گروه بورس- مجید اسکندری: «حسابداری مدیریت نگاه به آینده دارد؛ تصمیم‌ساز است؛ غرق تاریخ نمی‌شود؛ محتاط نیست، نظاره‌گر نیست و در مقابل پویا است و از موضوعات جدید، استقبال می‌کند.» این عبارت، بخشی از سخنان رییس شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران، در آغاز ششمین همایش حسابداری مدیریت در عرصه عمل بود. ضرورت توجه به حسابداری مدیریت

سعید جمشیدی‌فرد با اشاره به تاکید این همایش بر کاربرد حسابداری مدیریت در سطوح مختلف کسب و کار گفت: اهمیت حسابداری مدیریت و ضرورت توجه به آن به وضوح در بحث‌های روز و چالش‌های اقتصادی موجود، قابل درک و مشاهده است به گونه‌ای که در سطح کلان مسائلی از قبیل تاخیر در اعلام بودجه دولت، قیمت‌گذاری بنزین و سایر فرآورده‌ها، حذف یارانه‌ها، عیدانه، هدفمندی یارانه‌ها و... به دغدغه روزمره مدیران تبدیل شده است. وی با اشاره به دغدغه‌های متعدد صنایع مختلف افزود: به عنوان مثال در صنعت خودرو، مسائل قیمت‌گذاری خودرو، بهای تمام‌شده، حاشیه سود، قیمت قطعات، برون‌سپاری؛ در صنعت پتروشیمی و نفت مواردی چون قیمت خوراک پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها، قیمت فروش فرآورده‌های نفتی، قیمت ارز، ظرفیت تولید، ارزش سهام پالایشگاه‌ها بر مبنای ظرفیت تولید مسائل روز پیش‌روی مدیران است. جمشیدی‌فرد در ادامه به صنعت بانکداری اشاره کرد و گفت: در این صنعت مسائلی چون قیمت تمام‌شده پول، اندازه‌گیری ریسک‌ها، محاسبه سود تسهیلات و... دغدغه مدیران است. همچنین مواردی چون ارزش‌گذاری بر مبنای سودآوری، پیش‌بینی بودجه، برآورد سود و تقابل حسابداری مدیریت و مالی مسائل مهمی در روند خصوصی‌سازی به شمار می‌روند.وی با طرح چند سوال تصریح کرد: باوجود چنین ضرورت‌هایی چرا از ظرفیت حسابداری مدیریت به خوبی استفاده نمی‌شود؟ آیا تصمیم‌گیران خدمات حسابداران را نمی‌شناسند؟ آیا حسابداران نمی‌دانند واقعا تصمیم‌گیران و مدیران چه می‌خواهند؟ آیا حسابداران به دلیل آشنایی و تسلط بیشتر بر حسابداری مالی به حسابداری مدیریت بی‌توجهند و گزارش‌گری‌شان به تصمیم‌سازی کمک نمی‌کند؟ آیا مدیران و تصمیم‌گیران نمی‌توانند خود را از قالب‌های سنتی و دولتی خلاص کنند.

عدم توسعه گسترده حسابداری مدیریت

جمشیدی‌فرد سپس گفت: سوالاتی از این قبیل به توسعه نیافتن حسابداری مدیریت مرتبط می‌شود بنابراین تا زمانی که چنین خلأهایی وجود دارد باید سمینارهایی از این دست و کارگاه‌های آموزشی مرتبط با آن برگزار شود. رییس شورای عالی انجمن حسابداران خبره ایران یادآور شد: از مهم‌ترین ویژگی‌های انجمن، برگزاری سمینارها و کلاس‌های آموزشی است و حسابداری مدیریت، برجسته‌ترین برند انجمن است و از این رو استمرار و ارتقای کیفیت و پاسخگویی به نیاز استفاده‌کنندگان همواره در دستور کار انجمن است.

وی افزود: در راستای اعطای عناوین حرفه‌ای تخصصی به اعضا، عنوان حسابدار مدیریت خبره به همراه حسابرس داخلی خبره و مدیر مالی خبره، به تازگی، تصویب شده و شرایط و چگونگی احراز عناوین یادشده به زودی اعلام خواهد شد.

