ابرچالش‌های صنعت تجهیزات پزشکی بررسی می‌شود
ارز چندنرخی؛ پاشنه آشیل صنعت تجهیزات پزشکی
تبعات ارز چندنرخی و نوسان قیمت‌ها
در همین رابطه رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان ملزومات و تجهیزات پزشکی، دندان‌پزشکی و آزمایشگاهی، ضمن برشمردن مشکلات این صنعت، خواستار تکنرخی شدن ارز برای بهبود وضعیت صنعت و جلوگیری از رانت و فساد شد. جلیل سعیدلو با اشاره به مشکلات تولید تجهیزات مورد نیاز بیماران و بیمارستان‌‌‌ها در شرایط کنونی تحریم‌‌‌ها، اظهار کرد: تخصیص نیافتن به‌‌‌‌‌‌موقع ارز برای تامین مواد اولیه، چندنرخی بودن قیمت ارز و شوک‌‌‌های نوسانی ارز و مطالبات انباشته شرکت‌ها از دانشگاه‌‌‌های علوم پزشکی و مراکز درمانی وابسته آنها از عمده‌‌‌ترین مشکلات حوزه تجهیزات پزشکی است.
وی تصریح کرد: پیشنهاد ما به دولت، تکنرخی شدن ارز برای بهبود وضعیت صنعت و جلوگیری از رانت و فساد است، شرکت‌های تجهیزات پزشکی میانگین بیش از یک سال مطالبات معوق از دانشگاه‌‌‌های علوم‌‌‌پزشکی و مراکز درمانی آنها دارند که مشخص نیست این مطالبات چه زمانی تسویه خواهد شد. وزارت بهداشت هر از چندگاهی به صورت قطره‌چکانی پولی برای واریز مطالبات واریز می‌‌‌کند که تنها بخش اندکی از آن به شرکت‌های تجهیزات پزشکی می‌‌‌رسد. به گفته سعیدلو، همه این مشکلات دست به دست هم داده‌‌‌اند تا گردش سرمایه در صنعت تجهیزات افت پیدا کند و توان تولید و تامین تجهیزات مورد نیاز بیمارستان‌‌‌ها را کاهش داده است.
الزامات توسعه صنعت تجهیزات پزشکی
بر اساس این گزارش، یکی از چالش‌‌‌های اصلی در کشورهای درحال توسعه، کمبود تجهیزات پزشکی پیشرفته است. این کشورها عموما وابسته به واردات این دستگاه‌‌‌ها بوده و نمی‌توانند به طور کامل از تجهیزات پزشکی مدرن و پیشرفته بهره‌‌‌برداری کنند. دلایل این وابستگی شامل موانع مالی و اقتصادی، ناتوانی در تولید داخلی تجهیزات پیشرفته، نبود زیرساخت‌‌‌های مناسب، کمبود منابع و نیروی انسانی ماهر در این حوزه است. این در حالی است که در کشورهای درحال توسعه، نیاز به دسترسی به تجهیزات پزشکی مدرن و پیشرفته بسیار بالاست. این تجهیزات نه تنها بهبود درمان و خدمات بهداشتی را فراهم می‌‌‌کنند، بلکه امکانات تشخیص و پیشگیری را نیز توسعه می‌‌‌دهند. بنابراین، در کشورهای درحال توسعه، تولید دستگاه‌‌‌های پیشرفته، دسترسی به تجهیزات پزشکی مدرن و پیشرفته و کاهش وابستگی به واردات، از الزامات است.
