سبک زندگی ایرانیان

عادت و هدف ایرانیانی که در جریان داد و ستد یا خدمات دولتی و مشاغل دیگر می‌باشند این است که پس از اندوختن مبلغی پول نقد نخست خانه‌ای برای سکونت خود درست کنند. سلیقه و رسمشان چنان است که خانه ساخته شده نمی‌خرند، بلکه خانه‌ای متناسب با جمعیت و احتیاجات خود می‌سازند و می‌گویند همچنان که لباس دوخته به اندام هرکس راست نمی‌آید، خانه ساخته شده نیز به‌کار کس می‌خورد که آن را بنا نهاده است.

در ایران کم‌اند کسانی که در خانه استیجاری زندگی کنند. حتی افراد تنک‌مایه نیز از خود خانه دارند و این موضوع مولود دو واقعیت است.

عادت و هدف ایرانیانی که در جریان داد و ستد یا خدمات دولتی و مشاغل دیگر می‌باشند این است که پس از اندوختن مبلغی پول نقد نخست خانه‌ای برای سکونت خود درست کنند. سلیقه و رسمشان چنان است که خانه ساخته شده نمی‌خرند، بلکه خانه‌ای متناسب با جمعیت و احتیاجات خود می‌سازند و می‌گویند همچنان که لباس دوخته به اندام هرکس راست نمی‌آید، خانه ساخته شده نیز به‌کار کس می‌خورد که آن را بنا نهاده است.

در ایران کم‌اند کسانی که در خانه استیجاری زندگی کنند. حتی افراد تنک‌مایه نیز از خود خانه دارند و این موضوع مولود دو واقعیت است. نخست اینکه ایرانیان علی‌الاصول شم و ذوق بازرگانی ندارند؛ دوم اینکه دین ایشان قرض سودآور را حرام کرده است و چون طرز دیگری برای استفاده از پول خود نمی‌شناسند آن را به مصرف خانه‌سازی می‌رسانند. پس از درست کردن خانه دومین چیزی که پولداران ایران مایل به داشتن آنند بازارچه است که محل داد و ستد می‌باشد و آن دالان سرپوشیده‌ای‌ است که در دو طرف و سرتاسر آن دکان ساخته شده است. بازارچه را معمولا نزدیک خانه خود می‌سازند، یا برحسب تصادف می‌خرند و این پس از خانه نخستین مستغلات ایشان به‌شمار می‌آید. سپس به خریدن یا ساختن گرمابه، پس آن گاه به خریدن یا ساختن کاروانسرا مبادرت می‌ورزند.

ما اروپاییان این‌گونه تاسیسات را یک ساله یا حداقل سه ماهه به اجاره واگذار می‌کنیم، شگفتا که ایرانیان این قبیل اماکن را روزانه به اجاره می‌دهند و اجاره هر روز را شبانگاه همان روز می‌گیرند و به فردا نمی‌افکنند زیرا اعتمادشان از این بیش نیست و بدین سبب این تاسیسات را نزدیک خانه خود می‌سازند تا نوکرشان آسان بتواند هر روز برای گرفتن اجاره مراجعه کند اما این طرز اجاره کاری در مورد اشخاص کم سرمایه به عمل می‌آید و مهلت گرفتن اجاره درباره افراد متمکن و مورد اعتماد ممکن است یک هفته حتی یک ماه به‌طول انجامد.این نکته گفتنی است چون اثاثیه خانه مردم مشرق زمین محدود و منحصر به لوازم بسیار ضروری است و میز و صندلی و تخت خواب و قفسه و گنجه و لوازم مفصل آشپزخانه ندارند و می‌توانند در مدتی کوتاه زودتر از آنچه نزد بعضی اروپاییان معمول است خانه یا مغازه را تخلیه کنند، و بگریزند، اعتماد میان موجر و مستاجر زیاد نیست.

آنان که دارایی بسیار به‌دست می‌آورند و خود و فرزندانشان را بی‌نیاز می‌بینند به ساختن بناهای عام‌المنفعه از قبیل مدرسه برای سکونت و تحصیل طلاب علوم دینی و بنای کاروانسرا بر سر شاهراهه که کاروانیان و مسافران رایگان در آنها بیاسایند و ساختن پل و مسجد، و وقف منابع درآمدی که از محل آن طلاب روزی بخورند و صدقه داده شود، اقدام می‌کنند. ایرانیان بنای این‌گونه آثار را ثواب آخرت می‌گویند و بر این اعتقادند که این اعمال خیر جاری است و ثوابش بر دوام است.زیرا آنان که در کاروانسرا رنج راه را از تن بیرون می‌کنند، یا از بالای پل آسان می‌گذرند، یا طلابی که در مدرسه سکونت می‌کنند و از موقوفاتش روزی می‌خورند همه در حق بانی این آثار خیر دعای خوب می‌کنند.

منبع: سفرنامه ژان شاردن(1713-1643). 5 جلد. مترجم اقبال یغمایی. تهران: توس.