پل سوئیزی، از نسل غول‌ها

پل مارلور سوئیزی ( ۱۰ آوریل ۱۹۱۰- درگذشته ۲۷ فوریه ۲۰۰۴) اقتصاددان و نظریه‌پرداز آمریکایی و بنیان‌گذار نشریه «بررسی ماهانه» (Monthly Review) بود. اعتبار و نفوذ فکری سوئیزی که ابعادی جهانی داشت، عمدتا در دو حوزه بود: به‌عنوان اقتصاددان و جامعه‌شناس پیشتاز و به‌عنوان پایه‌گذار اصلی اندیشه سوسیالیستی نوع آمریکایی، در مقام موسس و سردبیر نشریه Monthly Review. سوئیزی در نیویورک به دنیا آمد. پدرش رئیس بانک فرست نشنال نیویورک بود و مادرش فارغ‌التحصیل کالج گوچر بالتیمور. پل در سال ۱۹۳۲ لیسانس گرفت و بلافاصله تحصیل در دوره فوق لیسانس را شروع کرد. سوئیزی در سال ۱۹۳۲ برای گذراندن دوره‌ای یکساله در دانشکده علوم اقتصادی لندن به انگلیس رفت.

چند ماه نیز در وین درس خواند. «رکود بزرگ» سبب شد که بخش بزرگی از ثروت پدر سوئیزی از دست برود؛ اما آن قدر برایشان ماند که زندگی خود را تامین کند. در این دوره نه‌تنها رکود اقتصادی شدیدتر شد، بلکه هیتلر نیز در آلمان به قدرت رسیده بود. مقصود اصلی سوئیزی از حضور در دانشکده علوم اقتصادی لندن، کار کردن با فریدریش فون‌هایک، اقتصاددان بود؛ ولی به تاثیر از مناظره‌ها و مباحثه‌های مستمر و تند و تیزی که به‌ویژه میان دانش‌پژوهان جوان صورت می‌گرفت، سوئیزی به سوی مارکسیسم کشیده شد. سوئیزی در ۱۹۳۳ به هاروارد بازگشت تا تحصیلات دوره فوق‌لیسانس را به پایان ببرد. او پی برد که فضای فکری به شدت، دگرگون شده است. مارکسیسم که در سال‌های پیشین در هاروارد نقش و سهم چندانی در درس‌های استادان نداشت، در بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ به موضوع روز بحث‌ها تبدیل شده بود. یکی از تغییرات عمده، ورود یوزف شومپیتر از اقتصاددانان بلندآوازه قرن بیستم، به هاروارد بود.

شومپیتر، اقتصاددان محافظه‌کار منتسب به مکتب اتریش که احترام عمیقی برای اقتصادشناسی کارل مارکس قائل بود این هدف را دنبال می‌کرد- چنان‌که سوئیزی یک بار عنوان کرده بود- که «بنیانی از اندیشه را پایه بگذارد که رقیب اندیشه مارکس باشد.» شومپیتر و سوئیزی با اینکه از نظر فکری در دو قطب مخالف بودند به دوستانی ثابت قدم و صمیمی تبدیل شدند. البته بحث و مناظره‌های همیشگی جای خودش را داشت. شخصیت‌های مشهوری مانند اسکار لانگه، واسیلی لئونتیف، اقتصاددان روسی‌الاصل آمریکایی و سپس پال ساموئلسون، اقتصاددان آمریکایی و نخستین برنده جایزه نوبل اقتصاد نیز در این بحث و مناظره‌ها مشارکت می‌کردند. سوئیزی به مدت دو سال دستیار آموزشی شومپیتر در درس نظریه‌های اقتصادی در دوره فوق‌لیسانس بود. در این سال‌ها سوئیزی در پایه‌گذاری نشریه‌ای اقتصادی برای هاروارد مشارکت کرد و مقاله‌هایی در زمینه رقابت ناقص و نقش انتظارات در تحلیل نظریات کینز و رکود اقتصادی انتشار داد.

او در دهه ۱۹۳۰ بیش از ۲۵ مقاله و نقد و بررسی در حوزه موضوع‌های اقتصادی نوشت. سوئیزی در سال ۱۹۳۸ استاد دانشگاه هاروارد شد. سوئیزی با تدوین گفتارها و نوشته‌هایش کتاب دوران‌ساز خود به نام «نظریه تکامل اقتصادی: اصول اقتصادی و سیاسی مارکسیستی» را در سال ۱۹۴۲ نوشت. پال ساموئلسون، در اواخر دهه ۱۹۳۰ مناظره‌ای میان شومپیتر و سوئیزی و چند اقتصاددان دیگر به راه انداخت. او این دوره هاروارد را دوره‌ای می‌خواند که «غول‌ها» در هاروارد آمد و شد می‌کردند. ساموئلسون بعدها نوشت: «سوئیزی بهترینی بود که دانشگاه اکستر و هاروارد می‌توانستند بپرورانند.

او خیلی زود جای خود را میان خوش آتیه‌ترین اقتصاددانان نسل خودش باز کرد.» شومپیتر و سوئیزی هر دو به عملکرد نظام سرمایه‌داری در زمان خودشان ایراد وارد می‌کردند؛ با این تفاوت که شومپیتر بر این باور بود که علت اصلی، اعمال کنترل‌های سیاسی بر نظام اقتصادی است؛ ولی سوئیزی ناکارآمدی نظام سرمایه‌داری را ناشی از تضادها و تناقض‌های درونی این نظام در مراحل تکاملی‌اش می‌دانست. سوئیزی و یکی از دوستان اقتصاددانش نشریه «مانتلی ریویو» را در سال ۱۹۴۹ تاسیس کردند. نخستین شماره این نشریه در ماه مه همان سال منتشر شد. مقاله مشهور آلبرت اینشتین به نام «چرا سوسیالیسم؟» در همین شماره منتشر شد. سوئیزی در سال‌های آخر عمر در دانشگاه‌های کرنل، استنفورد، نیوسکول پیل و دانشگاه منچستر به‌عنوان استاد میهمان درس می‌داد یا سخنرانی می‌کرد. چند اثر مهم این اقتصاددان و جامعه‌شناس به زبان فارسی منتشر شده است.