اهمیت تاریخ شفاهی

همان‌طور که امروز فروش خام نفت، گاز و مواد معدنی را نقد می‌کنند، انتشار خاطرات به‌صورت خاطره صرف را هم باید نقد کرد؛ چراکه این هم نوعی خام‌فروشی است. حال چقدر این فروش خام لازم است و تا کجا؟ به‌نظرم به احوالات سیاسی و فرهنگی جامعه برمی‌گردد. اکنون شاهدیم که خاطرات را بدون ارزش افزوده قابل ملاحظه می‌فروشند. درحالی‌که باید اینها را با پژوهش اعتبارسنجی کرد و صحت و سقم آنها را بررسی کرد. آفت‌‌های زیادی مترتب خود خاطره است. بن‌مایه تاریخ شفاهی از خاطره گرفته می‌شود؛ اما خاطره‌ای که حاصل یک مصاحبه فعال است و با تحقیق و پژوهش اعتبارسنجی می‌شود که چقدر از آن درست و چقدر غلط است.

همان‌طور که امروز فروش خام نفت، گاز و مواد معدنی را نقد می‌کنند، انتشار خاطرات به‌صورت خاطره صرف را هم باید نقد کرد؛ چراکه این هم نوعی خام‌فروشی است. حال چقدر این فروش خام لازم است و تا کجا؟ به‌نظرم به احوالات سیاسی و فرهنگی جامعه برمی‌گردد. اکنون شاهدیم که خاطرات را بدون ارزش افزوده قابل ملاحظه می‌فروشند. درحالی‌که باید اینها را با پژوهش اعتبارسنجی کرد و صحت و سقم آنها را بررسی کرد. آفت‌‌های زیادی مترتب خود خاطره است. بن‌مایه تاریخ شفاهی از خاطره گرفته می‌شود؛ اما خاطره‌ای که حاصل یک مصاحبه فعال است و با تحقیق و پژوهش اعتبارسنجی می‌شود که چقدر از آن درست و چقدر غلط است.

هم در ایران و هم در دنیا تاریخ شفاهی را جنگ پیش برد. در ایران تاریخ شفاهی تازه بعد از موضوع جنگ وارد موضوع انقلاب اسلامی شد. در اصل می‌توان گفت که این دو حوزه به تاریخ شفاهی پروبال دادند؛ اما تاریخ شفاهی در جنگ و انقلاب خلاصه نمی‌شود. تاریخ شفاهی می‌تواند تمام سطوح انسانی و اجتماعی را دربر بگیرد. مثلا قبابافی به‌صورت سنتی در حال از بین رفتن است و تاریخ شفاهی می‌تواند آن را به حافظه تاریخ بسپارد. در واقع گرانیگاه تاریخ شفاهی احیای حافظه جمعی است. تاریخ شفاهی حتی تاریخ نزدیک هم نیست و تاریخ حاضر هست. هم نزدیک هم معاصر. هرکدام از سازمان‌ها و نهادها می‌توانند در راستای انجام وظایف خود تاریخ شفاهی آن سازمان یا نهاد را ثبت و ضبط کنند. موضوع مهمی که در حالت کلی وجود دارد این است که باید برای ثبت تاریخ شفاهی اولویت‌بندی‌ کرد و روی موضوعاتی تمرکز کرد که در حال از بین رفتن هستند.

- به نقل از یک گفت‌وگو با محسن کاظمی، پژوهشگر تاریخ شفاهی