با وجود هشدارهای مکرر کارشناسان محیط‌زیست
تالاب انزلی سخت نفس می‌کشد
دنیای اقتصاد - رشت - مجتبی عابدینی: حیات آبزیان در تالاب انزلی در خطر انقراض است، تالاب از نفس افتاده،۵ گونه از ماهیان تالاب انزلی در خطر انقراض قرار دارند، روزهای خاکستری تالاب و هزاران تیتر و خبر دیگر در طول سال‌های گذشته در جراید در خصوص تالاب بین‌المللی انزلی که یکی از ارزشمندترین اکوسیستم‌های کشور است، مطرح شده و خطراتی که‌این تالاب با آن مواجه است بارها و بارها از سوی کارشناسان و دلسوزان محیط‌زیست کشور گوشزد شده، اما همچنان تالاب زیبای انزلی به سختی نفس می‌کشد و دوران بدی را سپری می‌کند. تالاب انزلی با حدود ۲۰ هزار هکتار مساحت و گنجایش ۳۳۵ میلیون مترمکعب از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر دنیا است و هر ساله تعداد زیادی از پرندگان از اقصی نقاط جهان به‌این نقطه از کشور مهاجرت می‌کنند.
این تالاب با داشتن بیش از ۲۰۰ گونه پرنده و ۲۳۰ گونه گیاهی شرایطی منحصر به فرد دارد، از طرفی با ذخیره سیلاب‌های ۱۱ رودخانه از خسارت بالقوه سیل جلوگیری می‌کند.
متاسفانه‌این تالاب با فشارهای مختلف از قبیل ورود سالانه میلیون‌ها تن فاضلاب شهری، هزاران تن کود، هزاران لیتر سموم کشاورزی، فاضلاب حدود ۵۰ کارخانه، گونه غیربومی گیاه آزولا، آلودگی صوتی و نفتی ناشی از ترددهای قایق موتوری مواجه است و صدمات جدی و فراوانی را متحمل می‌شود. از طرفی فرسایش حوزه آبخیز تالاب، دریا بوده و در نتیجه حمل رسوبات از طریق رودخانه‌ها موجب کاهش عمق تالاب از ۶ به ۵/۱ متر طی ۴۰ سال اخیر شده است.
کارشناسان اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان گیلان عدم مدیریت یکپارچه تالاب انزلی را یکی از مشکلات مهم تالاب بین‌المللی انزلی می‌دانند، زیرا شرح وظایف دستگاه‌ها در هماهنگی و مدیریت تالاب مشخص نیست.
عدم باور و درک صحیح از کارکردها و ارزش‌های تالاب در خصوص نحوه بهره‌برداری از منابع آن اعم از شکار و صید، گردشگری، زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و خصوصا اجرای طرح‌های عمرانی بدون ملاحظات زیست محیطی، همچنین ورود انواع پسماندهای شهری، صنعتی و خانگی و انباشت آن در تالاب، قطع پوشش گیاهی در بالا دست حوضه آبخیز و فرسایش خاک و در نتیجه انباشت رسوبات به تالاب و برداشت‌های بی‌رویه شن و ماسه در رودخانه‌های حوزه آبخیز از دیگر مشکلات تالاب است.
سازمان حفاظت محیط‌زیست گیلان ۶ پاسگاه محیط بانی در محدوده مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان در تالاب ساخته و برای جلوگیری از تخلفات شکار و صید و نیز برخورد با سایر عوامل بر هم زننده اکوسیستم تالاب فاز اول «طرح جامع مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی» را با مشارکت یک تیم کارشناسی ژاپنی (جایکا) به مدت ۲ سال (۸۴- ۸۲) به انجام رسانید که در آن عوامل تهدید‌کننده تالاب و تعیین نوع مدیریت احصا شد.
فاز دوم مطالعات نیز که از سال ۸۶ با هدف «تاسیس کمیته مدیریت تالاب انزلی» آغاز شده و پس از نهایی شدن در سطح استان اجرایی می‌شود.
این در حالی است که کارشناسان محیط‌زیست گیلان راه‌حل اساسی حفاظت و صیانت از تالاب انزلی را‌ایجاد یک مدیریت واحد «کمیته مدیریت تالاب انزلی» می‌دانند تا در آن تصمیمات کارشناسی و مدیریتی اتخاذ شود.
آموزش جوامع محلی خصوصا ساکنین حاشیه تالاب را می‌توان از موارد مهمی برشمرد که در بهبود وضعیت فعلی تالاب تاثیر‌گذار است، همچنین پیگیری اجرای طرح‌های سالم‌سازی توسط شهرداری‌های منطقه خصوصا طرح جمع آوری فاضلاب شهرهای رشت، انزلی و صومعه سرا می‌تواند از ورود حجم بالای انواع آلاینده‌ها خصوصا فاضلاب‌ها جلوگیری به عمل آورد.
