ارزان به هر قیمتی

نویسنده: آندره لانکوف

مترجم: سید امیررضا معافی مدنی

منبع: فارن پالیسی

چین یک چکش برای مواجهه با کره شمالی دارد

برای چین تجارتی به ارزش یک میلیارد دلار در سال، انگیزه خوبی است تا مراودات با همسایه‌اش را ادامه دهد. برای آنهایی که در مورد کره شمالی نگران هستند، چندین ماه گذشته می‌تواند بهترین زمان برای رکودی ناامید‌کننده قلمداد شود. از زمانی که کره شمالی با نمایش آزمایش پرتاب موشک‌های دور‌برد در ماه مارس پیمان خود را در مورد برنامه کمک‌های غذایی آمریکا به این کشور نقض نمود، کاملا واضح شد که با توجه به نظر افراد زیادی در واشنگتن مبنی بر متوقف‌سازی سلاح‌های اتمی کره شمالی به عنوان تنها نتیجه قابل قبول، تعهدات و تحریم‌ها، کارساز نشد. و چین، بهترین امید برای فشار به کره برای قرار گرفتن در مسیر صحیح، هفت ماه از زمان به دست گرفتن قدرت توسط کیم جونگ اون (kim jong un) را با تلاش خود بر افزایش کمک و دادوستد با پیونگ‌یانگ به منظور تداوم وضع فعلی گذرانده است.

در حال حاضر چین نزدیک به سه‌چهارم تجارت خارجی کره ‌شمالی را در کنترل خود دارد و بزرگ‌ترین تامین‌کننده کمک‌های غذایی (به عنوان تنها چیزی که کره شمالی را از بازگشت به قحطی باز می‌‌دارد) برای این کشور است. اما در کنار افزایش کمک‌هایش در پاسخ به رفتار بد کره شمالی، چین رضایت قابل توجهی را در پرداخت پول برای تداوم رژیم خانوادگی کیم به نمایش گذاشته است؛ همانند کارشکنی در فرآیند تحریم‌ها. از زمان به وجود آمدن تحریم‌های سازمان ملل پس از آزمایش هسته‌ای کره شمالی در سال ۲۰۰۶ تجارت و کمک‌های بین چین و کره شمالی رشد نمایانی پیدا کرده است. تجارت دوجانبه که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از طرف دولت چین هزینه می‌شود از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ به بیش از سه برابر و از رقم ۷/۱ میلیارد دلار به ۶/۵ میلیارد دلار رسید. همچنین پکن ده‌ها هزار کارگر کره شمالی را به چین دعوت کرده است؛ فرضیه این است که کارگران پول را به سختی برای وطنشان تامین می‌کنند تا زمانی که از ایده‌های خطرناک سران پیونگ‌یانگ در امان بمانند.

چین عموما از کره شمالی انتقادی نمی‌کند. انتقادهای قابل توجه در مورد اوضاع عجیب کره شمالی توسط روزنامه چینی استیت مدیا (state media) منتشر شد، همانند زمانی که روزنامه گلوبال تایمز(global times) خشم جامعه چین را در مورد ماجرای ربوده شدن چند ماهیگیر چینی توسط کره شمالی در ماه مه با ملایمت هشدار داد. تاکنون هیچ‌کدام از این هشدارهای ملایم منجر به واکنش شدید عمومی نشده است. بهانه چین تاثیرگذاری ضعیفش است. وزیر امور خارجه چین در مصاحبه با نیویورک تایمز گفت: اگر آنها از گوش دادن به ما امتناع می‌کنند، نمی‌توانیم مجبورشان کنیم؛ زیرا کره‌شمالی دولت قدرتمندی است.

پس به چه دلیلی چین کمک نمی‌کند؟ زیرا کره شمالی توسط کیم جونگ اون جوان و غیر‌قابل پیش‌بینی هدایت می‌‌شود. و سیاستمداران چینی اخیرا با عزل سیاستمدار بلندپایه(Bo Xilai) که منجر به بی‌ثباتی گشته مواجه شدند و نگران تحول سیاسی برنامه‌ریزی شده در پاییز که هر ده سال یک بار اتفاق می‌افتد هستند، و نمی‌خواهند ریسکی کنند که به شکست بینجامد. اگرچه چین از شرایط کنونی رضایت ندارد، ولی از منظر چین سه نتیجه پیش‌رو بدتر است: کره شمالی فروپاشیده، کره شمالی که جذب کره جنوبی شده باشد و کره شمالی تماما مجهز به سلاح اتمی.

تعداد رو به رشدی از تحلیلگران چینی سقوط احتمالی رژیم خانوادگی کیم را به طور محرمانه تصدیق نموده‌اند و حتی گاه این دیدگاه را در کنفرانس‌های بین‌المللی مطرح کرده‌اند. با این حال این‌چنین می‌نمایاند که بعضی تحلیلگران چینی معتقدند که هرچه بحران دیرتر بیاید، چین کمتر می‌تواند شامل آن شود؛ زیرا نفوذ آهسته کشور در کره رشدی روزانه دارد. پس حمایت از وضعیت فعلی تا جایی که امکان دارد، منجر به کاهش فشار ناشی از فروپاشی ناگزیر رژیم کره‌شمالی خواهد شد.

