دنیای اقتصاد -زنجان - اسدالله قربان‌زاده: ملیله کاری یکی از صنایع دستی نام آشنای استان زنجان محسوب می‌شود. این هنر ذوق و سلیقه مردمان این دیار را در قالب ظریف کاری نقره با استفاده از مفتول‌ها و نوارهای ظریف نقره و به کارگیری طرح‌های ظریف اسلیمی برای ساخت انواع مصنوعات از قبیل سرویس چایخوری، شکلات خوری، شمعدان، گلدان و.... نشان می‌دهد. این در حالی است که این روزها با ورود زیورآلات ملیله تایلندی به کشور سرنوشتی مبهم همچون چاقوی زنجان در انتظار هنر ملیله زنجان است. در روزهایی چینی‌ها بازار چاقوی زنجان را قبضه کردند و این بار تایلندی‌ها در کمین ملیله زنجان نشسته‌اند. ملیله سازی که در هزاره اول به عنوان هنر دستی بومی زنجان فقط در این شهر معمول بود، در زمان حکومت رضاخان با مهاجرت تعدادی از هنرمندان این شهر به تهران و اصفهان در آن شهرها رواج یافت. سینی، سرویس‌های چای و شربت‌خوری، جعبه جواهرات، گلدان، شمعدان، رویی دسته چاقو، قاب عکس و انواع زیورآلات عمده‌ترین دست‌مایه هنرمندان زنجانی در سال‌های دور بوده و به مرور زمان بر تنوع این دست‌سازهای زیبا و بسیار ظریف افزوده شد. رونق این هنر از دوره سلجوقی آغاز و در دوره صفویه به اوج خود رسید و شهرهای زنجان و اصفهان بیشترین هنرمند را در این حرفه تربیت و به عرصه هنرهای دستی تحویل دادند. ملیله کاران که زمانی به خاطر اشتغالزایی، ظرافت و زیبایی زبانزد همه جهانیان بودند، امروزه با مرور زمان و مشکلات مختلف به بوته فراموشی سپرده شده‌اند و تعداد کمی از علاقه‌مندان واقعی، به این حرفه طاقت فرسا و کم سود ادامه می‌دهند.

مرغ همسایه غاز است! این ضرب‌المثل حال و روز چاقوی زنجان را حکایت می‌کرد و حالا کم کم ملیله زنجان نیز می‌رود تا مصداقی از این ضرب‌المثل باشد. نزدیک به ۳ سال است که ملیله تایلندی در حد زیور آلات وارد بازار شده است و اگر زرق و برق این اجناس چشمگیر شود، تایلندی‌ها اقلام متنوع ملیله را نیز وارد بازار خواهند کرد. درست بلایی که چند وقتی است چاقوهای چینی بر سر چاقوی این دیار آورده‌اند. این بار تایلندی‌ها در بازار ملیله جلوه‌نمایی خواهند کرد و اگر به این هنر بومی به عنوان شناسنامه استان زنجان بهایی داده نشود، می‌رود تا به سرنوشتی دردناک یا حتی ورطه فراموشی سپرده شود. محسن یزدان‌شناس، ملیله کار زنجانی با اعلام خبر ورود ملیله‌های تایلندی به بازار کشور گفت: به منظور حفظ این هنر ارزنده زنجان دلسوزان عرصه هنر و صنایع دستی بار سنگینی بر دوش دارند. وی با بیان اینکه ملیله جزو صنایع دستی بومی این دیار محسوب می‌شود، با اشاره به قدمت طولانی هنر ملیله کاری، تدوین برنامه مدون صادراتی را در شناخت دیگر کشورها از این هنر مهم دانست و افزود: صادرات زمانی مفهوم مشخصی خواهد داشت که متولی و مرکز مشخصی برای این امر اختصاص داده شود.