صادرات و موانع آن
ضمن اینکه صادرات تجهیزات پزشکی به کشورهای درحال توسعه، فرصت‌‌‌های جدیدی را در بازار جهانی برای شرکت‌های تجهیزات پزشکی ایجاد می‌‌‌کند. شرکت‌ها می‌توانند با ورود به این بازارهای نوپا، رقابتی بین‌المللی را تجربه کنند و به توسعه قابل‌توجهی دست یابند. این فرصت‌‌‌ها در عین حال می‌توانند منجر به گسترش شرکت‌ها، افزایش نیروی کار و ارتقای فناوری و نوآوری در صنعت تجهیزات پزشکی شوند. با صادرات تجهیزات پزشکی به کشورهای درحال توسعه، علاوه بر بهبود وضعیت بهداشتی این کشورها، شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات پزشکی می‌توانند ارزش اقتصادی بالایی را به دست بیاورند و فرصت‌‌‌های جدیدی در بازار جهانی برای خود ایجاد کنند.
راه‌‌‌اندازی خط تولید در کشورهای بیگانه
اما این در حالی است که موانع و چالش‌‌‌های زیادی هم در مسیر صادرات تجهیزات پزشکی ایران وجود دارد. در این راستا رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی ایران، میزان صادرات تجهیزات پزشکی را ۲۰ میلیون دلار در سال برآورد کرد و گفت: به دلیل تحریم‌‌‌های ظالمانه آمریکا، خط تولید برخی از تجهیزات پزشکی از جمله آمبولانس را در کشورهای دیگر دنبال می‌‌‌کنیم. عبدالرضا یعقوب‌‌‌زاده افزود: بیش از ۷۰درصد تجهیزات پزشکی در کشور تولید داخل است و ۱۰۰درصد تخت‌‌‌های معمولی بیمارستانی، بیش از ۹۵درصد تخت‌‌‌های ویژه آی‌سی یو (ICU) و سی‌سی‌یو (CCU) و بیش از ۸۵درصد تجهیزات پزشکی اتاق عمل مانند دستگاه بیهوشی و دیگر تجهیزات با عمق ساخت داخل و دانش فنی روز بالا توسط مختصصان داخلی تولید می‌شود.
واردات یک میلیارد دلاری با ارز یارانه‌‌‌ای
وی اظهار کرد: نیاز کشور به میزان تولیدات تجهیزات پزشکی، ۳تا ۴میلیارد دلار در سال است و اکنون یک میلیارد دلار آن با ارز یارانه‌‌‌ای از خارج وارد می‌شود. این تولیدکننده تجهیزات پزشکی ادامه داد: با توجه به اینکه ایران توانمندی بالایی در عرصه تولید این محصولات دارد، باید به این صنعت توجه ویژه شده و حمایت‌‌‌های لازم از آن صورت گیرد. یعقوب‌‌‌زاده شمار شرکت‌های ثبتی را بیش از هزار شرکت بیان کرد و ادامه داد: از این تعداد ۳۰۰ تا ۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان است؛ به بیش از ۶۰ کشور خارجی صادرات داریم. بسیاری از کشورهای اروپایی هم در فهرست صادرات قرار دارد و میزان صادرات ما در چند سال گذشته تا ۲۰ میلیون دلار بوده است.
ارز ترجیحی؛ چالش صنعت تجهیزات پزشکی
همچنین رئیس انجمن متخصصان تجهیزات پزشکی کشور در خصوص وضعیت تولید تجهیزات پزشکی در کشور گفت: طی ۵ سال اخیر تعداد شرکت‌های تولیدی تجهیزات پزشکی چهار برابر شده است. در حال حاضر حدود ۲هزار شرکت تولیدی تجهیزات پزشکی داریم و در اوج تحریم‌‌‌ها و طی ۵سال گذشته، تولیدات تجهیزات پزشکی در کشور رشد چهار برابری داشته است. همچنین نزدیک به ۵۰درصد نیاز ملزومات مصرفی و دستگاه‌‌‌های تجهیزات پزشکی، از محل تولیدات داخلی رفع می‌شود. احمد مسلمی با بیان اینکه حوزه تجهیزات پزشکی تنها صنعتی است که بالای ۹۹درصد آن با بخش خصوصی است و این به معنی مشارکت مردم در این حوزه است، افزود: این در حالی است که بیش از ۶۵درصد صنعت دارو دولتی است.
