌‌ای خواهد داشت.

این مساله فشار نزولی دیگری را بر تورم خواهد افزود. با عمیق تر شدن رکود اقتصادی و کاهش سطح مصرف، شرکت‌‌ها با قیمت گذاری دقیق تر اجناسشان، وادار به رقابت سخت تری برای فروش خواهند شد. اضافه عرضه در بازارکار آمریکا گواهی بر این مطلب است. نرخ بیکاری در ماه اکتبر سال گذشته به ۵/۶ درصد رسید، در حالی‌که یک سال پیش، این رقم ۸/۴ درصد بود.

در چین کاهش قیمت‌‌های مواد غذایی به سرعت بر میزان تورم تاثیر گذاشت، و آنرا از بالاترین مقدار خود یعنی ۷/۸ درصد درماه فوریه، به ۴درصد درماه اکتبر رساند. در دنیای توسعه یافته، یک دوره تورم زدایی در آمریکا بیش از اروپا محتمل به نظر می‌‌‌رسد. بخش عمده‌‌ای از قیمتی که مصرف‌‌کنندگان آمریکایی برای بنزین می‌‌‌پردازند را هزینه‌‌های نفت خام تشکیل می‌‌‌دهد و مالیات کمتربرفروش سوخت به معنی نوساناتی در بازار نفتی است که بیشترین تاثیر را بر قیمت‌‌های بنزین در پمپ بنزین‌‌ها دارد. همچنین سوخت موتور نیز سهم زیادی از مصارف آمریکایی‌‌ها را تشکیل می‌‌‌دهد، بنابراین روند کاهش قیمت‌ها، به میزان زیادی از تورم خواهد کاست. قیمت‌‌ها تمایل دارند که چسبندگی کمتری داشته باشند وبه آسانی تحت تاثیر شرایط اقتصادی قرار می‌‌‌گیرند، چرا که بازارها در آمریکا قابلیت انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به بازارهای اروپایی دارند. یک دلار با ارزش در آمریکا به فشارهای کاهنده قیمت خواهد افزود، در حالی‌که در جای دیگر می‌‌‌تواند از آن بکاهد. به نظر می‌‌‌رسد که کاهش سالانه قیمت‌‌های نفتی، بیشترین سراشیبی خود را در سه ماه سوم سال آینده داشته باشد، البته اگر مبنای آن بالاترین قیمت این تابستان در نظر گرفته شود. اقتصاددانان در کنفرانس گولدمان ساکس، گمان می‌‌‌کنند که نرخ تورم آمریکا در آن زمان اندکی به سمت منفی خواهد گرایید. تورم در اروپا نیز به نظر می‌‌‌رسد که در آن زمان به رقم پایینی برسد، حتی اگر قیمت‌‌ها در عمل کاهش نیابند. پس از کاهش یک دومی ‌‌‌نرخ بهره توسط بانک مرکزی اروپا (ECB) در ششم نوامبر‌‌، ژان‌کلودتریشه رییس بانک در سخنرانی‌اش‌‌، این اجازه را داد که تورم می‌‌‌تواند میزانی کمتر از سقف ۲ درصدی در نظر گرفته شده برای سال آینده، توسط بانک مرکزی باشد. ولی چنین کاهشی می‌‌‌تواند مدت کوتاهی دوام داشته باشد و بنابراین با تصمیم گیری‌‌های مربوط به نرخ بهره بی‌ارتباط است. بانک انگلیس به تورم زدایی بعنوان چیزی بیش از یک خطر دوردست می‌‌‌نگرد و در گزارش تورم خود که در دوازدهم نوامبر چاپ می‌‌‌شود، تغییرات احتمالی میزان تورم را در طول دو سال بین ۱-درصد تا ۳درصد ارزیابی می‌‌‌کند. این اولین بار است که طرح حمایتی بانک، در جایی‌که تورم در نه مورد از ده مورد وجود دارد، وارد عمل شده و تورم زدایی را در برگرفته است. یک کاهش ایجاد شده در تورم از طریق کالا، می‌‌‌تواند خبرهای خوبی برای اقتصادهای ثروتمند به همراه داشته باشد. این کاهش، درآمدهای واقعی مصرف‌‌کنندگان را افزایش داده و می‌‌‌تواند به حاشیه سود شرکت‌‌ها بیافزاید. با این حال هنوزهم کاهش بسیار زیاد و بسیار سریع تورم امر مهلکی است. ازآنجا که کاهش قیمت‌‌ها بدهکاری‌‌ها را پرخرج تر می‌‌‌کند، خانوارهای بدهکار بیشتر نگران آن هستند که قرض‌‌های خود را بپردازند، حتی هنگامی‌‌‌که