الزام قانونی حسابداری مالی

این حسابدار رسمی با اشاره به تفاوت حسابداری مالی و حسابداری مدیریت خاطرنشان کرد: یکی از واقعیت‌های موجود اقبال حسابداری مالی در مقایسه با حسابداری مدیریت به دلیل الزام قانونی و مقرراتی حسابداری مالی است و گزارشگری مالی، حسابرسی و حتی گزارشگری مالی بین‌المللی به پشتوانه همین الزامات توسعه یافته و می‌یابد. جمشیدی‌فرد ادامه داد: اگرچه برای بیشتر حسابداران، اعتبار حرفه‌ای‌گری مطلوب‌تر از اقتدار قانونی است ولی باید بدانیم حسب تقسیم‌بندی حقوقی و تحقیقات حسابداری، کشور ما در گروهی است که به اعتبار ویژگی حقوق نوشته شده در بعد اقتدار قانونی ارزیابی و طبقه‌بندی می‌شود. بنابراین باید در حفظ ادبیات حسابداری و دانش و ضوابط حرفه در قوانین و مقررات بکوشیم و از برقراری الزامات آن توسط مقررات‌گذاران استقبال کنیم. وی اظهار کرد: اقداماتی که به تازگی درخصوص گزارشگری مالی بین‌المللی، کنترل‌های داخلی، ضوابط حاکمیت شرکتی و کمیته حسابرسی از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار صورت گرفته در جهت رشد و اعتلای حرفه ارزیابی می‌شود.

جمشیدی‌فرد افزود: ظرفیت‌های خوبی که در قانون برنامه پنجم از جمله مواد ۲۱۸ درخصوص الزام حسابرسی عملیاتی شرکت‌ها طی مدت برنامه، شامل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، ۷۴ مورد شکل‌گیری رقابت در فرآیند خصوصی‌سازی و واگذاری واحدها، تبصره یک ماده ۷۶ موضوع کاهش قیمت تمام شده بند د ماده ۱۰۱ و ۱۰۲ درخصوص قیمت‌گذاری کالاها و خدمات و ادعای غرامت در صورت تحمیل زیان به بنگاه‌های اقتصادی وجود دارد، می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه حسابداری مدیریت باشد.

تدوین رویکردهای تازه برای شرایط تحول یافته نوین

دبیر علمی همایش نیز در سخنان خود با اشاره به تغییرات ساختاری محیط و بنیان‌های کسب و کار گفت: رقابت‌های روزافزون، مقررات فزاینده و مطالبات نهادهای قانون‌گذار، ریسک‌ها و مخاطرات گوناگون درونی و بیرونی، تفکیک مالکیت از مدیریت، تجارب فروپاشی بنگاه‌های غول‌آسا و به دنبال آن برجسته‌تر شدن نقش نظارتی مدیران ارشد سازمان‌ها، استقرار مدل حاکمیت شرکتی، بنگاه‌های اقتصادی را با مسائل جدیدی روبه‌رو کرده است.

ابوالقاسم فخاریان افزود: همراه با این تحولات، مقوله‌هایی چون افزایش سهم دارایی‌های نامشهود و سرمایه‌های فکری در ساختار ثروت بنگاه‌ها، پیدایش سازمان‌های مجازی و تجارت الکترونیک، اهمیت‌یابی اقتصاد مبتنی بر دانش و سرمایه فکری، تغییر در انتظارات سهامداران، توجه و تاکید بر مسوولیت‌های اجتماعی و رعایت اخلاق سازمانی، شکل‌گیری زنجیره‌های تامین و ارزش و تغییرات اساسی در مدل اداره سازمان‌ها به پیچیدگی‌های بنگاهداری افزوده است، بنابراین مدیران و سیاستگذاران ناگزیرند برای شرایط تحول یافته نوین، راهکارهای جدیدی اتخاذ کنند.

این حسابدار خبره در ادامه به مختصات رویکردهای نوین اشاره کرد و گفت: اتخاذ استراتژی‌های رقابتی، خلق ارزش برای همه ذی‌نفعان، استحکام بخشیدن به حاکمیت شرکتی، مدیریت ریسک و تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها، اعمال مدیریت بر منابع و هزینه‌ها، مسوولیت‌سپاری‌ و ایجاد انگیزه در نیروها با استفاده از ابزارهای کارآمد سنجش عملکرد و در نهایت تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر خرد و متضمن منافع بنگاه‌ها از جمله مختصات این رویکردهای نوین است.