مسلمی با بیان اینکه ایران در منطقه خاورمیانه یکی از قوی‌‌‌ترین کشورها در بحث تولید تجهیزات پزشکی است و شاید تنها رقیب در این زمینه ترکیه باشد، افزود: البته باز هم تنوع و تعداد تولیدات ما از ترکیه بالاتر است، اما ترکیه صادرات بیشتری دارد. وی در توضیح توانمندی‌‌‌های تولیدات داخلی تجهیزات پزشکی گفت: از جدیدترین محصولات دستگاه‌‌‌های الکتروشوک، دستگاه‌‌‌های بیهوشی و شتاب‌‌‌دهنده‌‌‌های خطی و ایمپلنت‌‌‌های ارتوپدی و... که تعداد کمی از کمپانی‌‌‌های دنیا آن را تولید می‌‌‌کنند، در ایران نیز تولید می‌شود و توانمندی آن وجود دارد و همین موضوع باعث افتخار کشور در حوزه تجهیزات پزشکی است.
تعدد نهادهای دخیل و ناهماهنگی آنها
رئیس انجمن متخصصان تجهیزات پزشکی کشور، در ادامه به چالش‌‌‌های این حوزه اشاره کرد و گفت: تعدد نهادها و سازمان‌های دخیل در حوزه تجهیزات پزشکی به‌ویژه در خود وزارت بهداشت مشکلات و ناهماهنگی‌‌‌هایی را به دنبال دارد؛ به طوری که در وزارت بهداشت، معاونت‌‌‌های درمان و غذا و دارو، امور بازرگانی و هیات امنای ارزی متولی تجهیزات پزشکی هستند که در مواردی با یکدیگر هماهنگ نیستند و از طرف دیگر هم با بانک مرکزی، سازمان ملی استاندارد و... در ارتباط هستیم و یک تولیدکننده باید از همه این نهادها مجوز بگیرد که همین موضوع کار را سخت می‌‌‌کند و دود آن به چشم تولیدکننده می‌‌‌رود. در سال ۱۳۸۴ به مدت حدود ۵ سال مرکزی در وزارت بهداشت تشکیل شد که همه این بخش‌‌‌ها ذیل آن قرار گرفتند و لازم است این سازمان مجددا تشکیل شود.
وی در ادامه با انتقاد از اینکه وزارت بهداشت کمترین استفاده را از ظرفیت بخش خصوصی می‌‌‌برد، ادامه داد: به همین دلیل کار شرکت‌ها سخت‌‌‌تر شده است و به جای استقبال از برون‌‌‌سپاری فعالیت‌‌‌ها، کمترین میزان استفاده از ظرفیت بخش‌‌‌خصوصی صورت می‌گیرد. مسلمی در پایان با بیان اینکه معمولا بهترین‌‌‌ها در حوزه تجهیزات پزشکی جذب شرکت‌ها و بیمارستان‌‌‌ها می‌‌‌شوند، به مبحث مهاجرت نخبگان اشاره و بر لزوم توجه و حمایت از این افراد در حوزه تجهیزات پزشکی تاکید کرد.
نابرابری در تخصیص ارز به تولید و واردات
در همین حال رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی از نابرابری میان ارز ترجیحی تخصیصی به تولید و واردات تجهیزات پزشکی انتقاد کرد و خواستار حذف ارز دولتی از حوزه تجهیزات پزشکی شد. عبدالرضا یعقوب‌‌‌زاده در ادامه به چالش‌‌‌های اصلی حوزه تولید تجهیزات پزشکی در کشور اشاره کرد و گفت: باعث تاسف است که همچنان درگیر موضوعی هستیم که بسیار ابتدایی و قابل حل است و آن هم ارز سوبسیدی وارداتی در حوزه تجهیزات پزشکی است؛ چراکه تولیدکنندگان داخلی در میدان رقابت باید با تولیدکننده‌‌‌های خارجی بجنگند، اما تولیدات باید با مواد اولیه‌‌‌ای صورت گیرد که با ارز آزاد است.
