«کتاب پان ترکیسم و ایران» یکی ازجدیدترین آثاری است که در چندماه گذشته توسط انتشارات شیرازه به زیور چاپ آراسته شده است. مولف این اثر استاد کاوه بیات است که سالیان متمادی در این عرصه قلم زده است و به تاریخ نگاری و پژوهش پرداخته‌ و تابه حال آثار فراوانی از ایشان به چاپ رسیده است.

این اثر ۲۵۲ صفحه‌ای در چهار فصل تدوین شده و نویسنده به خوبی به سیر تاریخی از پان ترکیسم پرداخته است استفاده بسیار خوب از منابع فارسی، ترکی، انگلیسی و همچنین اسناد فراوانی که در سیر پژوهش استفاده شده بسیار به غنای کار افزوده است. بیات در مقدمه این کتاب با اشاره به هویت ایرانی این گونه می‌نویسد: «هویت ایرانی پدیده‌ای کهن و دیرپاست. دگرگونی‌هایی اساسی که تاریخ پرفرازونشیب این سرزمین در طول چند هزار سال شاهد آن بوده و تغییرها و تبدیل‌ها، ماندگاری جوهره‌ای از این ماهیت که هربار، در پی پشت‌سر گذاشتن توفانی، به ارائه تعریفی جدید از خود موفق بوده، گواهی است بر این دیرپایی و قدمت. معاصر شدن، پای نهادن به عصر دولت -ملت‌ها یکی از آخرین توان‌آزمایی‌ها از این نوع است که بیش از دوقرن، ایران متاخر را به خود مشغول داشته است.» در قسمتی از کتاب نویسنده سوال قابل ملاحظه‌ای را مطرح می‌کند: «زبان فارسی نیز از آنجا که همانند دیگر ارکان هویتی ایران نه زبان یک قوم و منطقه خاص، بلکه محصول انتخاب و تعامل طبیعی طیف متنوعی از اقوام ومللی بود که از دیرباز در این سرزمین زندگی می‌کردند، از وضعیتی مشابه برخوردار بود؛ در عین حال که با توجه به تهاجم گسترده‌ای که بر ضد آن آغاز شده بود از هیچ تلاشی برای پاسداری از آن نباید مضایقه کرد؛ ولی این امر با وجود و تداوم حضور دیگر زبان‌ها و لهجه‌های رایج در این سرزمین منافاتی نداشت. زبانی که در طول تاریخ هزار ساله‌اش هم از خود به این زبان‌ها و لهجه‌ها ارزانی داشته و هم از آنها گرفته بود چگونه می‌توانست تداوم خود را در نادیده انگاشتن جست‌وجو کند؟ این‌گونه پرسش‌ها و مجموعه‌ای از دیگر پرسش‌های مشابه از جمله نکاتی بود که باید در ادامه رشته مباحثی که در سال‌های نخست دهه ۱۳۰۰ آغاز شد، مطرح شده و مورد توجه قرار گیرند.» در مجموع این اثر می‌تواند به علاقه‌مندان سرزمین ایران در شناخت برهه‌ای حساس از تاریخ کشور کمک زیادی کند.

امید اخوی، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران