آغاز گفت‌وگوهای کنسرسیوم نفتی

۲۴ فروردین سال ۱۳۳۳ کنسرسیوم شرکت‌های عامل نفت ایران مرکب از ۲۲ کمپانی آمریکایی، انگلیسی، فرانسوی و هلندی رسما تاسیس شد. نمایندگان کمپانی‌های بزرگ نفتی نزدیک به چهار ماه در لندن به گفت‌وگو نشستند و پروژه بنیان کنسرسیوم بین‌المللی نفت را برای پخش و فروش نفت ایران در لندن امضا کردند و بیست و دو نماینده برای گفت‌وگو با دولت ایران رهسپار ایران شدند. چهار گروه گرد هم آمدند: نمایندگان ایران به سرپرستی دکتر علی امینی وزیر دارایی، فتح‌الله نوری اسفندیاری عضو شورای‌عالی سازمان برنامه و مرتضی قلی بیات مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران. گروه دوم دولت انگلستان، گروه سوم دولت آمریکا و گروه چهارم نمایندگان کمپانی‌های نفتی عضو کنسرسیوم بین‌المللی. از ۳۱ فروردین تا ۲۰ اردیبهشت پنج نشست میان دولت ایران و انگلیس برگزار شد و هریک ادعای خود را روی میز گذاشت، اما نشست‌ها بی‌فرجام ماند. همزمان با گفت‌وگوهای دو دولت از ۲۵ فروردین تا ۲۸ اردیبهشت شانزده نشست میان نمایندگان ایران و کنسرسیوم برگزار شد. دو پرسش بنیادین این بود که چه گروهی اداره عملیات نفتی را برعهده خواهد داشت و دیگر اینکه؛ کنسرسیوم بین‌المللی در کجا ثبت خواهد شد. کنسرسیوم بین‌المللی براین نظر بود که خودش اداره نفت را برعهده گیرد و کنسرسیوم بین‌المللی در لندن به ثبت برسد؛ ولی خواست نمایندگان ایران این بود که کنسرسیوم بین‌المللی به‌عنوان کارگزار و نماینده عمل کند و در ایران نیز ثبت بشود.