وی با بیان اینکه حدود دو سال است که ارز ترجیحی برای دارو حذف شده است، اما همچنان برای تجهیزات پزشکی برقرار است، ادامه داد: باعث نگرانی است که به واردات محصولی که تولید داخلی دارد، سوبسید داده می‌شود. واردات اشکالی ندارد و جایی که تولید داخل نتواند نیاز را به صورت کامل برطرف کند، قاعدتا از طریق واردات جبران می‌شود، اما نابرابری ارز تخصیصی میان تولیدکننده و واردکننده تجهیزات پزشکی اشکال دارد و این فاجعه‌‌‌ای برای تولید تجهیزات پزشکی است. یعقوب‌‌‌زاده تاکید کرد: حوزه تولید تجهیزات پزشکی با جان افراد در ارتباط است و از طرفی هم با پزشکانی در ارتباط هستیم که بسیار سخت‌‌‌گیر هستند؛ در چنین شرایطی تولیدات تجهیزات پزشکی کشورمان از نظر کیفیت به جایی رسیده که پزشکان آن را قبول دارند و در مراکز مختلف درمانی به کار گرفته می‌شود و تولیدات داخلی با وجود ناملایمات توانسته همچنان ادامه دهد. وی با بیان اینکه پتانسیل اصلی شرکت‌های تولیدی تجهیزات پزشکی در جذب نخبگان است، ادامه داد: با وجود سیاست‌‌‌های اعمالی در کاهش یا حذف ارز ترجیحی، دلیل این را نمی‌‌‌دانیم که چرا ارز تجهیزات پزشکی حذف نمی‌شود.
صادرات ناکافی تجهیزات پزشکی
نایب‌رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی، نیز به میزان صادرات تجهیزات پزشکی کشور اشاره کرد و گفت: هرچند رقم در این حوزه پایین است، اما قطعات و دستگاه‌‌‌های تولیدی ایران به ۴۰ کشور دنیا صادر می‌‌‌شوند و این در شرایطی است که در تمام دنیا استانداردهای سختگیرانه‌‌‌ای برای تجهیزات پزشکی اعمال می‌شود؛ بنابراین ما در بخش صادرات نیز راهی را رفته‌‌‌ایم که هر شرکت بزرگ یا کوچک دنیا نیز رفته است.
محمدرضا کمپانی ارز ترجیحی را به عنوان ابرچالش حوزه تولید تجهیزات پزشکی خواند و گفت: تنها جایی که می‌تواند این مشکل را حل کند، سازمان برنامه و بودجه است. مبحث دیگر نیز مربوط به صدور مجوز و پروانه‌‌‌های ساخت است؛ حضور همزمان معاونت درمان و سازمان غذا و دارو در این زمینه باعث شده که صدور مجوزها کُند پیش رود و برای صدور مجوز مدت زیادی وقت لازم باشد؛ این درحالی است که این موضوع می‌تواند به صنعت لطمه وارد کند.
تحریم‌‌‌های خارجی سختگیرانه
همچنین رئیس انجمن صنفی کارفرمایی تولید، تامین، توزیع و صادرکنندگان تجهیزات و ملزومات پزشکی و دارویی درخصوص تحریم واردات برخی قطعات و محصولات پزشکی گفت: به علت اینکه برخی قطعات مصرفی در تجهیزات پزشکی مصرف دوگانه دارند تحریم‌‌‌های خارجی سختگیرانه‌‌‌ای شامل این صنعت شده است. علیرضا چیذری گفت: بسیاری از تولیدکنندگان داخلی صنعت تجهیزات پزشکی موفق هستند و این موضوع باعث شده بسیاری از واردکننده‌‌‌ها یا حوزه کاری خود را به تولید تغییر داده یا در کنار واردات تولید هم داشته باشند.