حسابداری مدیریت، یک پشتوانه اطمینان‌بخش

فخاریان در ادامه درخصوص اهمیت حسابداری مدیریت گفت: تجربه شرکت‌های موفق و پیشرو دنیا حکایت از آن دارد که در شرایط دشوار و مخاطره‌انگیز، بهره‌برداری از اطلاعات ارزشمند سیستم حسابداری مدیریت، همواره به عنوان پشتوانه اطمینان‌بخش و تاثیرگذار در جهت پیشبرد اهداف و رشد و پایداری سازمان‌ها ایفای نقش می‌کند.

وی تاکید کرد: امروزه نیاز به اطلاعات قابل ارائه از سیستم حسابداری مدیریت، از محدوده درون سازمان‌ها فراتر رفته و ذی‌نفعان بیرونی فراوانی را دربرگرفته است. فخاریان سپس با اشاره به اقدامات انجام شده در حوزه حسابداری مدیریت در یکصد سال اخیر از جمله تاسیس انجمن حسابداران مدیریت (CIMA) و تلاش‌های صورت گرفته در این حوزه از سوی سایر انجمن‌ها از جمله فدراسیون جهانی حسابداران (IFAC) گفت: تاکنون ده‌ها ابزار و تکنیک برای مدیریت هزینه، سنجش عملکرد، کمی کردن برنامه‌های استراتژیک، ارزیابی آثار تصمیمات مدیران و تحلیل ارزش‌آفرینی برای سهامداران ابداع شده و هزاران مقاله مبتنی بر پژوهش اندیشمندان و صاحب‌نظران در حوزه حسابداری مدیریت انتشار یافته و منشا اثر قرار گرفته است.

وی افزود: از سوی دیگر محصولات کهنه و سنتی حسابداری مدیریت، دیگر خریداری ندارد و بسیاری از اطلاعات پایه‌ای حوزه حسابداری مدیریت به طور مستقیم و با پشتیبانی تکنولوژی اطلاعات توسط مدیران غیرمالی قابل دستیابی و حتی پردازش و آفرینش است.

مدیران مالی، شرکای تجاری

این حسابدار خبره سپس گفت: عرصه کار حسابداری مدیریت وسعت یافته و امروزه مدیران مالی با ارائه گزارش‌های تحلیلی به شریک تجاری سازمان در تیم مدیریتی تبدیل شده‌اند و نقش آنها در تصمیم‌سازی از ۱۵ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۵۰ درصد افزایش یافته است. وی سپس به جایگاه حسابداری مدیریت در ایران اشاره کرد و گفت: باوجود اهمیت‌یابی حسابداری مدیریت و تاثیرات قابل ملاحظه آن بر کارکرد بنگاه‌ها، اکثریت شرکت‌ها در ایران از جمله شرکت‌های بورسی از نظام حسابداری مدیریت و محصولات اطلاعاتی ارزشمند و ارزش‌آفرین آن بی‌بهره‌اند که این موضوع به آسانی می‌تواند موجب اتخاذ تصمیمات نادرست، هدر رفتن منابع و عدم دستیابی به اهداف و استراتژی‌های بنگاه‌ها شود. فخاریان درباره دلایل عدم بهره‌مندی شرکت‌ها و سازمان‌های ایرانی از ابزارهای حسابداری مدیریت گفت: عدم آگاهی و اعتقاد مدیریت نسبت به جایگاه حسابداری مدیریت، نبود موسسات مشاوره‌ای مدیریت توانمند، الزامی نبودن کاربرد حسابداری مدیریت در بنگاه‌ها و فقدان دوره‌های آموزشی فراگیر حسابداری مدیریت موجب شده است به حسابداری مدیریت توجه نشود. وی در پایان گفت: حسابداران مدیریت باید در چنین شرایطی خود را به ابزار و تکنیک‌های نوین و تحول یافته حسابداری مدیریت تجهیز کنند و از چاردیواری امور مالی بیرون آمده و به شناخت محیط و حوزه‌های فعالیت‌های مختلف بپردازند.