کارشناسان معتقدند بسیاری از ماهیان موجود در تالاب بین‌المللی انزلی که زیستگاه اختصاصی و عمده آنها نیز تالاب می‌باشد، صدمات بسیاری دیده و میزان صید آنها کاهش یافته است.
این کارشناسان صید بیش از اندازه و غیراستاندارد و نیز صید ماهیان در فصل تخم‌ریزی را از عمده‌ترین علل کاهش و در خطر انقراض قرار گرفتن چند گونه از ماهیان تالاب می‌دانند و یکی از راهکارها برای جلوگیری از صید بی‌رویه را ارائه اطلاعات و آموزش‌های لازم درباره ماهیان در خطر انقراض به صیادان عنوان کرده‌اند، البته‌این امر مهم با پیگیری مسوولان و در اختیار گذاشتن تسهیلات مناسب برای صیادان قابل اجرا است.
تالاب انزلی بهترین و بزرگترین اکوسیستم در حوزه‌ایرانی دریای خزر است و بهترین مکان تخم‌ریزی ماهیان گیاه تخم‌ریز به شمار می‌رود. همچنین‌این تالاب به عنوان گذرگاه ماهیان مهاجر سنگ تخم‌ریز و انتقال آنها از مسیر تالاب به رودخانه‌های وارد به تالاب انزلی است.
مهم‌ترین ویژگی تالاب انزلی وجود گونه‌های منحصر به فرد از جمله ماهی سوف حاجی طرخان، لایی ماهی و اردک ماهی است که در منابع دیگر به تعداد انبوه، کمتر وجود دارد. در تالاب انزلی همراه با رودخانه‌های اطراف وجود بیش از ۶۰ گونه ماهی گزارش شده است، ۴۹گونه از ماهیان حوزه تالاب انزلی بومی‌ایران هستند، ولی تعداد ۱۱ گونه دیگر غیربومی‌اند که به صورت غیرعمدی و تصادفی همراه با سایر گونه‌ها وارد تالاب شده‌اند.
تالاب زیبای انزلی که در کنوانسیون رامسر نیز به ثبت رسیده است زیستگاه ۲۳۰ گونه گیاهی و ۱۳۸ گونه جانوری نیز می‌باشد، لاله مردابی، نیلوفر آبی، مریم آبی، سرخس آبزی، شاه بلوط آبی، نی، لویی، جلبک سبز آبی، عدسک آبی، گوشاب شانه‌ای، پریوش کوچک و هزار برگ سنبله جلوه‌ای منحصر به فرد به تالاب بخشیده‌اند.
این در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند: ورود جریان آب آلوده به تالاب موجب آلودگی آبی و بروز پدیده غنی‌سازی آب با مواد مغذی می‌شود و بالطبع حیات گونه‌های مختلف ماهی را در معرض خطر قرار می‌دهد. همچنین تخلیه مداوم رسوبات بر سرعت خشک شدن تالاب می‌افزاید.
ناگفته نماند تالاب انزلی همه ساله در فصل سرما میزبان پرندگانی نظیر قو، حواصیل، انواعی از اردک کشیم، کاکایی، پرستوی دریایی، چلچله، باکلان، فیلوش و غیره است که برای زمستان گذرانی به‌این منطقه مهاجرت می‌کنند. از سویی تالاب منبع درآمد مهمی برای مردم منطقه و محلی مناسب برای جذب توریست می‌باشد. سالانه میلیون‌ها گردشگر خارجی و داخلی از این اکوسیستم منحصر به فرد دیدن می‌کنند. با توجه به وضعیت کنونی تالاب بین‌المللی و زیبای انزلی حمایت همه مسوولان و بیش از همه مردم از طرح‌های کارشناسانه محیط‌زیست ضرورت دارد البته مسوولان سازمان محیط‌زیست می‌بایست به نظرات کارشناسی کارشناسان و دوستداران محیط‌زیست نیز توجهی ویژه داشته باشند و‌ایده‌های موثر آنان را در تصمیمات خود لحاظ کنند.
مهار آلاینده‌های حاشیه و حریم تالاب یکی از مهم‌ترین نکاتی است که باید در‌این خصوص تلاش ویژه‌ای صورت بگیرد.
بهبود وضعیت کنونی تالاب انزلی نیازمند عزمی ملی است، زیرا مشکلات تالاب توسط یک فرد یا سازمان حل نمی‌شود زیرا همه ما در ایجاد این مشکلات سهیم هستیم پس باید در تولد دوباره تالاب نیز همه با هم سهیم باشیم و بکوشیم.
ارسال نظر