اما در صورت تغییر رژیم، چین، عکس آمریکا، ترجیح می‌دهد که شبه جزیره کره تقسیم شده بماند. کره‌شمالی منطقه استراتژیک مفیدی است که چین با توجه به روابط ناآرام دو کره، از آن بهره‌های دیپلماتیک و نظامی می‌برد. بدون وجود چنین جذابیت‌هایی برای پکن، دسترسی به حقوقی مانند حق استخراج و حق کشتیرانی در کره‌شمالی بسیار دشوار می‌شد و رقیب چین یعنی کره‌جنوبی پس از فرآیند پیچیده وحدت دو کره بسیار قوی خواهد شد. همچنین دارایی کره‌شمالی در مواد معدنی که توسط کره‌جنوبی در سال ۲۰۰۹ برآورد شده است به بهایی معادل با ۶ هزار میلیارد دلار می‌رسد، یک کره متحد این اجازه را به سئول می‌دهد که حمل‌ونقل کالاها را از راه زمینی به اروپا و آسیا انجام دهد و رقیبی برای هند و ژاپن در منطقه باشد.

کره متحد به طور یقین دموکراتیک و ملی‌گرا می‌باشد و انتظار می‌رود که روابط نزدیکی با ایالات متحده به عنوان همتای اصلی سیاسی و نظامی چین داشته باشد. وحدت می‌تواند به معنای حضور نیروهای نظامی ایالات‌متحده در مرز چین باشد، کابوسی برای پکن و چیزی که برای جلوگیری از آن یک بار خونریزی شده است. توقف فعالیت‌های هسته‌ای شبه جزیره کره، رتبه سوم را در لیست اولویت‌های چین داراست. چین ترجیح می‌دهد که شاهد شبه جزیره کره غیرهسته‌ای باشد، و همچنین نگران است سلاح‌های اتمی به دست افرادی که نباید بیفتد و به عنوان عضو انحصاری کلوپ جهانی، نمی‌خواهد شاهد کاهش امتیاز ویژه خود به دلیل توسعه یافتن فعالیت‌های هسته‌ای کره باشد. چین حتی می‌ترسد که فعالیت‌های اتمی کره‌شمالی دیگر دولت‌های منطقه را به دنبال کردن طرح حفاظت اتمی ایالات متحده ترغیب نماید یا آنها را به تکمیل قابلیت‌های اتمی خود سوق دهد.

اما چین نمی‌خواهد هدف‌های مهمی مانند پایداری و بقای خود را به مخاطره بیندازد. تهدیدهایی که توسط برنامه اتمی کره‌شمالی به‌وجود آمده به صورت غیرمستقیم یا نسبتا متعادل بر اساس چشم‌اندازی مبنی بر ایجاد بی‌نظمی در کشور همسایه یا هم‌پیمانی با آمریکا در مرزش استوار شده است.

حتی اگر چین بخواهد کره‌شمالی را به خاطر برنامه اتمی تنبیه کند، در موقعیتی نیست که این کار را انجام دهد. کاهش ملایم در مقدار کمک‌ها می‌تواند تاثیر کوچکی بر پیونگ‌یانگ داشته باشد، اگرچه سیاستمداران بر این عقیده‌اند که آنها به سلاح اتمی بیش از رشد اقتصادی نیاز دارند. برای تاثیرگذاری کافی بر هدفی مانند گرایش به سلاح اتمی، کاهش کمک‌ها باید به قدری شدید باشد که بقای اقتصاد کره‌شمالی را تهدید نماید. همان‌طور که یکی از دیپلمات‌های ارشد کره‌جنوبی یک بار به من گفت: چین چیزی فراتر از یک اهرم برای مواجهه با کره‌شمالی داراست، چین یک چکش دارد!

سخن او شاهد این مدعاست که اگر چین کمک‌های غذایی را متوقف سازد، منجر به بحران اقتصادی بزرگی در کره‌شمالی می‌شود. رهبران کره‌شمالی در برابر این فشارها کمر خم خواهند کرد؛ ولی احتمالا تا زمان فروپاشی کشور مقاومت می‌کنند. پیونگ‌یانگ با چالشی شبیه به این در سال‌های ۱۹۹۰ مواجه شد، زمانی که اتحاد جماهیر شوروی به طور ناگهانی از کمک‌های مالی صرف‌نظر کرد، پیونگ‌یانگ فشار اقتصادی را تحمل کرد و در نتیجه به‌رغم وارد آمدن هزینه زیاد بر مردمش، به بقای خود ادامه داد. ممکن است این بار نیز باقی بماند؛ اما بحران اقتصادی می‌تواند به فروپاشی رژیم بینجامد.

این اتفاقات ناپایداری بزرگی را ایجاد می‌کند: ده‌ها، نه، بلکه صدها هزار پناهنده آواره، قاچاق مواد و تکنولوژی اتمی و شاید وقوع جنگ در طول مرزهای چین.

چنین بحرانی می‌تواند با وحدت همه شبه‌جزیره کره تحت سرپرستی ثروتمند، دموکراتیک و ملی‌گرای جنوب خاتمه یابد؛ گزینه‌ای نامطبوع برای پکن، اگرچه بهتر از ناپایداری درازمدت برای کره است. رهبران چین به بهترین نحو عمل می‌کنند تا وضع فعلی در کره‌شمالی پابرجا بماند. و این معقول است که اگرچه اطلاعات شفاف نیست؛ ولی همه کمک‌های مستقیم و غیرمستقیم به کره‌شمالی زیر یک میلیارد دلار در سال است. این مبلغ برای چین بهای بسیار کمی به منظور اجتناب از مشکلات بزرگ است.

اغلب، سیاست انتخابی است بین بد و بدتر. متاسفانه برای واشنگتن و خیل عظیمی از جمعیت کره شمالی، چین با توجه به فعالیت‌های هسته‌ای کره‌شمالی باز هم کمک مالی را انتخاب می‌کند.