میراث فرهنگی: این ادعا صحت ندارد

سعید حسنی، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان نیز در پاسخ به صحبت‌های این ملیله کار مبنی بر ورود ملیله‌های تایلندی به کشور این ادعا را رد کرد و گفت: در تلاشیم با تعیین کد صادراتی و تعرفه گمرکی میزان واردات محصولات در قالب صنایع دستی را کنترل کنیم.وی با اعلام اینکه فعلا سندی بر ورود ملیله‌های تایلندی به دست ما نرسیده، افزود: در تلاشیم در صورت ورود چنین اقلامی اقدامات لازم را به عمل آوریم.

حضور در بازارهای جهانی

در این بین نقش متولیان صنایع دستی در احیا و معرفی این هنر بومی با برگزاری کلاس‌های آموزشی و اعطای تسهیلات برای اشتغالزایی و کارآفرینی آنها می‌تواند موثر باشد. نکته‌ای که ملیله‌کاران زنجان بارها روی آن تاکید دارند.

نازخند صبحی، کارشناس آشنا به مسائل صنایع دستی استان با تاکید بر برنامه‌ریزی صادراتی و گمرک اختصاصی برای صادرات ملیله اظهار کرد: ملیله زنجان پتانسیل لازم برای رقابت و حضور در بازارهای جهانی را دارد.

وجود نقش و نگارهای متنوع روی اقلام ملیله زنجان از دیگر موضوعاتی بود که صبحی به آن اشاره کرد و گفت: تامین نقره مصرفی به ویژه برای آن دسته از ملیله‌کاران که بضاعت مالی ندارند، می‌تواند در کاستن بخشی از مشکلات این قشر موثر باشد. وی با اعلام اینکه شمش وارداتی نقره این محصول توسط تجار از کشور سوئیس وارد بازار مصرفی ملیله‌کاران می‌شود، گفت: اعطای وام برای تامین مواد مصرفی این محصول در کاستن از مشکلات این قشر به لحاظ تورم امروزی کارساز خواهد بود. این فعال صنایع دستی تعیین تعرفه خاص صادراتی و برنامه‌ریزی در این خصوص را مهم ارزیابی کرد و افزود: نداشتن برنامه‌ریزی برای معرفی و شناخت این هنر اصیل باعث شده که مسافران و توریست‌هایی که به شهر زنجان می‌آیند، بیشتر در قالب سوغات زنجان در کنار چاقو و چارق به دیگر کشور‌ها حمل کنند.

صبحی اظهار کرد: نباید اجازه دهیم، دیگر کشورها از جمله چین و تایلند بازار داخلی که ماحصل ذوق و هنر مردمانش است را با تولیدات نامرغوب و بی‌کیفیت در دست بگیرند.

ریز نقش بودن؛ بارزترین ویژگی ملیله زنجان

بارزترین ویژگی ملیله زنجان نسبت به ملیله اصفهان ریز نقش بودن طرح‌های به کار رفته در اقلام است. نقوش ملیله نسبت به قدیم با ابزارهای جدید از کیفیت بهتر و بالاتری برخوردار شده و حتی با سفارش مشتری محصولات مختلف از قبیل گلاب پاش، جا سیگاری،گل سینه، رویه چاقو، کارد شکاری تزئینی، زنجیر کلافه‌ای و.... ساخته می‌شود. ملیله محصول بومی زنجان، در صورت آموزش صحیح استادان اشتغال پایدار را در پی خواهد داشت، چرا که ارزش ابزار کار آن چندان بالا نیست و کلیه ابزار در داخل کشور در دسترس می‌باشد. از آنجا که هنرمندان این عرصه به لحاظ ذوق و سلیقه ذاتا عاشق هنرشان هستند، زمان طولانی بودن مراحل ساخت محصول برای خلق اثری ماندگار چندان مهم تلقی نمی‌شود. در این بین تامین مواد اولیه و سرمایه مشکلاتی است که دامن‌گیر ملیله‌کاران این شهر شده است، حمایت و توجه بیشتر به هنرمندان این عرصه اشتغالزایی را به تناسب پتانسیل موجود در پی خواهد داشت. هنر که می‌تواند جایگاه مطلوبی را در صادرات غیرنفتی داشته باشد.