دیگر مصرف‌‌کنندگان، با افزایش قدرت خریدشان، از رونق بهره می‌‌‌برند. اگر تورم زدایی متوقف شود، خلا ایجاد شده توسط افرادی که از پرداخت بدهی گریزانند، نمی‌‌‌تواند توسط مصرف‌کننده‌‌های ثروتمندی که مایل به مخارج مستقل کمتری هستند، پر شود. ترکیب مهلک نزول قیمت‌‌ها و قدرت نفوذ بالا، می‌‌‌تواند به گونه‌‌ای از بدهی- تورم زدایی منجر شود، که در ابتدا توسط یک اقتصاددان آمریکایی به نام ایروینگ فیشر، در سال ۱۹۳۳ توضیح داده شد. در این الگو، شرکت‌‌ها و مصرف‌‌کنندگان مقروض با خشکیده شدن اعتباراتشان، در بازپرداخت بدهی‌‌هایشان می‌‌‌شتابند. این به تقاضا ضربه می‌‌‌زند و منجر به کاهش قیمت‌‌ها می‌‌‌شود. در عوض تورم زدایی هزینه واقعی بدهی‌‌ها را افزایش می‌‌‌دهد. این همچنین به این معنا است که نرخ بهره واقعی نمی‌‌‌تواند منفی باشد، بنابراین به طرز غیرمطلوبی بالا است.این در عین حال بازپرداخت بیشتری را منجر می‌‌‌شود‌‌، بطوری که بنا به گفته فیشر نقدینه‌سازی بر خود غلبه می‌‌‌کند.تئوری فیشر چیزی بیش ازیک علاقه آکادمیک است. وام دهی اخیر توسط صندوق ذخیره فدرال و ECB‌‌، مشخص کرد که ضوابط پرداخت وام بسیاری از بانک‌‌ها‌‌، در ماه اکتبر سال گذشته نسبت به ماه جولای سخت گیرانه تر شده است. این نگرانی در آمریکا نیز وجود دارد و قانونگذاران در دوازدهم نوامبر گفتند که آنها به بررسی موشکافانه سیاستگذاری‌‌های بانک خواهند پرداخت تا مانعی برای افزایش بیشتر وام دهی شوند.بررسی‌‌ها همچنین یکنوع بی میلی در گرفتن وام را نشان می‌‌‌دهند که همگام با بروز نشانه‌‌هایی از یک کاهش شدید در مصرف ایجاد می‌‌‌شود. کاهش سفارشات خارجی برای کالاهای سرمایه‌‌ای آلمانی تا حد ۱۴درصد در ماه سپتامبر، بیانگر آن است که شرکت‌‌های سراسر جهان سرمایه گذاری‌‌هایشان را پایین آورده اند. بازارفروش خودرو در آمریکا و اروپا رو به نابودی است. فروشندگان آمریکایی از سقوط دو رقمی‌‌‌فروش تا ماه اکتبر سال گذشته خبر می‌‌‌دهند. اطلاعات مربوط به فروش در بریتانیا نیز به همان اندازه ترسناک است و این مساله نگرانی عمده‌‌ای برای شرکت‌‌های خصوصی و شرکت‌‌هایی که زیر بار قروض سنگین هستند، ایجاد می‌‌‌کند. طبق گفته مارک کاپلتون از بانک سلطنتی اسکاتلند، فروشگاه‌‌های زنجیره‌‌ای پیش‌بینی کرده‌اند که قیمت‌‌های مصرفی تا حدود ۵/۲درصد کاهش پیدا کند. انتظار می‌‌‌رود تورم در حوزه اروپا نیز نزدیک به صفر شود. زمانی که قیمت‌‌ها به سرعت در حال افزایش بودند، بانک‌‌های مرکزی از اینکه انتظارات تورمی ‌‌‌مصرف‌‌کنندگان، واکنش‌های آنان را افزایش دهد، ابراز نگرانی‌‌هایی کردند ولی اکنون برای جلوگیری از سقوط شدید آنها‌‌، به همان اندازه مشتاق هستند. این بدان معنا است که نرخ بهره در کشورهای ثروتمند ممکن است به زودی به صفر برسد و بعضی از آنها نیز قبلا توانسته اند آنرا به صفر نزدیک کنند.

به هر حال تورم زدایی تنها نگرانی نیست. به نظر می‌‌‌رسد که سرمایه گذاران مشتاقند تا همه موانع را از سر راه درآمدها بردارند. آقای کاپلتون می‌‌‌گوید: بازار آپشن به ما نشان می‌‌‌دهد که تورم بدون شک در حال افزایش است. این بازتاب‌کننده نگرانی‌‌هایی است که باعث خواهد شد سیاستگذاران در تلاش‌‌هایشان برای مواجهه با تقلیل قیمت‌ها، در جهت دیگری حرکت کنند.

منبع: اکونومیست