سرگذشت ساروتقی

بازار ساروتقی، مسجد بزرگ ساروتقی، کاروانسرای ساروتقی، مسجد ساروتقی و چارسوی ساروتقی بناهای قدیمی است که هم‌اکنون به نام ساروتقی، صدراعظم شاه صفی و شاه عباس ثانی در شهر اصفهان موجود است. نام بانی ساختمان این بناها محمدتقی، فرزند هدایت‌الله تبریزی نانوا بوده است که ابتدا سربازی گمنام بوده و در قزوین در قشون سلطان محمد خدابنده صفوی خدمت می‌کرده است و به تدریج به علت کفایت و کاردانی از طرف شاه عباس کبیر به حکومت مازندران منصوب شده و کارهای مهمی در این قسمت از مملکت انجام داده است که از آن جمله سنگفرش راه باتلاقی مازندران و ایجاد راه جدیدی از فیروزکوه به آمل و بنای شهر اشرف (بهشهر) و امور دیگری از این قبیل بوده است و شاه عباس به مناسبت موهای زرد و بورش او را سارو(زرد) تقی لقب داده بود.

بازار ساروتقی، مسجد بزرگ ساروتقی، کاروانسرای ساروتقی، مسجد ساروتقی و چارسوی ساروتقی بناهای قدیمی است که هم‌اکنون به نام ساروتقی، صدراعظم شاه صفی و شاه عباس ثانی در شهر اصفهان موجود است. نام بانی ساختمان این بناها محمدتقی، فرزند هدایت‌الله تبریزی نانوا بوده است که ابتدا سربازی گمنام بوده و در قزوین در قشون سلطان محمد خدابنده صفوی خدمت می‌کرده است و به تدریج به علت کفایت و کاردانی از طرف شاه عباس کبیر به حکومت مازندران منصوب شده و کارهای مهمی در این قسمت از مملکت انجام داده است که از آن جمله سنگفرش راه باتلاقی مازندران و ایجاد راه جدیدی از فیروزکوه به آمل و بنای شهر اشرف (بهشهر) و امور دیگری از این قبیل بوده است و شاه عباس به مناسبت موهای زرد و بورش او را سارو(زرد) تقی لقب داده بود.

ساروتقی بعد از مرگ شاه عباس اول با لقب اعتمادالدوله به صدارت شاه صفی برگزیده شد و تمام امور مملکت در قبضه اختیار او درآمد و پس از مرگ شاه صفی چون شاه عباس دوم جوان خردسال و بی‌تجربه‌ای بود، یک مرتبه زمام کلیه امور به دست ساروتقی افتاد و مادر شاه عباس دوم مخصوصا از او شدیدا حمایت کرد. امرا و متنفذین دیگر که ارتقای روزافزون ساروتقی را نمی‌توانستند دید و رقیبان او دائما پیش شاه از وی سعایت و بدگویی می‌کردند تا آنکه جانی خان قورچی‌باشی که رقیب سرسخت وی بود به اتفاق نقدی خان بیگلربیگی سابق کهگیلویه و عربخان بیگلربیگی سابق شیروان و ابوالفتح بیک جبادار باشی (جامه‌دار) و عباسقلی بیک استاجلو قورچی تیر و کمان و علی میرزا بیک شیخاوند صبح روز چهارشنبه بیستم شعبان سال ۱۰۵۵ هجری قمری به منزل او رفته و به‌طور ناگهانی وی را به قتل می‌رسانند. شاه عباس دوم پس از اطلاع از قتل ساروتقی، ابتدا نسبت به توطئه‌گران در قتل وی روی خوش نشان داد ولی چهار روز بعد به دستور وی جمیع توطئه‌کنندگان در قتل ساروتقی را دستگیر کرده و کشتند.

بناهای معتبر متعلق به ساروتقی شامل یک بازار و یک مسجد و کاخ مخصوص او در یک قسمت شهر اصفهان و بازار و مسجد و کاروانسرای دیگری در قسمت دیگری از شهر است. شاردن سیاح فرانسوی که در دوره پادشاهی شاه عباس دوم و شاه سلیمان در اصفهان بوده است می‌نویسد: «کاخ ساروتقی یکی از زیباترین کاخ‌های ایران بوده ولی پس از مرگ وی به حال ویرانی افتاد و اکنون به فرمان شاه مسکن داروغه و فرماندار شهر است.»

منبع: لطف‌الله هنرفر، گنجینه آثار تاریخی اصفهان، 1350: صص547-548.