تغییر نظام آموزشی در دوره امپراتوری میجی

تا پیش از دوران میجی، نظام آموزشی تحت‌تاثیر اریستوکراسی یعنی حکومت طبقه اشراف قرار گرفته بود. سامورایی‌های تحصیلکرده که به طبقه اشراف ارتقا یافته، صاحب قدرت در دستگاه حاکمه ژاپن شدند و حکام محلی دویست و پنجاه قلمرو فئودالی را به توسعه مدارس موظف نمودند و بدین صورت اداره امور آموزش و پرورش در سطح کل کشور شکل منظم‌تری به خود گرفت و برای نخستین‌بار نهاد آموزش و پرورش در یک بافت ملی استقرار یافت.

رشد مدارس و موسسات آموزشی موجب شد تا طبقه پایین و محروم جامعه ژاپن کم و بیش به امکانات آموزشی دولتی دسترسی پیدا کنند. آموزش و پرورش تا پایان این دوره ملوک‌الطوایفی رنگ و بوی سنتی و طبقاتی داشت و از تعلیمات همگانی به‌طور گسترده و برای عامه مردم خبری نبود. در سال ۱۸۶۸ امپراتور میجی حکومت فئودال‌ها را در ژاپن برانداخت و حکومت مرکزی پراقتداری را به‌وجود آورد. او به امر تعلیم و تربیت ملت ژاپن توجه واقع‌گرایانه مبذول داشت و با صدور اعلامیه پنج ماده‌ای احترام به افکار عمومی، توسعه روابط با کشورهای خارجی و کسب دانش و معرفت جدید را از اولویت‌های دولت خویش اعلام کرد. در منشور پنج ماده‌ای میجی چنین آمده است: «عموم افراد باید از تعلیم و تربیت بهره‌مند شوند و بنیاد حکومت باید بر توسعه فرهنگ استوار باشد.»

سیاست دولت میجی بر دو اصل ذیل تاکید داشت:

الف) اعزام جوانان صاحب استعداد‌های درخشان به دانشگاه‌های خارج از کشور به منظور فراگیری علوم و فنون جدید. ژاپنی‌ها در تحقق این اصل، خود تصمیم می‌گرفتند چه دانشی را در کدام نقطه از جهان بیاموزند و به چه نحو آن را در ژاپن به کار ببندند.

ب) استخدام کارشناسان برای تربیت متخصصان ژاپنی در داخل.

از آغاز دوره میجی به آموزش و پرورش به‌عنوان عاملی مهم برای نوسازی ژاپن توجه شد و طی سال‌های حکومت میجی که به دوره احیا و تجدید میجی معروف شد، اقدامات ذیل به عمل آمد:

یک اداره مرکزی آموزش و پرورش در توکیو پایتخت ژاپن به سال ۱۸۷۱ تاسیس شد.

• تایید طرح تاسیس مدارس برای آموزش‌های همگانی توسط امپراتور در سال ۱۸۷۲ که به موجب این طرح، ژاپن به ۸ حوزه آموزشی شامل یک دانشگاه، ۳۲ مدرسه متوسطه و ۲۱۰ دبستان در هر حوزه تقسیم می‌شد و دوره تعلیمات همگانی ۴ سال تعیین و اجباری شد. طرح اصلاح فلسفه و برنامه‌های آموزشی در مدارس توسط وزیر وقت آموزش و پرورش در سال ۱۸۸۱ به اجرا درآمد که در آن بر تربیت افراد مفید و خدمتگزار جامعه، ملت و حکومت ژاپن تاکید شده بود.

در سال ۱۸۸۶ معرفی کلیه کودکان واجب‌التعلیم به مدارس برای گذراندن تعلیمات چهار ساله الزامی شد.

دهه ۱۸۹۰

• در سال ۱۸۹۰ فرمان ویژه امپراتور در زمینه روشن کردن خط مشی آموزش و پرورش در کشور صادر شد و طی آن اصول حاکم برآموزش و پرورش بر مبنای ترکیبی از آراء تربیتی مذهب شینتو و عقاید کنفسیوس مورد تایید قرار گرفت.

دهه ۱۹۰۰

• در سال ۱۹۰۰ تعلیمات چهار ساله همگانی به‌صورت رایگان در سراسر کشور برقرار شد.

• در سال ۱۹۰۸ تعلیمات اجباری همگانی از چهار سال به شش سال افزایش یافت.

منبع: دکتر احمد آقازاده؛ آموزش وپرورش تطبیقی؛ تهران؛ انتشارات سمت، 1368